Ο… δήθεν εχθρός των μεγάλων πλεονασμάτων

Μέσα στο ιδιαίτερα πολωμένο πολιτικό κλίμα, όπου κυβέρνηση και αντιπολίτευση διαφωνούν ακόμη και… για τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες, υπάρχει ένα ζήτημα στο οποίο όλα τα κόμματα ομονοούν: Στο ότι πρέπει να μειωθούν δραστικά τα απαιτούμενα από τους δανειστές πρωτογενή πλεονάσματα.

Για «ματωμένα πλεονάσματα» μιλούσε παλαιότερα ο ΣΥΡΙΖΑ και για «αναγκαίο συμβιβασμό με αυτά» σήμερα. Για στόχο να περιοριστούν στο 2% του ΑΕΠ, όταν θα γίνει αυτή κυβέρνηση, μιλά η Νέα Δημοκρατία. Ανάλογες είναι οι θέσεις του Κινήματος Αλλαγής. Συμφωνεί επίσης τόσο ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, όσο και ευρεία σειρά γνωστών αναλυτών.

Ας θυμηθούμε, όμως, τι έχουμε ακούσει κατά καιρούς μέχρι σήμερα για τα πρωτογενή πλεονάσματα.

Πρώτον, η επίτευξη υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων είναι αδύνατη. Η απάντηση είναι πως δεν είναι αδύνατη, καθώς αυτά ήδη έχουν επιτευχθεί.

Δεύτερον, η επίτευξη υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων είναι μεν δυνατή, αλλά δεν είναι διατηρήσιμη σε βάθος χρόνου. Η απάντηση είναι πως το 2018 θα είναι η τρίτη συνεχόμενη χρονιά υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων και μάλιστα επειδή η κυβέρνηση προβλέπει «υπερπλεονάσματα» στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα (και για τα επόμενα χρόνια δηλαδή), ζητά από τους δανειστές να μη μειωθούν περαιτέρω οι συντάξεις.

Τρίτον, ακόμη και αν η ύπαρξη υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων είναι μακροπρόθεσμα εφικτή, πριονίζει τους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας, κάνοντας τελικά περισσότερη ζημιά απ’ όποια οφέλη τυχόν προκαλεί.

Η άποψη αυτή είναι θεωρητικά σωστή και έχει βάση: Αν π.χ. ένα σημαντικό ποσό (π.χ. το 1,5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο) αντί για εξόφληση χρέους στους δανειστές κατευθύνεται στις δημόσιες επενδύσεις, τότε θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, θα αναβαθμιστούν οι υποδομές της χώρας και θα αυξηθεί το ΑΕΠ της σε βάθος χρόνου.

Ο αντίλογος βέβαια που προκύπτει έγκειται στο ότι:

• Από την ιστορία της μεταπολιτευτικής (και όχι μόνο) Ελλάδας, προκύπτει ότι συνήθως κάτι τέτοια κονδύλια δεν αξιοποιούνται με τον πλέον παραγωγικό τρόπο, αλλά αντίθετα χρησιμοποιούνται ευκαιριακά μέσω διορισμών στο δημόσιο και μέσω πάσης φύσεως και επινοήσεως πρόσκαιρων χρηματικών διανομών (βλέπε «ξεκοκάλισμα»).

• Χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα σημαίνουν μεγαλύτερη οικονομική αστάθεια, αν δεν ανεβεί έντονα το ΑΕΠ και φυσικά μεταφορά μεγαλύτερων χρεών από εμάς που τα δημιουργήσαμε στις επόμενες γενιές των Ελλήνων (στα παιδιά μας…) που δεν ευθύνονται σε τίποτα.

Άρα το επιχείρημα των χαμηλότερων πλεονασμάτων έχει βάση, μόνο υπό την προϋπόθεση ότι θα δούμε μελλοντικά πολύ πιο υπεύθυνο και πολύ πιο αποτελεσματικό πολιτικό σύστημα. Αλλιώς, τα πράγματα θα βελτιωθούν πρόσκαιρα και θα επιδεινωθούν περαιτέρω σε βάθος χρόνου.

Απ’ όλους μας, όμως, διαφεύγει ο άλλος δρόμος…

Για παράδειγμα, ο κρατικός προϋπολογισμός της Κύπρου για το 2019 προβλέπει δημοσιονομικό (συνολικό, όχι πρωτογενές) πλεόνασμα 3% και παράλληλα ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ κατά 3,8%!

Σύμφωνα επίσης με το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα της Κύπρου, προβλέπονται υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης για τα επόμενα χρόνια (+3,2% το 2020 και +3% το 2021), με μέσο συνολικό δημοσιονομικό πλεόνασμα 1,7%-1,9% και μέσο πρωτογενές πλεόνασμα 4,6%!

Και όλα αυτά, χωρίς προγράμματα λιτότητας και χωρίς τις δικές μας απίστευτες φορολογικές επιβαρύνσεις.
Αν μάλιστα συνεκτιμηθεί ότι σημαντικά πλεονάσματα και ισχυροί ρυθμοί ανάπτυξης παρατηρήθηκαν στην Κύπρο και κατά τη διετία 2016-2017, τότε λοιπόν αποδεικνύεται πως υπάρχει τρόπος να συνδυαστούν υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και ισχυροί ρυθμοί ανάπτυξης, χωρίς προγράμματα λιτότητας και χωρίς υπερφορολογήσεις! Απλά, η δυσκολία του συγκεκριμένου -καθ' όλα επιθυμητού- συνδυασμού έγκειται στο ότι απαιτεί ένα ικανό, αποφασισμένο και αποτελεσματικό πολιτικό προσωπικό, μαζί με μια λιτοδίαιτη και λειτουργική κρατική μηχανή.

Απαιτεί δηλαδή, πολύ καλύτερο πολιτικό προσωπικό από το υπάρχον, που δεν θα εξαντλεί τη δυναμική του σε διορισμούς, βολέματα, επικοινωνιακά κόλπα και χειρισμούς άρπα-κόλλα. Αντίθετα, χρειάζονται χαμήλωμα τόνων, καθημερινό νοικοκύρεμα, ανοιχτά μυαλά, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και φυσικά προσέλκυση πολλών (μικρών και μεγάλων) επενδύσεων.

Τόσο απλά…