Μυστικά και… αποτελέσματα του ασφαλιστικού Πινοσέτ

Τον δικτάτορα της Χιλής Πινοσέτ πολλοί εμίσησαν, τις «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» του, όμως, πολλοί περισσότεροι εθαύμασαν. Με επίκεντρο την μεταρρύθμιση του για το συνταξιοδοτικό που μεταξύ των θαυμαστών του συγκαταλέγονται από το ΔΝΤ μέχρι την Νέα Δημοκρατία και από τους «εκσυγχρονιστές» σοσιαλδημοκράτες, μέχρι τους νεοφιλελεύθερους.

Ομως πόσο δικαιολογημένος είναι αυτός ο ενθουσιασμός;  Στα μάτια των περισσοτέρων Χιλιανών συνταξιούχων όχι ιδιαίτερα  αν κρίνουμε από τις διαδηλώσεις στο Σαντιάγκο και τις άλλες μεγάλες πόλεις της Χιλής, καθώς και τις δηλώσεις των σωματείων τους- που υποχρέωσαν πρόσφατα τον νεοεκλεγμένο  συντηρητικό πρόεδρο της Χιλής Sebastian Piñera να υποβάλλει ένα σχέδιο προκειμένου να διασωθεί το  συνταξιοδοτικό μοντέλο της χώρας.

Εν συντομία το χιλιανό μοντέλο που επιβλήθηκε στην χώρα το 1981  έχει ως κεντρική φιλοσοφία την κεφαλαιοποίηση των ατομικών εισφορών. Κάθε εργαζόμενος είναι υποχρεωμένος να εισφέρει το 10% του μισθού του για την σύνταξη του. Τα χρήματα αυτά τα διαχειρίζονται διάφορες επενδυτικές εταιρείες (που ονομάζονται AFP) οι οποίες επενδύουν σε χρηματοοικονομικά εργαλεία (ομόλογα, μετοχές κ.λπ.) διαφορετικού ρίσκου. Ο κάθε εργαζόμενος μπορεί να επιλέξει την AFP στην οποία θα πάνε οι εισφορές του ανάλογα με το ρίσκο το οποίο επιθυμεί να πάρει.

Με άλλα λόγια στο σύστημα αυτό τα χρήματα τα διαχειρίζονται οι ΑFP, αλλά το ρίσκο το παίρνει ο εργαζόμενος και όχι το κράτος, όπως συνέβαινε προηγουμένως με το αναδιανεμητικό σύστημα.

Σύμφωνα με τον εκπονητή του σχεδίου, τον οικονομολόγο Jose Piñera (αδελφό του σημερινού προέδρου της χώρας) που υπήρξε υπουργός Εργασίας στην κυβέρνηση του Πινοσέτ, το σύστημα αυτό θα εξασφάλιζε στους εργαζόμενους της χώρας αξιοπρεπείς συντάξεις. Οταν του μίλησα σε μία ραδιοφωνική συνέντευξη στα μέσα  του 1990  δεν είχε απολύτως καμία αμφιβολία ότι οι εργαζόμενοι θα ήταν ενθουσιασμένοι με τις συντάξεις τους.

Ομως δυστυχώς τα πράγματα δεν πήγαν έτσι. Το ύψος των συντάξεων σήμερα είναι εξαιρετικά χαμηλό και αυτός είναι ο κυριότερος λόγος των διαμαρτυριών. Σύμφωνα με την Fundacion Sol το 50% των ατόμων που ήταν ασφαλισμένα 30-35 έτη δεν κατάφεραν να αυτοχρηματοδοτήσουν μία σύνταξη που να υπερβαίνει τα 300 ευρώ.

Ένας από τούς λόγους για τους οποίους «στράβωσε» το σύστημα οφείλεται στο γεγονός της μη συνεχούς-διακοπτόμενης ασφάλισης των εργαζομένων. Ετσι μεταξύ των ανδρών υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 20% έχει ασφαλισθεί για μία περίοδο μεταξύ 0% και 20% της συνολικής περιόδου κατά την οποία είχε απασχόληση. Μεταξύ των γυναικών η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη: Το 35% έχει ασφαλισθεί για μια περίοδο που κυμαίνεται μεταξύ 0% και 20% της συνολικής περιόδου στην οπoία εργαζόταν.

Ένας άλλος λόγος πού αναφέρεται είναι οι υψηλές προμήθειες που επιβάλλουν οι AFP και τις οποίες υποχρεωτικά καταβάλλουν οι ασφαλισμένοι. Σύμφωνα με την El Pais μόνο τον Σεπτέμβριο του 2018 οι επενδυτικές αυτές εταιρείες αποκόμισαν κέρδη 1.100.000 ευρώ που κατά κύριο λόγο προέρχονταν από τις προμήθειες των ασφαλισμένων.

Οι  μεταρρυθμίσεις τις οποίες εισηγείται η κυβέρνηση Piñera λειτουργούν στα πλαίσια της λογικής του υπάρχοντος συστήματος και δεν αντιπροσωπεύουν μια επάνοδο στην λογική του αναδιανεμητικού συστήματος του παρελθόντος -το οποίο άλλωστε παρουσίαζε και αυτό τεράστια προβλήματα.

Το σημαντικότερο μέτρο προβλέπει την κατά 4% αύξηση των εισφορών τις οποίες θα επωμισθούν οι εργοδότες κάτι το οποίο θα λάβει χώρα σταδιακά σε μία περίοδο οκταετίας, έτσι ώστε οι αυξήσεις των εργοδοτικών εισφορών να μην οδηγήσουν σε περιορισμό των θέσεων εργασίας.

Επιπλέον τα νέα μέτρα προβλέπουν την ενίσχυση του Άξονα Αλληλεγγύης με χρήματα του προϋπολογισμού έτσι ώστε να βελτιωθούν οι συντάξεις των οικονομικά ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.