Τα ευχάριστα νέα που φέρνει το 2019!

Μετά από πολλά δύσκολα χρόνια, από το 2009 και μετά, και με τις εξελίξεις στις αγορές να διαμορφώνουν ένα περιβάλλον ασταθές, η πρόβλεψη του 2019 είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Όμως όπως επιτάσσουν οι μέρες θα παραμερίσω τα κακά, που μάλλον αφήνουμε πίσω μας, και θα σταθώ στα καλά που έρχονται.

Αφήσαμε πίσω τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα, που ήταν το σύνηθες για πολλές χρονιές από τη μεταπολίτευση και διατήρησαν τις συνθήκες για αργές μεταβολές στην οικονομία. Έτσι, παρόλο που η έξοδος από την κρίση, κατά τη γνώμη μου, έχει επιτευχθεί αρκετά χρόνια πριν για το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, η πορεία εξομάλυνσης που συντελέστηκε αθόρυβα και συστηματικά στις αγορές ομολόγων είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ακολουθηθεί από την ανάκαμψη της οικονομίας μέσα στη χρονιά. Όχι εντυπωσιακά, αφού η αποταμίευση παραμένει ανύπαρκτη, αλλά ουσιαστικά. 

Κερδίζουμε βασανιστικά αργά, αλλά κερδίζουμε, διαφάνεια και σταθερότητα στη δημοσιονομική  και φορολογική πολιτική, που είναι απαραίτητα συστατικά. Η ελληνική είναι μια «ελαφριά» οικονομία, που βασίζεται στην οικογενειακή μικρομεσαία επιχείρηση. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά είναι που οδήγησαν την κρίση σε μικρότερη έκταση και βάθος. Ναι, μικρότερη. Ταυτόχρονα, όσο επικρατούν χαμηλός πληθωρισμός, θετική φορολογική αντιμετώπιση της πρώτης κατοικίας και λογικές τιμές, μπορεί να επέλθει η ανάκαμψη στην αγορά κατοικίας. Τώρα που έχει ισοσκελιστεί ο προϋπολογισμός και ακόμα περισσότερο ο απολογισμός του κράτους, μπορούμε να ζήσουμε με λιγότερα δανεικά και μεγαλύτερο «μελλοντικό» εισόδημα. Να ζήσουμε ως χώρα τη δική μας ζωή και όχι τη «ζωή των άλλων».

Στην παρούσα φάση, είναι σαφές ότι το μέλλον υποτιμάται. Πολλές επιχειρήσεις διαπραγματεύονται κάτω από τη λογιστική τους αξία, που υποθέτει ότι θα έχουν ζημιές τα επόμενα χρόνια και πως η αξία των άυλων περιουσιακών τους στοιχείων είναι μηδενική. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να ισχύει για όλες αυτές τις επιχειρήσεις.

Στην αγορά ομολόγων, τα πιστωτικά περιθώρια της Ελλάδος, παρότι μειωμένα, παραμένουν σε ύψος που υιοθετούν την υπόθεση ότι ο κίνδυνος πτώχευσης της χώρας είναι ακόμα υψηλός. Και εδώ η υπόθεση είναι ακραία. Δυσκολίες θα υπάρξουν, τα αυστηρά μέτρα θα παραμείνουν, κάποιες επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν προβλήματα και κάποιες άλλες, όμως, θα εκμεταλλευθούν τις ευκαιρίες για να προχωρήσουν δυναμικά.

Σ’ αυτό τον «μικρό» κόσμο, όπου οι αποστάσεις υπάρχουν μόνο στον χάρτη, η τεχνολογία και ο διαθέσιμος χρόνος μπορούν να κάνουν το αδύνατο, δυνατό. Κατά τη γνώμη μου, αυτοί που ενδιαφέρονται πάντα για την «καλή ζωή» αλλά ενδεχομένως διαθέτουν αρκετά για να ξοδέψουν, σίγουρα δεν έχουν τον απαραίτητο χρόνο. Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι οι επιχειρηματίες έχουν τον χρόνο και σε αρκετές περιπτώσεις τα απαραίτητα χρήματα, αλλά έχουν ταυτόχρονα στην κατοχή τους ένα πολύ απαιτητικό περιουσιακό στοιχείο, τον κίνδυνο.

Τον ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο τον αφήνουμε πίσω μας.

Η περιοχή μεταξύ των 39 00 Ν και 22 00 E γεωγραφικών συντεταγμένων, που ονομάζεται Ελλάς για περισσότερα από 2500 χρόνια, έχει μερικά εξαιρετικά πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη της βιομηχανίας «καλής ζωής», που πέρα από τον τουρισμό περιλαμβάνει την αγορά των παγκόσμιων συνεδρίων, τις εξερευνήσεις, τα θεματικά πάρκα κ.ά.

Το μεσογειακό κλίμα και η διατροφή, η ποικιλία του περιβάλλοντος, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο νησιωτικά συμπλέγματα και εύκολη-γρήγορη πρόσβαση και ανατολικά και δυτικά. Η χώρα είναι επίσης γνωστή για την ιστορία της (αν και όχι τόσο ηρωική τα τελευταία χρόνια) και τα απίστευτα μνημεία της, τη φιλοξενία των κατοίκων και το ανοιχτό τους πνεύμα, που είναι μερικοί ακόμα ουσιαστικοί παράγοντες που βοηθούν στον διεθνή ανταγωνισμό.

Μια ευχάριστη έκπληξη για τους επισκέπτες της είναι και το υψηλό ποσοστό ολοκλήρωσης της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (85%), αλλά και ανώτατης (40% στις ηλικίες 25-34), που κατατάσσουν τη χώρα μεταξύ των πρώτων στην Ευρώπη, και το υψηλό ποσοστό (60%) ικανοποιητικής γνώσης και χρήσης της Αγγλικής γλώσσας. Το 2019 θα αφήσουμε πίσω μας το ρεκόρ επισκεπτών του 2018 και θα έχουμε νέο ρεκόρ!

Παρόλο που η χώρα βασίζεται στον τριτογενή τομέα και αναπτύχθηκε «τραπεζικο-κεντρικά», η έλλειψη κεντρικού εθνικού οράματος δεν έχει μέχρι σήμερα επιτρέψει τη διεθνή μας καταξίωση. Οι Έλληνες, βέβαια, υπήρξαμε ανέκαθεν αρκετά διεθνοποιημένοι. Μετανάστες από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και μετά, κορυφαίοι εισαγωγείς προϊόντων και υπηρεσιών, φοιτητές στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου και ναυτικοί από την κούνια μας, καταλαβαίνουμε την παγκοσμιοποίηση αρκετά καλά.

Οι Έλληνες τραπεζικοί, ως υπο-ομάδα, διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή και ενσωμάτωσαν στη δράση τους όλους τους διεθνείς κανονισμούς γρήγορα και αποτελεσματικά. Οι διαχειριστές περιουσίας είναι εξαιρετικά καλά εκπαιδευμένοι, έχουν εργαστεί στο εξωτερικό ή στην Ελλάδα για μεγάλους και έμπειρους ξένους οργανισμούς και έχουν επιτύχει αξιοζήλευτα αποτελέσματα στις αναδυόμενες αγορές. Τα παραπάνω σημαίνουν ότι τα υλικά για να χτιστούν τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα υπάρχουν και είναι καλά.

Όμως η χώρα μόλις που έχει αρχίσει να ανακάμπτει από τη χειρότερη κρίση μετά τη «Μεγάλη Ύφεση», η φήμη της έχει πληγεί σοβαρά και η πολιτική κατάσταση απέχει αρκετά από το να θεωρηθεί σύγχρονη, σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Τα καλά νέα είναι πως στο παγκόσμιο χωριό μας, ο χρόνος ήταν και παραμένει αγαθό σε μεγάλη διαθεσιμότητα. Κανείς στον κόσμο μας δε σκέφτεται για λιγότερο από τα επόμενα 7-10 χρόνια! Και ακριβώς αυτό είναι που χρειαζόμαστε. Χρόνο για να ξεπεράσουμε τις αδυναμίες μας και ένα δίκαιο και σταθερό φορολογικό σύστημα, ώστε να προσφέρουμε το παγκόσμιο προϊόν κατηγορίας πολυτελείας σε συνδυασμό: «Διαχείριση περιουσίας και Καλή Ζωή».

Η χρηματιστηριακή αγορά ψάχνει να βρει ένα σημείο ισορροπίας. Σχεδόν 52% χαμηλότερα από τα υψηλά του 2014, με πληροφορίες συγκεχυμένες και βραχυπρόθεσμους traders, αυτό το σημείο δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμο. Η προεκλογική περίοδος δεν βοηθά, όπως δεν βοηθούν και τόσα σενάρια που βλέπουν το φως της δημοσιότητας σε καθημερινή βάση τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς. Τελικά όμως η εμπειρία διδάσκει πως τα σημεία αυτά βρίσκονται μέσα από τη διαδικασία διαρκών συναλλαγών.

Το χρονικό διάστημα μέχρι τις αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις είναι τόσο μικρό και οι νέες πληροφορίες τόσο πολλές -ή/και απαιτούν σοβαρή αποκρυπτογράφηση-, που ο μέσος επενδυτής μπορεί να τα «χάσει» και αν δεν παρακολουθεί καθημερινά, να μη γνωρίζει την τρέχουσα κίνηση στην αγορά. Ουσιαστικά περνάμε μια περίοδο όπου οι διακυμάνσεις γίνονται μόνο για να προσφέρουν ευκαιρίες συναλλαγών.

Μάλλον δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά καθώς οι συμμετέχοντες το τελευταίο διάστημα έχουν μικρό επενδυτικό ορίζοντα. Έτσι στο επίκεντρο παραμένουν οι τίτλοι στους οποίους πραγματοποιείται μεγάλος όγκος συναλλαγών, με την «περιφέρεια» να έχει μετατραπεί σε «αφάνεια». Το 2019, το περιβάλλον θα αλλάξει.

Η νέα χρονιά αναμένεται να είναι μια «ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα» χρονιά για τις διεθνείς αγορές. Οι πολιτικές επιδράσεις θα είναι αρκετές, τα επιτόκια στις ΗΠΑ εκτιμάται πως θα συνεχίσουν τον ανοδικό κύκλο και οι ίδιες οι αγορές τελειώνουν τ0 2018 χαμηλότερα από τα ιστορικά τους υψηλά. Έτσι η ασφαλέστερη πρόβλεψη είναι πως το 2019 θα έχει όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για να παρουσιαστούν διακυμάνσεις, σε ορισμένες περιπτώσεις και μεγάλες.

Ουσιαστικά, τα τρέχοντα κάθε φορά νέα και οι εκτιμήσεις για την επίδρασή τους στην κερδοφορία των επιχειρήσεων θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο. Να σημειώσουμε όμως ότι παρά και την αναμενόμενη άνοδο των επιτοκίων, οι αμερικανικές επιχειρήσεις δείχνουν να δρουν σε καλύτερο οικονομικό περιβάλλον από τις ευρωπαϊκές.

* O Θεόδωρος Ν. Κρίντας, Ph.D, CIIA είναι Founder & CEO της Koubaras Ltd Behavioral Finance