Οι «εβδομηντάρηδες» και… πώς θα σώσουμε τις συντάξεις

Το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουν ακουστεί πολλά για τους «εβδομηντάρηδες συνταξιούχους», τα οποία προκάλεσαν αρνητικές εντυπώσεις.

Πρώτον, γιατί μια κοινωνία λέγεται «πολιτισμένη», όταν είναι σε θέση να σέβεται και να στηρίζει όλους τους πολίτες της και κυρίως τους ηλικιωμένους, τα παιδιά και τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Ειδικότερα οι «εβδομηντάρηδες» είναι άτομα που έχουν προσφέρει πολλά στην κοινωνία και συνεχίζουν να προσφέρουν μέσα από τις συμβουλές τους, την εμπειρία τους και πολλές φορές ακόμη και μέσα από την εργασία τους.

Δεύτερον, γιατί το ελληνικό κράτος υποσχέθηκε στους ανθρώπους αυτούς συντάξεις, τις οποίες εκ των υστέρων πετσόκοψε αδίκως και μονομερώς, ενώ οι τότε εργαζόμενοι και νυν συνταξιούχοι είχαν κανονίσει τη διαβίωσή τους με άλλα ποσά. Άρα το ελληνικό κράτος έχει άδικο, θα πρέπει να το παραδεχτεί και να σταματήσει… να σηκώνει το δάχτυλο. Όπως επίσης θα πρέπει να σταματήσει να διαχειρίζεται το συνταξιοδοτικό με επικοινωνιακούς-μικροπολιτικούς όρους.

Τρίτον, γιατί οι συνταξιούχοι 70άρηδες εμποδίζονται να εργασθούν και να συμπληρώσουν τα εισοδήματα που είχαν προγραμματίσει αφού υφίστανται κούρεμα 60% στη σύνταξή τους όταν εργάζονται, ενώ κατέβαλαν κανονικά τις εισφορές τους κατά τον εργασιακό τους βίο.

Τέταρτον, γιατί είναι δύσκολο έως αδύνατο να βρουν δουλειά όταν χρειάζονται, επειδή έχει δημιουργηθεί μια ρατσιστική νοοτροπία απόρριψης των μεγάλης ηλικίας ατόμων, ακόμη και σε τομείς που δεν υστερούν ή/και υπερτερούν.

Αντίθετα, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει το κράτος είναι να μιλήσει στους συνταξιούχους με ειλικρίνεια. Και στη συνέχεια να φέρει ένα άλλο ασφαλιστικό σύστημα, το οποίο δεν θα διασφαλίζει μόνο τις συντάξεις των σημερινών, αλλά και εκείνες των αυριανών «εβδομηντάρηδων».

Το έχω γράψει και άλλες φορές, ότι το συνταξιοδοτικό αποτελεί σοβαρότατο πρόβλημα ακόμη και για οικονομίες πολύ πιο ισχυρές από τις δικές μας. Σύμφωνα με αναλύσεις, το αναλογιστικό έλλειμμα των ταμείων μας είναι μεγαλύτερο από το (επίσης υψηλό) δημόσιο χρέος.

Επιπλέον, οικονομικοί κύκλοι της Βόρειας Ευρώπης ανησυχούν έντονα και αναζητούν τρόπους για το πώς θα καταφέρουν να διατηρήσουν στη ζωή τα δικά τους συνταξιοδοτικά συστήματα μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Άρα, το να ισχυρίζεται η κυβέρνηση ότι το «συνταξιοδοτικό λύθηκε με τον νόμο Κατρούγκαλου» είναι εκτός πραγματικότητας.

Τι λοιπόν θα πρέπει να κάνουμε;

Πρώτον, να χαμηλώσουμε τους τόνους και να σταματήσουμε να βλέπουμε το ζήτημα ως ένα υποσύνολο των επικείμενων βουλευτικών εκλογών, όποτε αυτές και αν γίνουν.

Δεύτερον, να κατανοήσουμε ότι οποιοδήποτε ασφαλιστικό σύστημα δεν θα έχει κανένα μέλλον, αν δεν καταφέρουμε να πετύχουμε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στην οικονομία για πολλά χρόνια. Αν το ΑΕΠ μας συνεχίσει να σέρνεται με ετήσιες ανόδους γύρω στο 1%-2%, τότε σε βάθος χρόνου οι συντάξεις φοβούμαι ότι θα μειωθούν περαιτέρω. Άρα, το πρώτο ζητούμενο είναι ένα αναπτυξιακό σοκ στην ελληνική οικονομία μέσα από προσέλκυση επενδύσεων από εσωτερικό και εξωτερικό. Η προσέλκυση επενδύσεων είναι η μεγαλύτερη δυνατή συμβολή (και) στο συνταξιοδοτικό.

Τρίτον, θα πρέπει να αλλάξει ο περιβόητος «νόμος Κατρούγκαλου» και να πάμε σε ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα που θα λειτουργεί αναπτυξιακά, δρώντας αποτελεσματικότερα και δικαιότερα. Ένα σύστημα που δεν θα έχει χαρακτήρα ανεξέλεγκτης φοροεπιδρομής όπως το σημερινό, ούτε θα ωθεί τους Έλληνες στη «μαύρη οικονομία» (φοροδιαφυγή-εισφοροδιαφυγή). Αντίθετα, μιλάμε για ένα σύστημα που θα πείσει τους νέους ανθρώπους πως όταν γίνουν και αυτοί «εβδομηντάρηδες» θα έχουν εξασφαλισμένο ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής. Θα πρέπει δηλαδή οι ασφαλισμένοι να πιστεύουν ότι αποταμιεύουν για το δικό τους μέλλον και όχι (όπως σήμερα) ότι φορολογούνται άγρια, προκειμένου τα χρήματά τους να πέσουν σε έναν… κουβά με «ρουσφέτια» χωρίς πάτο.

Ποιο θα είναι αυτό το νέο σύστημα;

Κάποιοι προσπαθούν σήμερα να ανακαλύψουν και πάλι τον τροχό. Κάποιοι άλλοι (κυβέρνηση) επιμένουν σε μοντέλα του παρελθόντος που ήδη έχουν ξεπεραστεί στην πράξη. Προσωπική μου άποψη είναι πως πρέπει να ακολουθήσουμε ένα μοντέλο που ακολουθείται στις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, προσαρμόζοντάς το στις όποιες ελληνικές ιδιαιτερότητες.

Το μοντέλο των τριών πυλώνων δεν καταργεί τον ρόλο του κράτους στη σύνταξη. Αντίθετα, τον ενισχύει μέσα από τον δεύτερο πυλώνα (Επαγγελματικά Ταμεία, που κατ’ επιλογή των εργαζομένων θα είναι κρατικά ή ιδιωτικά) και φυσικά μέσα από τον σημερινό υπάρχοντα τρίτο πυλώνα.

Το δημόσιο θα πρέπει να προσφέρει φορολογικά κίνητρα σε εργαζόμενους και εργοδότες για τη μεγαλύτερη συμμετοχή τους στον δεύτερο πυλώνα και στους εργαζόμενους για τη συμμετοχή τους στον τρίτο. Οι επιχειρήσεις μέσω του δεύτερου πυλώνα θα έχουν ένα επιπλέον κίνητρο προσέλκυσης εργαζομένων και αποφυγής διαρροής στελεχών τους στον ανταγωνισμό. Άρα, θα είναι διατεθειμένες να βάλουν περαιτέρω το χέρι στην τσέπη, ενισχύοντας έτσι ακόμη περισσότερο τις μελλοντικές συντάξεις των εργαζομένων τους.

Τα αποθεματικά του δεύτερου πυλώνα (Επαγγελματικών Ταμείων) θα μπορούν να χρηματοδοτούν αναπτυξιακά σχέδια (π.χ. αυτοχρηματοδοτούμενα projects) που παράλληλα θα δημιουργούν θέσεις εργασίας και θα ενισχύουν την υποδομή και την ανταγωνιστικότητα της χώρας.

Πολλά πράγματα επίσης θα πρέπει να γίνουν και στο μέτωπο της υγείας, ένα θέμα που συνδέεται άμεσα με το συνταξιοδοτικό. Δυστυχώς, στο σημερινό σύστημα της «δωρεάν κρατικής υγείας», το μεγαλύτερο ποσοστό της σχετικής δαπάνης δεν το καταβάλλει το κράτος, αλλά οι ίδιοι οι πολίτες (ασφαλιστικές εταιρείες και «out of the pocket»).

Υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών και μείωσης του κρατικού κόστους (άρα περιθώρια για τόνωση των συντάξεων), αν προχωρήσουν προγράμματα σύμπραξης δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στον χώρο της υγείας (ΣΔΙΤ).

Η πρόταση αυτή δεν υποστηρίζεται μόνο από τον κλάδο της ιδιωτικής ασφάλισης, αλλά επίσης από φορείς επαγγελματιών (π.χ. ΕΕΑ), αλλά και από κάποια στελέχη της σημερινής κυβέρνησης, χωρίς ωστόσο να έχει ενταχθεί στην επίσημη κυβερνητική πολιτική της.

Συνοψίζοντας, θα έλεγα πως βραχυπρόθεσμα θα πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μη μειωθούν περαιτέρω οι συντάξεις, ωστόσο το ζήτημα είναι κυρίως μακροπρόθεσμο. Για να υπάρξει ένα βιώσιμο συνταξιοδοτικό σύστημα απαιτούνται υψηλοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης και αντικατάσταση του «νόμου Κατρούγκαλου» με ένα νέο -ευρωπαϊκού τύπου- σύγχρονο ασφαλιστικό σύστημα.

Χρειάζεται επίσης και πολιτικό προσωπικό με γνώσεις και εμπειρία.

* Ο κ. Αλέξανδρος Μωραϊτάκης είναι τέως Βουλευτής ΝΔ στην Α’ ΑΘΗΝΑΣ