Πώς μπορούν οι Έλληνες να εξοικονομήσουν χρήματα

Ο καθηγητής Steve Keen ήταν από χρόνια ένας δημοφιλής οικονομολόγος. Ωστόσο η φήμη του εκτοξεύτηκε όχι μόνο όταν προέβλεψε την κρίση του 2008, αλλά και επειδή περιέγραψε με ακρίβεια τι θα επακολουθήσει. Καθώς και γιατί.

Οι απόψεις του, με άλλα λόγια, δεν είναι απλά αμπελοφιλοσοφίες, στις οποίες αρέσκονται να παρασύρονται πολλοί οικονομολόγοι. Έχουν επιβεβαιωθεί στην πράξη.

Σήμερα δημοσιεύουμε το δεύτερο μέρος της συζήτησης που κάναμε στο Συμπόσιο της Βιέννης (δείτε το πρώτο μέρος εδώ). Μας διευκρίνισε με ένα απλό παράδειγμα πώς μπορούν κατά τη γνώμη του οι Έλληνες να εξοικονομήσουν περισσότερα χρήματα.

Καθηγητά Keen, πριν λίγο στο βήμα επιμένατε πως υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ νοικοκυριού και κράτους, όσον αφορά στη σώφρονα οικονομική πολιτική. Τόσο μεγάλες, που αν σε μια εθνική οικονομία εφαρμόσεις την ίδια λογική που εφαρμόζεις σε ένα νοικοκυριό, φτάνεις σε αδιέξοδο. Μας το εξηγείτε;

Βεβαίως. Ας υποθέσουμε για λόγους απλοποίησης πως τρία άτομα αποτελούν τους κατοίκους μιας χώρας: Οι Tom, Dick και Harry.

α) Ας υποθέσουμε επίσης πως ξεκινάνε με 100 ευρώ ως περιουσιακά στοιχεία. Συνεπώς έχουμε ολική προσφορά χρήματος 300 ευρώ. Επίσης υποθέτουμε πως ο καθένας ξοδεύει 200 ευρώ που είναι ρεαλιστικό, σύμφωνα με την ταχύτητα του χρήματος που έχει μετρηθεί στις ΗΠΑ μεταξύ 1950 και 1980. Σήμερα θεωρείται πως η ταχύτητα είναι μεταξύ 2 και 4.

Αυτό γίνεται επειδή ο Tom αγοράζει πράγματα αξίας 100 ευρώ από τον Dick. Άρα ο Dick έχει στα χέρια του πλέον εκτός από τα 100 ευρώ που είχε, άλλα 100 ευρώ. Άρα 200 ευρώ. Άρα ξεκινάμε με ΑΕΠ 600 και αποταμίευση μηδέν.

β) Αν ο Tom ξοδεύει 190, τότε έχει πλεόνασμα 10, αλλά οι άλλοι 2 έχουν από 5 έλλειμμα και το ΑΕΠ γίνεται 590 (190+200+200). Αυτό είναι το πρόβλημα, αν σκεφτόμαστε σαν νοικοκυρές. Η αποταμίευση δημιουργεί μια ισοδύναμη μείωση του ΑΕΠ. Από την άλλη, οι συνολικές αποταμιεύσεις παραμένουν μηδέν (+10 -5 -5).

γ) Αν θελήσουν και οι άλλοι δύο να μην έχουν έλλειμμα, αναγκαστικά θα ξοδέψουν από 195. Όμως τελικά αυτό συνεπάγεται έλλειμμα 2,5. Μόλις το μισό από όσο νόμιζαν. Όχι μόνο αυτό. Μείωσαν στο μισό και το πλεόνασμα του Tom. Το συνολικό ΑΕΠ έπεσε στα 580. Όσο και η οικονομία που επιδίωξαν να κάνουν για τον εαυτό τους. Οι συνολικές αποταμιεύσεις παραμένουν στο μηδέν (+5 -2,5 -2,5).

δ) Ο Tom κόβει άλλα 10 και οι άλλοι άλλα 5. Αποτέλεσμα; Το ΑΕΠ έπεσε στα 560, ο Tom ανέβασε το πλεόνασμά του στο 10, οι άλλοι διεύρυναν το έλλειμμά τους πάλι στο 5. Οι συνολικές αποταμιεύσεις για άλλη μια φορά στο μηδέν (+10 -5 -5).

ε) Οι άλλοι δύο κόβουν από 10. Όλοι δηλαδή ξοδεύουν από 180. Αποτέλεσμα: ο ένας δίνει στον άλλο από 90 και η ισορροπία επανέρχεται. Όμως το ΑΕΠ έπεσε ακόμα περισσότερο, στο 540. Οι συνολικές αποταμιεύσεις για άλλη μια φορά στο μηδέν (+10 -5 -5). Αν συνεχίσουμε στην επιδίωξη πλεονασμάτων, το ΑΕΠ θα τείνει προς το μηδέν.

Άρα αυτό είναι το κρίσιμο λάθος στην πολιτική της ΕΕ. Είναι πλάνη ότι μπορούν να αποταμιεύουν χρήματα οι εθνικές οικονομίες ή οι ενώσεις;

Πράγματι, οι ιδιώτες ναι, μπορούν. Όχι όμως τα κράτη. Η αύξηση των χρημάτων απαιτεί να δημιουργηθούν χρήματα.

Και ποιοι δημιουργούν τα χρήματα;

Οι εμπορικές τράπεζες. Ταυτόχρονα με τη δημιουργία χρέους από δάνεια, δημιουργούνται νέα χρήματα. Άρα και περιουσιακά στοιχεία. Ας πάμε πάλι στο αρχικό σενάριο, που όλοι ξοδεύουν 200 ευρώ, χωρίς αποταμιεύσεις. Αν υποθέσουμε πως ο Tom αντί να ξοδέψει λιγότερα, μεταβιβάζοντας λιγότερα στους άλλους δύο, έκανε το αντίθετο. Έπαιρνε δάνειο 10 ευρώ με 10% επιτόκιο και αντί για 100, έδινε 110 στον Harry. Δεν πρόκειται για μεταφορά χρημάτων. Πρόκειται για δημιουργία νέου χρήματος που σαν συνέπεια έχει να ανεβάσει το ΑΕΠ, αλλά και να συμβάλει στην αύξηση των καταθέσεων.

Αυτό φυσικά δεν μπορεί αν συμβαίνει για πάντα. Ίσα ίσα που θεωρεί πως το μεγάλο ιδιωτικό χρέος είναι αυτό που αποτελεί εμπόδιο στην ανάπτυξη.

Η οικονομική πολιτική που ακολουθείται στην Ελλάδα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση;

Στην ΕΕ θεωρούν πως για να λειτουργεί μια οικονομία εύρυθμα, οφείλουν τα κράτη να συμμορφωθούν με ισορροπημένους δημοσιονομικούς στόχους. Όμως οι χώρες δεν λειτουργούν όπως τα νοικοκυριά. Για να αυξήσεις τα χρήματα στους τραπεζικούς λογαριασμούς, πρέπει να τα παράγεις. Οι χώρες παράγουν χρήματα από τις εξαγωγές. Για παράδειγμα, όταν εξάγει Μερσεντές η Γερμανία, λαμβάνει χρήματα που κατατίθενται σε γερμανικούς τραπεζικούς λογαριασμούς.

Ο δεύτερος τρόπος είναι να δημιουργηθεί περισσότερο χρέος. Χρήμα και χρέος δημιουργούνται ταυτόχρονα. Από τη μια, αυξάνεται το χρέος τους, από την άλλη, αυξάνονται τα περιουσιακά τους στοιχεία, δηλαδή το χρήμα.

Ο τρίτος τρόπος είναι από τα κράτη, τα οποία χρηματοδοτούνται από τις ΚΤ, εάν ξοδεύουν περισσότερα από τους φόρους που συλλέγουν. Αυτό στην ΕΕ δεν επιτρέπεται να γίνει. Για την ακρίβεια, προτιμούν η κυβέρνηση όχι να δημιουργεί αλλά να καταστρέφει το χρήμα.

Είναι τόσο άστοχη αυτή η πολιτική, που δίνει την εντύπωση να μην έχουν τον έλεγχο ενήλικες, αλλά παιδιά.

* Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος (φωτ. αριστερά) είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα (www.ependytes.com).