Πτώχευση και δεύτερη ευκαιρία

Σύμφωνα με την επικρατούσα λογική, εκατομμύρια Έλληνες πολίτες και εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις είναι «απατεώνες». Είναι «απατεώνες» γιατί πτώχευσαν, απέτυχαν δηλαδή να εξυπηρετήσουν τις ανειλημμένες υποχρεώσεις τους. Ειδικά στον επιχειρηματικό τομέα, επί δεκαετίες η πτώχευση συνδυαζόταν με την απατεωνιά και πολύ λιγότερο με την -φυσιολογική- αποτυχία.

Η πρώτη σκέψη στο μυαλό των πολλών ήταν, και παραμένει σε μεγάλο βαθμό, ότι αυτός που πτώχευσε, η επιχείρησή του το έκανε με δόλο, έριξε έξω το μαγαζί, αφού είχε εξασφαλίσει πολλά χρήματα για τον εαυτό του, είχε κάνει την μπάζα του, που λέει και ο λαός.

Είναι όμως έτσι πραγματικά; Όσοι πτώχευσαν την τελευταία δεκαετία είναι απατεώνες; Προφανώς και η απάντηση είναι αρνητική. Διευκρινιστικά, η αναφορά μου σε πτωχεύσεις δεν περιλαμβάνει μόνο τις πτωχεύσεις με δικαστική απόφαση (100 μόλις το 2017, στο Λουξεμβούργο 1.000) αλλά τις πραγματικές πτωχεύσεις, δηλαδή τις περιπτώσεις που η επιχείρηση πάει στο κόκκινο και δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις της. Είτε κλείνει χωρίς να πτωχεύσει, είτε παραμένει ανοιχτή προσπαθώντας να το σώσει.

Δεν θα σταθώ απλά στις ευρωπαϊκές στατιστικές που αποδεικνύουν ότι πτώχευση με δόλο προκύπτει σε ποσοστό 3%-6% των πτωχεύσεων. Να το μεγαλώσουμε στην Ελλάδα, να το κάνουμε 10%; Και πάλι 9 στις 10 πτωχεύσεις προκύπτουν, υπό κανονικές συνθήκες, χωρίς δόλο. Αν προσθέσουμε τώρα την κρίση, που έριξε στα τάρταρα εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες, κατανοούμε ότι η έννοια δόλος εκλείπει πλήρως στη συντριπτική πλειοψηφία των πτωχεύσεων.

Και προκύπτει το φυσιολογικό ερώτημα. Τι δυνατότητες υπάρχουν γι' αυτόν που πτωχεύει χωρίς δόλο να λάβει 2η ευκαιρία, να προσπαθήσει να επιχειρήσει και πάλι και να ζήσει με αξιοπρέπεια; Εχει χυθεί πολύ μελάνι για τη 2η ευκαιρία, δυστυχώς μόνο μελάνι προς το παρόν. Το βασικό πρόβλημα είναι αυτοί που αποφασίζουν για το πλαίσιο της 2ης ευκαιρίας είτε δεν την κατανοούν, καθώς δεν έχουν βρεθεί στη δύσκολη αυτή θέση να την αναζητούν, είτε δεν τους συμφέρει να απελευθερώσουν τους «αποκλεισμένους» για ίδιον όφελος (βλ. κλαδικά στενά συμφέροντα).

Νόμος υπάρχει. Από τα τέλη του 2016 ο Πτωχευτικός Κώδικας (άρθρο 167) περιλαμβάνει πλαίσιο για την απαλλαγή από τα χρέη όσων πτώχευσαν χωρίς δόλο, 2 έτη μετά την πτώχευση. Έως τα μέσα του 2018 έγιναν μόλις 21 αιτήσεις πανελλαδικά, η απόλυτη αποτυχία δηλαδή, καθώς υποψήφιοι επωφελούμενοι είναι εκατοντάδες χιλιάδες. Γιατί λοιπόν, ενώ υπάρχει το πλαίσιο, δεν σπεύδουν κατά χιλιάδες να επωφεληθούν οι πτωχευμένοι επιχειρηματίες;

Θα αναφέρω κωδικοποιημένα τις απόψεις μου καθώς αναλυτική παράθεση δεν ενδείκνυται για ένα άρθρο σαν αυτό.

1. Η αίτηση για απαλλαγή προϋποθέτει αίτηση για πτώχευση. Με μόλις 100 πτωχεύσεις ετησίως είναι προφανές ότι ο Πτωχευτικός Κώδικας είναι ξένος για τους επιχειρηματίες. Το γιατί, συνοπτικά: υψηλό κόστος, σύνδικοι πτώχευσης χωρίς έλεγχο, διαδικασίες πρωτόγονες για το 2018, απουσία χρήσης τεχνολογίας, απροσδιόριστος χρόνος για ολοκλήρωση, «χαμένος χρόνος» για τους πολλούς. Απόλυτη ευθύνη της αποτυχίας σε αυτούς που διαχρονικά τον διαμορφώνουν, δηλαδή στο Υπουργείο Δικαιοσύνης.

2. Η αίτηση για απαλλαγή προϋποθέτει προσφυγή στο Δικαστήριο, άρα υψηλό κόστος για τον ήδη πτωχευμένο. Και αυτό σε αντίθεση με τις οδηγίες της ΕΕ, που ζητάει αυτόματη απαλλαγή μετά την πάροδο του χρόνου που ορίζει ο νόμος.

3. Ως έχει η νομοθεσία περί Απαλλαγής αφορά μόνο όσους είχαν Μη Κεφαλαιουχική εταιρεία. Αποκλείει ΑΕ, ΕΠΕ, δηλαδή τους κατεξοχήν εργοδότες του παρελθόντος.

4. Η διαδικασία Απαλλαγής είναι άγνωστη στους πολλούς. Είναι άγνωστη στους δικηγόρους αλλά και στον επιχειρηματικό κόσμο. Γενικά η διαδικασία της Πτώχευσης είναι άγνωστη (μόνο 100 το 2017), με αποτέλεσμα να μη γνωρίζει ο πτωχευμένος τις ευεργετικές διατάξεις.

Ένα ερώτημα είναι τι συμβαίνει αλλού και τι μας έρχεται στο μέλλον.

Στο Βέλγιο υποβάλλεις αίτηση πτώχευσης online και λαμβάνεις την απόφαση της πτώχευσης σε 2 εργάσιμες. Εντός εβδομάδας αναλαμβάνει ο Σύνδικος πτώχευσης. Η 2η Ευκαιρία αρχίζει από την επόμενη της πτώχευσης, κάθε έσοδο καινούριο είναι εκτός πτωχευτικής περιουσίας. Και εκεί έχουν λαμόγια, έχουν όμως συστήματα να τους βρούνε.

Στην Αγγλία υπάρχει Οργανισμός Πτωχεύσεων που ελέγχει τη διαδικασία άριστα (17.000 πτωχεύσεις ετησίως), η 2η Ευκαιρία ξεκινάει σε ένα έτος από την πτώχευση (πλήρης απαλλαγή) και βασική έννοια του συνδίκου είναι η διαπίστωση του δόλου. Οι δόλιοι κρεμιούνται στα μανταλάκια με δικαστική απόφαση, σε σύντομο χρόνο, με σοβαρές ποινές.

Στην Ελλάδα ο ΠτΚωδ είναι η χαρά των λαμόγιων επιχειρηματιών, εξασφαλίζουν ασυλία και κάθαρση.
Αυτό που μας έρχεται είναι μια Οδηγία (θα ψηφιστεί αρχές 2019) που ομογενοποιεί την Απαλλαγή στην ΕΕ. Καθώς σήμερα γίνεται insolvency shopping στην ΕΕ, μπορεί για παράδειγμα ένας πτωχευμένος ιδιοκτήτης ΑΕ από την Ελλάδα να μετοικήσει στη Γερμανία και να αιτηθεί (μετά 6 μήνες) προσωπική πτώχευση και απαλλαγή από τα χρέη του στην Ελλάδα. Και με την εκεί δικαστική απόφαση κερδίζει αυτό που η Ελλάδα του λέει όχι, 2η Ευκαιρία. Επίσης, με βάση την Οδηγία, μας έρχεται προστασία 1ης Κατοικίας του πτωχού και επίλυση και των προσωπικών χρεών, ταυτόχρονα με τα επιχειρηματικά.

Τελειώνω με το τι πρέπει να γίνει. Πολύ συνοπτικά:

1. Άμεση ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας που έρχεται στον ΠτΚωδ
2. Συμμετοχή και των εκπροσώπων της πραγματικής Οικονομίας στη διαμόρφωση του νέου ΠτΚωδ
3. Κεντρική διαχείριση όλων των πτωχεύσεων από έναν Οργανισμό (π.χ. ΕΓΔΙΧ), χρήση τεχνολογίας στις διαδικασίες
4. Βαρύτατες και άμεσες συνέπειες για τους δόλιους, άμεσος εντοπισμός, απαγόρευση επιχειρηματικής δράσης
5. Δικαίωμα πτώχευσης σε κάθε επιχειρηματία, ανεξαρτήτου νομικής μορφής επιχείρησης
6. Συντόμευση περιόδου αποκλεισμού για όσους έχουν πτωχεύσει εδώ και χρόνια στην πράξη.

*Ο Γιώργος Φλωράς είναι επιχειρηματίας, έχει διατελέσει 12 έτη μέλος στο ΔΣ του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, έχει ασχοληθεί με το ζήτημα της 2ης Ευκαιρίας και των Πτωχευτικών διαδικασιών, έχοντας προσωπική εμπειρία με το ζήτημα.