Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τις άμεσες ξένες επενδύσεις

Οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) έχουν προσελκύσει μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον σε ολόκληρο τον κόσμο, εξαιτίας των πιθανών θετικών οικονομικών τους επιπτώσεων στις οικονομίες των χωρών υποδοχής τους.

Παρόλο που δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των ερευνητών αναφορικά με τα αναπτυξιακά τους οφέλη, η πλειοψηφία των μελετών υποστηρίζει τις θετικές άμεσες και έμμεσες επιδράσεις των άμεσων ξένων επενδύσεων στην οικονομική ανάπτυξη μέσω της απασχόλησης, της αποκτώμενης γνώσης και των δεξιοτήτων διαχείρισης, καθώς επίσης και της διάχυσης της τεχνολογίας.

Ιδιαίτερα μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007, η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων για την προώθηση της οικονομικής δραστηριότητας έχει καταστεί προτεραιότητα για πολλές χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρηματοδότησης και ρευστότητας στην αγορά. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Νιγηρία κ.ά. προσελκύουν αυξανόμενο μερίδιο των παγκόσμιων εισροών άμεσων ξένων επενδύσεων, οι οποίες έχουν σημειώσει εκρηκτική αύξηση, ιδίως μετά το 2003. Ένα διαρκώς αυξανόμενο τμήμα της σύγχρονης βιβλιογραφίας προσπαθεί να προσδιορίσει παράγοντες ελκυστικότητας των ΑΞΕ, μελετώντας διαφορετικές ομάδες χωρών.

Οι χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) προσελκύουν συνήθως ερευνητικό ενδιαφέρον, καθώς παραδοσιακά αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό μερίδιο των παγκόσμιων εισροών ΑΞΕ, φθάνοντας κατά μέσο όρο το 76% περίπου των συνολικών εισροών ΑΞΕ για την περίοδο 1990-1999 και 70% για την περίοδο 2000-2009.

Επιπλέον, το αυξανόμενο επενδυτικό ενδιαφέρον για τις αναπτυσσόμενες χώρες είναι επίσης ιδιαίτερα εμφανές, με μέσο μερίδιο παγκόσμιων εισροών ΑΞΕ στο 31% για την περίοδο 1990-1999 και 32% για την περίοδο 2000-2009, φθάνοντας και στο 55% περίπου το 2012.

Σε ένα πρόσφατο άρθρο των Philippas et al. στο «Review of Development Economics» το 2017, με τίτλο «Foreign Investment Determinants in OECD and Developing Countries», οι συγγραφείς εξέτασαν τους προσδιοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν την εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) σε 24 κράτη-μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και σε 22 αναπτυσσόμενα κράτη (μη μέλη του ΟΟΣΑ) για τα έτη 1980-2012.

Οι συγγραφείς εξέτασαν μια σειρά πιθανών προσδιοριστικών παραγόντων που έχουν εντοπιστεί από προηγούμενες έρευνες, όπως το μέγεθος της αγοράς, η απελευθέρωση του εμπορίου, το κόστος εργασίας, οι εγγραφές στα σχολεία, η φορολογία των επιχειρήσεων και διάφορες θεσμικές μεταβλητές.

Χρησιμοποιώντας προηγμένες οικονομετρικές τεχνικές σε panel data για το δείγμα των χωρών του ΟΟΣΑ, βρέθηκε ότι παράγοντες που επηρεάζουν στατιστικά σημαντικά τις ΑΞΕ είναι οι άμεσες ξένες επενδύσεις την προηγούμενη χρονική περίοδο, το μέγεθος της αγοράς (size), ο σχηματισμός ακαθάριστου κεφαλαίου και η φορολογία των επιχειρήσεων.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα για μία μεγάλη ομάδα αναπτυσσόμενων χωρών οι οποίες έχουν προσελκύσει αυξημένο μερίδιο των παγκόσμιων εισροών ΑΞΕ. Με βάση τα εμπειρικά αποτελέσματα, οι παράγοντες που επηρεάζουν το ύψος των ΑΞΕ για την ομάδα αυτή είναι οι άμεσες ξένες επενδύσεις την προηγούμενη χρονική περίοδο, το μέγεθος της αγοράς, το κόστος εργασίας και οι θεσμικές μεταβλητές.

Οι θεσμικές μεταβλητές περιλαμβάνουν την πολιτική σταθερότητα, πιθανές τρομοκρατικές ενέργειες, την αποτελεσματικότητα των κυβερνήσεων, την ποιότητα του θεσμικού πλαισίου, την αποτελεσματική λειτουργία της δικαιοσύνης και τον έλεγχο της διαφθοράς.

Τα αποτελέσματά μας δείχνουν επίσης ότι η απελευθέρωση του εμπορίου, η σχολική εκπαίδευση και ο πληθωρισμός δεν προκαλούν ισχυρή επίδραση για καμία ομάδα χωρών ή περίοδο υπό εξέταση και, ως εκ τούτου, θεωρούνται αμφισβητήσιμες.

Τα εμπειρικά αποτελέσματα παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον για τις στρατηγικές των κυβερνήσεων για τη χάραξη πολιτικής, σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό παγκόσμιο περιβάλλον, όπου η ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων απασχόλησης αποτελεί τον πρωταρχικό τους στόχο.

Τα αποτελέσματα αυτά καταδεικνύουν με σαφή τρόπο ότι οι γενικεύσεις είναι επικίνδυνες και συχνά λανθασμένες, καθώς κάθε χώρα ή ομάδα χωρών φαίνεται ότι επηρεάζεται από διαφορετικούς θεσμικούς ή οικονομικούς παράγοντες και κατά συνέπεια απαιτείται ενδελεχής μελέτη των κοινωνικών, θεσμικών, αλλά και δημογραφικών παραγόντων στην υπό εξέταση χώρα.

* Ο Νικόλαος Φίλιππας είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής Πανεπιστημίου Πειραιώς και Πρόεδρος και Ιδρυτής του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα Οικονομικά Χρονικά τεύχος 160, τριμηνιαία έκδοση του οικονομικού επιμελητηρίου.