Νούνης: Κρίσιμο έτος για το θεσμό της επαγγελματικής ασφάλισης

Ιδιαίτερα κρίσιμο μπορεί να χαρακτηριστεί το νέο έτος για την εξέλιξη της πορείας του 2ου πυλώνα του ασφαλιστικού μας συστήματος. Κι αυτό διότι η συγκεκριμένη χρονική συγκυρία κρίνεται πρόσφορη για τη βελτίωση και εκσυγχρονισμό του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των επαγγελματικών ταμείων καθώς περιλαμβάνει 2 σημαντικά ορόσημα.

Το πρώτο αφορά την υποχρεωτική ενσωμάτωση της 2ης κοινοτικής οδηγίας 2341/2016/ΕΕ «για τις δραστηριότητες και την εποπτεία των Ιδρυμάτων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (Ι.Ε.Σ.Π.) στο εθνικό δίκαιο που έχει επίσημη καταληκτική ημερομηνία ενσωμάτωσης την 13.1.2019. Τα Ι.Ε.Σ.Π. είναι η νέα ορολογία για τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (Τ.Ε.Α.) που υιοθετείται από την οδηγία, η επεξεργασία της οποίας αναμένεται να ολοκληρωθεί από την αρμόδια νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Κοινωνικής Αλληλεγγύης και να νομοθετηθεί μέχρι τα τέλη του πρώτου τριμήνου του 2019.

Με αφορμή λοιπόν την επικείμενη αυτή νομοθετική διαδικασία είναι σημαντικό να ενσωματωθούν στο σχέδιο νόμου για την ενσωμάτωση της Οδηγίας και λοιπά σημαντικά θέματα θεσμικού, εποπτικού και λειτουργικού χαρακτήρα, που απασχολούν σήμερα τα εν ενεργεία επαγγελματικά ταμεία. Προς αυτήν την κατεύθυνση, η νεοσυσταθείσα Ελληνική Ένωση Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.) έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες για την ανάδειξη και ικανοποίηση συγκεκριμένων θεμάτων που χρήζουν θεραπείας για την αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη λειτουργία τόσο των μελών της όσο και του κλάδου συνολικά.

Ειδικότερα, η πρώτη δράση της Ένωσης μετά τη σύστασή της το καλοκαίρι του 2018 ήταν το αίτημα συμμετοχής της στην αρμόδια ως άνω νομοπαρασκευαστική επιτροπή. Το αίτημα έτυχε άμεσης θετικής ανταπόκρισης. Στο πλαίσιο των εργασιών της Επιτροπής, η Ένωση υπέβαλλε αναλυτικό υπόμνημα με τα θεσμικά και λοιπά αιτήματα του κλάδου τα οποία έτυχαν ενδελεχούς επεξεργασίας από τα μέλη της Επιτροπής σε θετικό κλίμα. Επιπλέον, το Δ.Σ. της ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α. διεξήγαγε κύκλο ενημερωτικών συναντήσεων εργασίας τόσο με την αρμόδια πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας, και τις αρμόδιες εποπτικές αρχές όσο και τους Τομεάρχες Κοινωνικής Ασφάλισης των πολιτικών κομμάτων με σκοπό την πλήρη ενημέρωσή τους για το θεσμό της επαγγελματικής ασφάλισης και τα ανοικτά θέματα που τον απασχολούν. Κρίνοντας απολογιστικά, μπορεί να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι οι ως άνω πρωτοβουλίες της Ένωσης απεδείχθησαν, αμφίδρομα, πολύ εποικοδομητικές και αναμένεται θετικό πρόσημο στο τελικό νομοθετικό αποτέλεσμα.

Το δεύτερο ορόσημο της νέας χρονιάς αποτελεί ακριβώς ο εκλογικός της χαρακτήρας, καθώς εντός του νέου έτους αναμένεται η διεξαγωγή των εθνικών εκλογών. Η νέα Κυβέρνηση που θα προκύψει αναμένεται – με βάση και τα όσα έχουν εξαγγελθεί από τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας το τελευταίο τετράμηνο και δη από την Δ.Ε.Θ. και εντεύθεν – να ασχοληθεί ενεργά, εάν όχι νομοτελειακά, με την υλοποίηση νέων μεταρρυθμίσεων στο εθνικό ασφαλιστικό σύστημα προς την κατεύθυνση της παράλληλης λειτουργίας των τριών πυλώνων.

Με άλλα λόγια, οι υιοθετούμενες λύσεις θα πρέπει να εστιάσουν στην αλλαγή ολόκληρης της αρχιτεκτονικής του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης με την αξιοποίηση της συμπληρωματικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης και την καθιέρωση ενός ισορροπημένου συνδυασμού κρατικού και ιδιωτικού συστήματος ασφάλισης που θα εστιάζει στην ανάπτυξη του 2ου πυλώνα ασφάλισης (Τ.Ε.Α.) και θα υποστηρίζει την παράλληλη ενίσχυση της Ιδιωτικής Ασφάλισης (3ου πυλώνα). Κι αυτό διότι εμπειρικά έχει καταδειχθεί ότι και οι δύο αυτοί πυλώνες διασφαλίζουν τη μεγιστοποίηση της ανταποδοτικότητας εισφορών-παροχών, μέσω του κεφαλαιοποιητικού τους χαρακτήρα, τη μακροχρόνια βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος και τη συμπληρωματικότητα των κρατικών παροχών με πρόσθετες παροχές/εισοδήματα που αυξάνουν σε σημαντικό βαθμό για τους συμμετέχοντες ασφαλισμένους την αναπλήρωση των παροχών που λαμβάνουν από τον 1ο  κρατικό πυλώνα ασφάλισης.

Και είναι κρίσιμο όταν έρθει η χρονική στιγμή της τελικής επεξεργασίας της μεταρρυθμιστικής πολιτικής του ασφαλιστικού συστήματος να υφίσταται ολοκληρωμένο το νομικό πλαίσιο (ενσωμάτωση νέας οδηγίας για Τ.Ε.Α. και επιπλέον βελτιωτικές νομοθετικές διατάξεις) για να “πατήσει” επάνω του η υλοποίηση της μεταρρύθμισης με αποτελεσματικό τρόπο. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην ανωτέρω επιχειρηματολογία, αποτελεί η πρωτοβουλία της ΓΣΕΕ που είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας για τη δημιουργία ενός εθνικού πολύ-επαγγελματικού ταμείου με στόχο την παροχή συμπληρωματικής ασφάλισης σε περίπου 2 εκατομμύρια εργαζομένους, μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα.

Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία για να υλοποιηθεί προϋποθέτει την αναμόρφωση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των Τ.Ε.Α. (Ν.3029/2002) και τη νομοθέτηση της δυνατότητας δημιουργίας των Ανοικτών Επαγγελματικών Ταμείων, δηλαδή των «πολυεργοδοτικών» και «πολυκλαδικών»  Τ.Ε.Α. στα οποία θα μπορούν να ενταχτούν ομαδικά ή ατομικά εργαζόμενοι και εργοδότες από διαφορετικούς επαγγελματικούς κλάδους, όπως ακριβώς αντιπροσωπεύει η ΓΣΕΕ.

Η θεσμοθέτηση των Ανοικτών Επαγγελματικών Ταμείων μέσω της τροποποίησης του Ν.3029/2002 με την "ευκαιρία" της ενσωμάτωσης της Οδηγίας 2341/2016, ακυρώνει παράλληλα και τον πολύ σημαντικό περιορισμό του νόμου για την υποχρεωτική συμμετοχή του ελαχίστου ορίου των 100 ιδρυτικών μελών για την σύσταση ενός Τ.Ε.Α.

Η Ελλάδα είναι το μόνο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ενσωματώνει νομοθετικά τον περιοριστικό αυτόν όρο, ο οποίος ουσιαστικά περιορίζει την επαγγελματική ασφάλιση δυνητικά μόνο στις μεγάλες επιχειρήσεις και στα στελέχη της (ή γενικότερα, στους ισχυρούς επαγγελματικούς συνασπισμούς) που αντιπροσωπεύουν σε ποσοστό μόλις το 3,1% του συνόλου των ελληνικών επιχειρήσεων και οι οποίοι ούτως ή άλλως απολαμβάνουν υψηλότερες συνθήκες προστασίας έναντι των επαγγελματικών κινδύνων και της φτώχειας. Η ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α. έχει επισημάνει προς όλες τις κατευθύνσεις την αναγκαιότητα κατάργησης του ανωτέρω αριθμητικού περιορισμού. Γενικότερα όμως, έχει επεξεργαστεί και υποβάλλει αρμοδίως ολοκληρωμένες προτάσεις για τη διάδοση και ενίσχυση του θεσμού της επαγγελματικής ασφάλισης.

Καταληκτικά, είναι αντιληπτό από τα ανωτέρω, ότι η επαγγελματική ασφάλιση (2ος πυλώνας) αναμένεται να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στους πολιτικούς σχεδιασμούς του άμεσου μέλλοντος για το Ασφαλιστικό, ιδίως εάν προκριθεί και ο υποχρεωτικός της χαρακτήρας. Η υιοθέτηση της διεθνούς εμπειρίας με τα επιτυχώς εφαρμοζόμενα μικτά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, δηλαδή μοντέλα ασφάλισης με συνδυασμό αναδιανεμητικών και κεφαλαιοποιητικών χαρακτηριστικών που αξιοποιούν ταυτόχρονα και συνεργατικά τους 3 πυλώνες ασφάλισης, αποτελεί αδήριτη ανάγκη και φαντάζει πλέον ως μάλλον νομοτελειακή επιλογή προκειμένου να καταστεί εφικτός ο εκσυγχρονισμός και η μακροχρόνια βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μας συστήματος.

Ωστόσο, για την ωρίμανση των συνθηκών αποδοχής και εφαρμογής του συστήματος των 3 πυλώνων απαιτείται ολοκληρωμένη ενημέρωση των πολιτών ως προς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και επιμέρους διαφοροποιήσεις μεταξύ των πυλώνων του ασφαλιστικού συστήματος. Αυτό μπορεί να καταστεί εφικτό μόνο εάν εισαχθεί ουσιαστικά στο δημόσιο διάλογο (κόμματα, κοινωνικοί εταίροι, επιμέρους φορείς κ.λ.π.) και αποτελέσει αντικείμενο ουσιαστικής, συναινετικής και με αίσθημα κοινωνικής ευθύνης συζήτησης.

Τα μέλη της ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α. διαπιστώνοντας το τεράστιο έλλειμμα ενημέρωσης που διακατέχει την ελληνική κοινωνία και δη το κύκλωμα πολιτικών-πολιτών-εργοδοτών-εργαζομένων σχετικά με το θεσμό της επαγγελματικής ασφάλισης, προχώρησαν στη σύσταση της Ένωσης ως αρμόδιου θεσμικού οργάνου των Τ.Ε.Α. με πρωταρχικό σκοπό την προβολή και διάδοση της επαγγελματικής ασφάλισης και την ανάδειξη της σημασίας και των πλεονεκτημάτων αυτής για τους ασφαλισμένους, το ασφαλιστικό σύστημα και καταληκτικά για την ίδια την ελληνική οικονομία.

* Ο Δρ. Χρήστος Π. Νούνης, είναι Πρόεδρος της ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α. και Πρόεδρος Δ.Σ. ΤΕΑ-ΥΠΟΙΚ.