Οι επιχειρήσεις, το κέρδος και τα μαθήματα του Σωκράτη

Την εποχή του μεγάλου φιλόσοφου δεν υπήρχε τίποτε από όλα αυτά που έχει ο σημερινός άνθρωπος στη διάθεσή του για να αντλήσει γνώσεις, να τις μεταφέρει, να τις επεξεργαστεί με απίστευτη ταχύτητα και, βεβαίως, να τις αποθηκεύσει. Επίσης, οι σημερινοί τρόποι παραγωγής πλούτου διαφέρουν ριζικά από τους αντίστοιχους στην Αθήνα του Σωκράτη, όπου παντελώς άγνωστος ήταν και ο θεσμός της επιχείρησης όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Ποια σχέση λοιπόν μπορεί να έχει ο Σωκράτης με την επιχείρηση; Και όμως, η απάντηση είναι θετική, γιατί, πέρα από τον υλικό κόσμο, υπάρχει και αυτός του πνεύματος, της ηθικής, της ποιότητας του ανθρώπου.

Αν μπορούσε έτσι να φέρει κανείς τον Σωκράτη στον σημερινό κόσμο και να τον ρωτήσει τι είναι γι’ αυτόν το επιχειρείν, η απάντηση του μεγάλου φιλόσοφου θα ήταν σχετικά απλή. Θα έλεγε ότι, υπό την ευρεία έννοιά του, το επιχειρείν είναι η ηγεσία ως πνευματική κατάσταση. Και θα έθετε ένα σοβαρό φιλοσοφικό ερώτημα: πώς η φιλοσοφία και αυτά που προσκομίζει στη μελέτη της ανθρώπινης εμπειρίας μπορεί να συμβάλει στη γνώση τού τι είναι η ηγεσία και ο εμπλουτισμός της.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι οι επιχειρηματίες, και όχι μόνον αυτοί, για να προσεγγίσουν ανώτατα επίπεδα ηγεσίας, πρέπει να αποκτήσουν μία νέα νοητική αντίληψη, ικανή να οδηγήσει στην ευρύτητα του πνεύματος. Απαιτείται όμως και νέα θεώρηση της υπάρξεως, μία νέα εμβάθυνση, ώστε το ηγετικό πνεύμα να φθάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα ηθικής αλλά και επιδόσεων. Αυτό είναι απαραίτητο, διότι η σημερινή εποχή αλλαγών είναι, πέρα από τις οικονομικές της παραμέτρους, και περίοδος πνευματικής κρίσης. Υπό αυτή την έννοια, αυτό που η φιλοσοφία του Σωκράτη μπορεί να προσφέρει στον επιχειρηματικό κόσμο δεν είναι η άνεση αλλά η πρόκληση.

Ο μεγάλος φιλόσοφος προκάλεσε τους Αθηναίους, πριν 2.500 και πλέον χρόνια, φέρνοντας στην αγορά καινά δαιμόνια. Γι’ αυτό και θανατώθηκε. Πλην όμως, ο θάνατός του υπήρξε η αφετηρία μιας τεράστιας αλλαγής στην τότε Αθήνα. Η πρόκλησή του επέφερε απίστευτες αλλαγές στη φιλοσοφία, στον τρόπο σκέψης και στην ύπαρξη αρχικώς του Αθηναίου πολίτη και στη συνέχεια του τότε κόσμου.

Ο Σωκράτης είχε θέσει τον Άνθρωπο στο κέντρο της φιλοσοφικής σκέψης. Έτσι, ανέτρεπε μία φιλοσοφική παράδοση -αυτήν των προσωκρατικών φιλοσόφων, οι οποίοι, ωστόσο, είχαν φέρει στο προσκήνιο τον ορθό λόγο στη θέση της θρησκευτικής κοσμογονίας. Στη μετασωκρατική φιλοσοφία, άνθρωπος και ηθική παίζουν καθοριστικό ρόλο στη φιλοσοφική αναζήτηση, γεγονός που επηρέασε πολλαπλώς και την πορεία του ανθρώπου.

Αυτή είναι σήμερα η ιστορική πρόκληση και για τις επιχειρήσεις. Είναι ανάγκη να φέρουν στο εσωτερικό τους τον Σωκράτη και να προσδιορίσουν ποιες είναι οι ευφυΐες που μπορούν να οδηγήσουν στο να γίνει η επιχείρηση παραγωγός κέρδους με ηθικό περιεχόμενο. Το επιχειρείν είναι σήμερα ο ομφαλός των κοινωνιών μας. Συνεπώς, είναι καιρός να τύχει και αυτό φιλοσοφικών προσεγγίσεων, για να έλθει ως πράξη κοντύτερα στον άνθρωπο. Διότι, τελικά, αυτός είναι που πραγματοποιεί τις αλλαγές, γράφοντας ταυτοχρόνως και την Ιστορία.

Αν ζούσε ο Σωκράτης, ίσως να έλεγε ότι ο πραγματικός επιχειρηματίας και ηγέτης είναι κάποιος που έχει όραμα, χαρακτήρα, πίστη και την απαραίτητη θέληση για να μετατρέψει τις αρετές του σε πραγματικότητα.