Το… κομμουνιστικό στίγμα της κυβέρνησης

Σε άρθρο του περιοδικού The Book’s Journal (τεύχος 90) ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος αναφέρει ότι 50 από τα 90 πρόσωπα που πέρασαν από το υπουργικό συμβούλιο της παρούσας κυβέρνησης από το 2015 μέχρι σήμερα ανήκαν στην κομμουνιστική Αριστερά. Με αφορμή αυτό το δεδομένο, ο δημοσιογράφος Παύλος Παπαδόπουλος αναλύει «Πώς η Ελλάδα έγινε κομμουνιστική χώρα» (Καθημερινή 14/9/2018).

Θεωρεί πως «πολλοί κομμουνιστές διατήρησαν άθικτη τη θεμελιώδη αντίθεσή τους με τους θεσμούς της αστικής δημοκρατίας, συνασπίστηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ και με τρόπο σχεδόν συνωμοτικό συμφώνησαν ότι η κύρια προϋπόθεση για τη "ρεβάνς "είναι η εξουσία». Καταλήγει μάλιστα στο συμπέρασμα ότι «υπάρχουν πολλοί δρόμοι για τον σοσιαλισμό και η κυβέρνηση των κομμουνιστών καθοδηγεί συνειδητά την Ελλάδα σε έναν από αυτούς». Πρόκειται για την -ευρέως διαδεδομένη- άποψη ότι μας κυβερνούν κάποιοι που δεν έχουν αποβάλει τις κομμουνιστικές τους καταβολές και το κρυφό τους σχέδιο είναι να σύρουν την χώρα σε ένα καθεστώς σοσιαλισμού.

Προσωπικές ιστορίες και αιώνιες ταμπέλες

Το μίσος για τον αντίπαλο θολώνει τη σκέψη των ανθρώπων. Όπως έλεγε και ο Carl Jung, «το να σκέφτεσαι είναι δύσκολο, για αυτό οι περισσότεροι άνθρωποι κρίνουν». Έχουμε συνηθίσει να βάζουμε αυθαίρετες ταμπέλες με βάση την πολιτική προϊστορία προσώπων. Η ίδια τακτική απαξίωσης συναντάται μέσω αριστερών («κομμουνιστής») όσο και δεξιών κατηγοριοποιήσεων («νεοφιλελεύθερος», «φασίστας») χωρίς τεκμηρίωση.

Η αποκωδικοποίηση της πολιτικής προϊστορίας των στελεχών της κυβέρνησης είναι ανούσια. Ο ίδιος ο Ν. Αλιβιζάτος στο άρθρο αναφέρει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι «ένα αμάλγαμα τάσεων και ομάδων, με κοινή συνισταμένη τον πραγματισμό», όπου «το ιδεολογικό ξεκαθάρισμα δεν αποτελεί πρώτη προτεραιότητα». Συγκυβερνά αρραγώς με ένα εθνικιστικό λαϊκίστικο κόμμα σε μία κυβέρνηση που αποτελείται από ανθρώπους που έχουν αριστερές καταβολές, αλλά συνυπάρχουν σε υποδειγματική συνεργασία με ακροδεξιούς, αντιφιλελεύθερους και ρατσιστές «υπερπατριώτες». 

Πρέπει να δίνουμε σημασία στο τι κάνουν οι άνθρωποι και όχι στο τι λένε ή πώς αυτοπροσδιορίζονται. Άλλωστε όλοι έχουν το δικαίωμα να αναθεωρούν (ή να διατηρούν) τις απόψεις τους. Δεν ξεμπερδεύεις με τους αντίπαλους θεωρώντας ότι σέρνουν δια βίου πολιτικά προπατορικά αμαρτήματα, αποφεύγοντας τις προτάσεις συγκεκριμένων πολιτικών αλλαγών που έχει ανάγκη μια χώρα που βυθίζεται.

Κομμουνιστική γνησιότητα στην άκρη των Βαλκανίων

Η Ελλάδα είχε το θλιβερό προνόμιο ενός μεταπολεμικού εμφυλίου, που έστειλε στην εξορία (ακόμη και στο εκτελεστικό απόσπασμα) τους ηττημένους κομμουνιστές, αλλά και χιλιάδες άλλους που θεωρήθηκαν «συνοδοιπόροι».

Το 1974, μετά από βαθιές πληγές στην Ιστορία μας, αποδόθηκε -καθυστερημένα- νομιμοποίηση σε όλο το πολιτικό φάσμα. Όσα δεν έφερε ο χρόνος τα έφερε η στιγμή. Η κατάρρευση του τείχους στο Βερολίνο το 1989 επέφερε ένα θανατηφόρο χτύπημα στα κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης.

Στην Ελλάδα το ΚΚΕ επέλεξε μία παλαιοημερολογίτικη επιστροφή στις ρίζες του μαρξισμού-λενινισμού. Μετά το 1991 μετατόπισε το βάρος της ιστορικής αφήγησης από την αντίσταση της Κατοχής στον Εμφύλιο, ενώ αρνείται την ιστορική κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Τα σημερινά μέλη του ΚΚΕ και οι νεολαίοι του δρουν σε έναν περίκλειστο χώρο, εντός ενός αυστηρού ιδεολογικού αυτοπροσδιορισμού που δεν επιδέχεται προσμίξεις ή επεξεργασίες. Το ΚΚΕ αρκείται στην αυτόνομη μοναχική επιβίωση στο περιθώριο των πολιτικών εξελίξεων. Μέχρι στιγμής τα κατάφερε, αλλά δεν ενοχλεί ιδιαίτερα κανέναν ούτε αποτελεί κίνδυνο ανατροπής του συστήματος. Χιλιάδες άλλοι στρατευμένοι αριστερά κινήθηκαν σε διάφορες κατευθύνσεις ή ιδιώτευσαν.

Αρκετοί συναντήθηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος κατηγορείται από τ’ αριστερά ότι είναι η πλέον φιλοαμερικάνικη κυβέρνηση της μεταπολίτευσης και εκ δεξιών ότι αποτελείται από κρυπτοκομμουνιστές (παρότι εφαρμόζουν «αντιλαϊκές πολιτικές», που αν τις εφάρμοζαν άλλοι «θα καιγόταν η Αθήνα»). Θα συμφωνήσω με τον Ν. Αλιβιζάτο που θεωρεί ότι «το κενό που άφησε η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος το 2012 το κάλυψε ο ΣΥΡΙΖΑ». Δεν συνέβη κάτι περισσότερο, ούτε ήρθε η ώρα για κάποιο επιπλέον γύρο του Εμφύλιου.

Είναι η Ελλάδα κομμουνιστική χώρα;

Το ότι η Ελλάδα είναι η τελευταία κομμουνιστική χώρα της Ευρώπης δεν το λένε κομμουνιστές. Ο βασικός μύθος διηγείται ότι η δομή μας πάσχει γιατί «υπάρχει μια αριστερή ιδεολογική πλειοψηφία στην Ελλάδα, που δεν αφήνει να γίνουν αλλαγές». Είναι το τέλειο άλλοθι για όσους κυβερνούσαν για δεκαετίες καθώς είναι διπλά βολικό να φορτώνεις τα χάλια της χώρας σε άλλους: μεταθέτεις τις ευθύνες σου και πολεμάς τους αντιπάλους φορτώνοντάς τους ευθύνες παρότι δεν κυβέρνησαν.

Οι παράγοντες που δηλητηρίαζαν επί δεκαετίες τη δημόσια ζωή της χώρας, από το ρουσφέτι, τους διορισμούς και την αναξιοκρατία, έως τον αντιδυτικισμό στο όνομα της ελληνορθόδοξης ιδιαιτερότητας δεν είναι κομμουνιστικά κατάλοιπα.

Ξέρω ότι αυτή η συζήτηση δεν έχει τέλος, καθώς πολλοί θα ισχυριστούν ότι η «αριστερή ιδεολογία» μόλυνε με τις θέσεις της ακόμη και τους αντίπαλους. Εξού και τα φληναφήματα περί «ιδεολογικής κυριαρχίας της Αριστεράς», όταν οι αναλύσεις σχετικά με το τι πιστεύουν οι Έλληνες δεν συνάδουν με αυτόν τον ισχυρισμό, και όταν στην ελληνική κοινωνία κυριαρχούν αντιλήψεις που μόνο αριστερές δεν μπορούν να θεωρηθούν.

Επιστροφή στην πραγματικότητα

Κάποιοι επιμένουν να βλέπουν ένα κομμουνιστικό φάντασμα πάνω από την Ελλάδα, που τρομοκρατεί όσους θέλουν να κάνουν φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Πρόκειται πολύ απλά για μύθο.

Εν τω μεταξύ, κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση αποτάσσονται τη μείωση των συντάξεων και των απολύσεων δημοσίων υπαλλήλων (ενόσω οι νέοι μεταναστεύουν). Παρ' όλα όσα προανέφερα, συχνά αναρωτιέμαι μήπως ο κομμουνισμός έχει έρθει από καιρό στην Ελλάδα για κάποιους και δεν το έχουμε καταλάβει οι υπόλοιποι.

Το πραγματικό μας πρόβλημα δεν είναι κάποια (ανύπαρκτη) ροπή της χώρας στον κομμουνισμό, ούτε ότι κάποιοι συνωμοτούν να μας σύρουν εκεί. Το πραγματικό μας πρόβλημα είναι ότι κυριαρχεί ένα κατώτερο των περιστάσεων πολιτικό σύστημα, το οποίο κινείται μόνο σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, αδιαφορώντας για διαρθρωτικές παρεμβάσεις.

Γιορτάσαμε σαν σε μνημόσυνο το τέλος των Μνημονίων και σκέφτομαι ότι οι περισσότερες εθνικές γιορτές καθιερώθηκαν σε ημερομηνίες που είτε χάσαμε έναν πόλεμο, είτε πηδήξαμε από κάποιο γκρεμό. Ας ελπίσουμε ότι θα μιμηθούμε τις καλύτερες ιστορικές ανατροπές που πέτυχε η χώρα, όταν βρέθηκε κατεστραμμένη κόντρα σε όλα τα προγνωστικά.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)