Η άλλη όψη της προφυλάκισης Παπαντωνίου

Ήδη αρκετούς αιώνες από τη ρήση/προτροπή του Καντ «να μη συμφύρεται ο κατηγορούμενος με τα αντικείμενα του εμπραγμάτου δικαίου» κι ακόμη παραμένει επίκαιρη. Γι’ αυτό αρκεί κανείς να παρακολουθήσει τις δημόσιες αντιδράσεις στην είδηση της προσωρινής κράτησης του Γιάννου Παπαντωνίου για φερόμενο σκάνδαλο δεκασμού σε βάρος της περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου.

Στο μυαλό των πολλών, των μη νομικών, η προσωρινή κράτηση του κατηγορουμένου, ιδίως στις περιπτώσεις πολιτικών σκανδάλων, έχει προ-τιμωρητικό χαρακτήρα, είναι μια μορφή αντεκδίκησης της πολιτείας, ένα είδος ius talionis, με την «αναγκαία συμμετοχή»… της κοινωνίας σε ρόλο θεατή να επιχαίρει με τον εγκλεισμό στη φυλακή, με τον εξευτελισμό και τον ηθικό θάνατο του κατηγορουμένου.

Νομικά, όμως, δεν έχει καθόλου έτσι το πράγμα. Νομικά, σε αδρές γραμμές, η προσωρινή κράτηση αποτελεί το έσχατο μέτρο, που (πρέπει να) διατάσσεται όταν συντρέχουν επαρκείς ενδείξεις διάπραξης κακουργήματος, υπό τον όρο (σωρευτικά) ότι ο κατηγορούμενος είναι ή ύποπτος φυγής ή ύποπτος τέλεσης νέων εγκλημάτων, χωρίς, ωστόσο, στην επίμαχη προγνωστική κρίση να λαμβάνεται υπόψη η βαρύτητα του διαπραχθέντος εγκλήματος. Σκοπός δε της προσωρινής κράτησης είναι, αποκλειστικώς και μόνον, η αποτροπή τέλεσης νέων εγκλημάτων και η εξασφάλιση ότι ο κατηγορούμενος θα εμφανισθεί στην ανάκριση και στο δικαστήριο και θα υποβληθεί στην εκτέλεση της ποινής.

Ο Γιάννος Παπαντωνίου ποτέ δεν υπήρξε πολιτική συμπάθειά μου, το αντίθετο θα έλεγα μάλιστα… και, από τη μια, ως οπαδός της αυστηρότητας, συντάσσομαι όπισθεν της απόφασης της Δικαιοσύνης, αφού υπάρχουν δικαστές (και) στην Αθήνα, δικαστές έντιμοι και ακέραιοι, δικαστές θεματοφύλακες της νομιμότητας.

Από την άλλη, όμως, στην περίπτωση του Γιάννου Παπαντωνίου, χωρίς, μάλιστα, να είναι καν απαραίτητο να λάβει κανείς γνώση της σχετικής δικογραφίας, φαίνεται ότι η προσωρινή κράτηση είναι μάλλον υπερβολική. Κι αυτό, διότι, σταχυολογώντας στοιχεία ήδη γνωστά σε όλους, ο Γιάννος Παπαντωνίου ήδη εδώ και πολλά χρόνια έχει απωλέσει την ιδιότητα του βουλευτή και του υπουργού, ιδιότητες υπό τις οποίες θα μπορούσε να τελέσει και νέα ή συγκαλυπτικά των προηγουμένων εγκλήματα, η ποινική διαδικασία σε βάρος του ήδη εκκρεμεί αρκετά χρόνια στην προδικασία, στο πλαίσιο της οποίας πάντοτε εμφανιζόταν, οπότε, εάν ήταν να διαφύγει, μάλλον θα το είχε πράξει ήδη (σε κάθε περίπτωση, θα αρκούσε ο περιοριστικός όρος της απαγόρευσης εξόδου από τη χώρα), ενώ έχει παρέλθει διάστημα τόσων χρόνων από τις αποδιδόμενες σε αυτόν πράξεις, που εάν ήθελε να προβεί ή όντως προέβη σε ενέργειες συγκάλυψης, επίσης θα το έχει/είχε πράξει ήδη.

Το ζήτημα, όμως, είναι άλλο, η ποινική δίκη και, ιδίως, η ποινική απόφαση, όπως είναι και επιβολή της προσωρινής κράτησης, έχουν, μεταξύ άλλων, επικοινωνιακό και εκπαιδευτικό περιεχόμενο για την κοινωνία, αλλά αυτή δεν δείχνει να εκπαιδεύεται… αφού στις δημόσιες αντιδράσεις κυριαρχεί η τέρψη του φιλοθεάμονος κοινού, που παρακολουθεί από τους τηλεοπτικούς δέκτες τον καταχραστή του δημοσίου χρήματος, που αυτός ευθύνεται για τη χρεοκοπία του κράτους, να οδηγείται στη φυλακή, να θανατώνεται ηθικά.

Έτσι, με τέτοιες κοινωνικές αντιδράσεις, πέφτει κι άλλο νερό στον μύλο του λαϊκισμού, σε περιόδους μάλιστα που υπάρχει επείγουσα ανάγκη για γνήσια λαϊκότητα, ενώ αυτή η εκδοχή είναι ανακουφιστική για όλους μας, που μπορούμε να φορτώνουμε την προσωπική χρεοκοπία μας, αφού ως πολίτες χρεοκοπήσαμε, με κάθε έννοια, μαζί με το κράτος μας, στους ώμους του οποιουδήποτε Γιάννου Παπαντωνίου.

Με δικαιολογίες και μετακύλιση ευθυνών, όμως, τίποτε δεν θα αλλάξει και το κράτος θα βυθίζεται συνεχώς στο σπειροειδές της οικονομικής ύφεσης, αφού στην οικονομία υπάρχει πάντα πιο κάτω… και το βαρέλι δεν έχει πάτο… αλλά, κυρίως, της κοινωνικής και πολιτικής παρακμής. Αντίστροφα δε, το γεγονός ότι η κοινωνία μας «έχει ανάγκη» να δει τον Γιάννο Παπαντωνίου στη φυλακή, αποτελεί απόδειξη ότι η κρίση είναι ακόμη παρούσα, αφού, άλλωστε, είναι, προεχόντως, κρίση αρχών και αξιών, κρίση προσανατολισμού, κρίση οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου.

* Δικηγόρος