Ο Τραμπ, οι δασμοί και τα «έξυπνα» αντίμετρα

Η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη αγορά για τις εξαγωγές των προϊόντων-αγαθών ΗΠΑ (περίπου 283 δισ. δολάρια το 2017). Ακολουθούν ο Καναδάς (267 δισ. δολάρια) και το Μεξικό (231 δισ. δολάρια).

Οι εισαγωγές στην Κίνα είναι εμφανώς μικρότερες (116 δισ. δολάρια) και στην Ιαπωνία ακόμη λιγότερες (63 δισ. δολάρια). Βεβαίως οι εισαγωγές ΗΠΑ είναι μεγαλύτερες από τις εξαγωγές στις συγκεκριμένες χώρες, δημιουργώντας το εμπορικό έλλειμμα που θέλει να μειώσει-εξαφανίσει ο πρόεδρος Τραμπ (πίνακας 1).

Όταν οι δασμοί προτάθηκαν από τον πρόεδρο Τραμπ τον περασμένο Μάρτιο, η ΕΕ, ο Καναδάς και το Μεξικό απείλησαν ότι θα αντιδράσουν και θα επιβάλουν δασμούς αντιστοίχως σε σειρά από προϊόντα των ΗΠΑ. Μέχρι σήμερα μόνο ο Καναδάς και το Μεξικό το έκαναν.

Ο Καναδάς ανακοίνωσε δασμούς που κυμαίνονται από 15% έως 25% σε προϊόντα ύψους 16,4 δισ. δολάρια και συγκεκριμένα σε αλουμίνιο, χάλυβα, μηχανές σκαφών, πλυντήρια, τράπουλες, ουίσκι, χυμούς πορτοκαλιού, γιαούρτι, καφέ, και άλλα αγροτικά προϊόντα. Επίσης το Μεξικό θα επιβάλει δασμούς στον χάλυβα και σε σειρά αγροτικά προϊόντα όπως χοιρινό κρέας , τυριά, μήλα, μύρτιλλο, σταφύλια, κονσέρβες, σάλτσες.

Η ΕΕ αντίστοιχα θα επιβάλει δασμούς σε προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου, μοτοσικλέτες, σε διάφορα είδη ενδυμάτων, ρύζι, φιστικοβούτυρο, ουίσκι, καπνά κ.τ.λ.

Μπορεί οι δασμοί αυτοί να μην προκαλέσουν προβλήματα στη συνολική οικονομία των ΗΠΑ αλλά είναι βέβαιον ότι θα προκαλέσουν προβλήματα σε συγκεκριμένες βιομηχανίες και περιοχές όπου οι ρεπουμπλικάνοι έχουν υψηλά θετικά εκλογικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα το Μεξικό είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής του χοιρινού κρέατος που εισάγεται από τις ΗΠΑ (Ιαπωνία 33% και Μεξικό 25%), γεγονός που προφανώς θα προκαλέσει προβλήματα στη συγκεκριμένη αγροτοβιομηχανία. Οι συνολικές εξαγωγές χοιρινού κρέατος των ΗΠΑ ανέρχονται (2017) σε 4,45 δισ. δολάρια.

Οι εταιρείες και τα αγαθά που μπαίνουν στο στόχαστρο της ΕΕ είναι μεταξύ άλλων οι μοτοσικλέτες Harley-Davidson και το ουίσκι μπέρμπον, όπως το Kentucky Βourbon, αλλά και οι φρουτοχυμοί που παράγονται στην πολιτεία της Φλόριντα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ανωτέρω προϊόντα κατασκευάζονται ή παράγονται σε πολιτείες οι οποίες έχουν ζωτική σημασία για το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Η έδρα της Harley-Davidson βρίσκεται στο Ουισκόνσιν, πολιτεία στην οποία εκλέγεται ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Πολ Ράιαν. Περίπου το 16% των πωλήσεών της κατευθύνεται στην Ευρώπη. Η μεγαλύτερη ποσότητα σε αμερικανικό μπέρμπον αποστάζεται και παρασκευάζεται στο Κεντάκι, πολιτεία όπου ζει ο Μιτς Μακόνελ, επικεφαλής της ομάδας των Ρεπουμπλικανών, που πλειοψηφούν στη Γερουσία.

Το 2017 οι συνολικές εξαγωγές αλκοολούχων ποτών από τις ΗΠΑ προς τις χώρες της Ε.E. ανήλθαν σε 789 εκατ. δολάρια, εκ των οποίων το 85% αφορούσε το ουίσκι.

Τα μέλη του Κογκρέσου, που εκλέγονται σε πολιτείες οι οποίες θα δεχθούν ευθέως πλήγμα από τους ευρωπαϊκούς δασμούς, έχουν ήδη απευθυνθεί στον Ντόναλντ Τραμπ. Αίτημά τους ήταν να αποκλιμακώσει την ένταση στο διμερές εμπόριο με την Ε.Ε. και τους άλλους εταίρους. Ο γερουσιαστής Τσακ Γκράσλι από την Αϊόβα είχε κάνει εκστρατεία υπέρ των αγροτών της πολιτείας, οι οποίοι θα υποστούν ζημία από πιθανούς δασμούς εκ μέρους της Κίνας. Μέλη του Κογκρέσου από το Τέξας απηύθυναν έκκληση στον Λευκό Οίκο να αναδιαπραγματευθεί με ταχείς ρυθμούς τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία για το Ελεύθερο Εμπόριο (NAFTA).

Η Ε.E. μπορεί έξυπνα να παίξει το «χαρτί» με τους Ρεπουμπλικανούς πολιτικούς και να πλήξει τις πολιτείες όπου εκλέγονται.

Όμως μετά τη Σύνοδο των G-7 στη Λα Μαλμπέ του Καναδά, ο πρόεδρος Τραμπ δεν φαίνεται να αλλάζει πορεία, προφανώς αισθάνεται σίγουρος για τα αποτελέσματα της πολιτικής του, τη στιγμή που οι αντιρρήσεις όλο και πληθαίνουν. Έτσι επανέλαβε την απειλή του για δασμούς στα αυτοκίνητα που εισάγονται στις ΗΠΑ

Η αξία των συνολικών εισαγωγών επιβατικών αυτοκινήτων, το 2017, στις ΗΠΑ ανήλθε σε 183,8 δισ. δολάρια και των φορτηγών σε 24,2 δισ. δολάρια (πίνακας 2).

Παράλληλα οι ΗΠΑ εξάγουν και αυτές και τις δύο συγκεκριμένες κατηγορίες (πίνακας 3)

Οι ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη ξένη αγορά για τις ευρωπαϊκές μάρκες αυτοκινήτων. Η Γερμανία ανησυχεί ιδιαίτερα: τα αυτοκίνητα αντιπροσωπεύουν σε αξία το ένα τέταρτο του συνόλου των εξαγωγών της χώρας αυτής προς τις ΗΠΑ. Το μερίδιο των γερμανικών οχημάτων στην αμερικανική αγορά των πολυτελών αυτοκινήτων υπερβαίνει το 40%, σύμφωνα με τη γερμανική ομοσπονδία αυτοκινήτου (VDA).

Οι τελωνειακοί δασμοί που ισχύουν σήμερα είναι πράγματι διαφορετικοί μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ. Η Ευρώπη φορολογεί τις εισαγωγές οχημάτων από χώρες εκτός της ΕΕ, συνεπώς και των αμερικανικών, με 10%.

Στις ΗΠΑ, τα εισαγόμενα επιβατικά αυτοκίνητα υπόκεινται σε δασμούς ύψους 2,5% ενώ στα εισαγόμενα φορτηγά οι δασμοί είναι 25%. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό της αμερικανικής κυβέρνησης, οι δασμοί και στις δύο κατηγορίες θα ανέλθουν στο 25%. Επίσης στο ίδιο ύψος δασμών θα υπόκεινται και τα εισαγόμενα μέρη αυτοκινήτων. Όπως γίνεται κατανοητό, οι δασμοί σε αυτή την κατηγορία αφορούν σε εισαγόμενα αγαθά αξίας πάνω από 200 δισ. δολάρια.

Οι επιπτώσεις από την εισαγωγή δασμών θα είναι πολλαπλές: στην παγκόσμια παραγωγή αυτοκινήτων (διάβαζε στις χώρες παραγωγής), στις τιμές πώλησης στις ΗΠΑ και στο διεθνές εμπόριο. Όμως ίσως οι σημαντικότερες επιπτώσεις κατά πάσα πιθανότητα θα αφορούν στη νέα διαμόρφωση των όρων διεξαγωγής του διεθνούς εμπορίου.

Ίσως να αρχίζει μια εποχή αύξησης των δασμών, κάτι που ιστορικά είναι σύνηθες (Γραφική παράσταση 4).

Τα γεγονότα όμως που σηματοδοτούν αυτές τις μεταβολές σαφέστατα οφείλονται στις αλλαγές που έχουν προκύψει στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και κατά συνέπεια στον παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος. Η προσπάθεια αυτή, σήμερα εκ μέρους των ΗΠΑ, σηματοδοτεί μια προσπάθεια αναστροφής των αποτελεσμάτων της παγκοσμιοποίησης, η οποία ως διαδικασία διευκολύνθηκε εξόχως από την αμερικανική υπερδύναμη.

Τα ερχόμενα χρόνια σίγουρα θα εμπεριέχουν μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας και κινδύνους που σήμερα ίσως να μην είναι ορατοί.

* Ο Κώστας Μελάς είναι Δρ Οικονομίας, πρόεδρος του ομίλου Κοινωνικού Οικονομικού Προβληματισμού και Πολιτικής Δράσης