Πόσο... πάει το κόκκινο φανάρι για τον «πλούσιο»;

Ίσως είμαι προκατειλημμένος, αλλά δυσκολεύομαι να βρω έστω και ένα θετικό μέτρο του κ. Σπίρτζη. Ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών ανακοίνωσε στις 16/10 ότι τα πρόστιμα στον νέο Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) θα επιβάλλονται με βάση τη φορολογική δήλωση. Κάποιοι έσπευσαν να χειροκροτήσουν ή να πουν ότι η γενική αρχή (πρόστιμα ανάλογα με το εισόδημα) είναι σωστή. Δυστυχώς πρόκειται για ένα λάθος, ανεξάρτητα από την απήχηση που μπορεί να έχει.

Πέραν των φορολογικών παρενεργειών (που θα αναφερθούν στη συνέχεια), και η ίδια η λογική είναι λάθος. Παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης των παραβατών, όταν για το ίδιο αδίκημα προβλέπεται διαφορετική ποινή. Αν οι τιμωρίες είναι ανάλογες του εισοδήματος, αυτό δεν οδηγεί σε περισσότερη δικαιοσύνη. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορεί να υπάρξει αναλογικότητα. Ένα πρόστιμο €10.000 σε έναν εκατομμυριούχο κοστίζει λιγότερο από €100 σε ένα φτωχό.

Τα αποτελεσματικότερα πρόστιμα δεν είναι οικονομικά αλλά διοικητικά (όπως η αφαίρεση αδείας ή διπλώματος). Άλλωστε το ζητούμενο είναι να προστατευτούμε από αυτούς που παραβιάζουν το κόκκινο φανάρι, με την απάθεια των serial killers.

Τα άνισα οικονομικά πρόστιμα θα είναι πάντα άδικα. Πραγματικά αναλογική (και κοινωνικά ισότιμη) ποινή είναι π.χ. η δέσμευση χρόνου για κοινωνική εργασία ή η αφαίρεση των πινακίδων. Το να τιμωρείται με διαφορετικό χρηματικό πρόστιμο η ίδια οδική παράβαση δημιουργεί έναν αυθαίρετο τιμοκατάλογο. Στο τέλος, θα προβλέπονται και διαφορετικές ποινές ανάλογα με την αξία του οχήματος.

Κώδικας Οδικής Κυκλο(Ε)φορίας

Το ελληνικό κράτος δεν έχει τρόπο να εφαρμόσει αναλογικά πρόστιμα, όπως γίνεται σε κάποιες σκανδιναβικές χώρες (με τις οποίες μόνο ομοιότητες δεν έχουμε). Ίσως (και μετά από προσπάθειες) καταφέρει να επιβάλει πρόστιμα ανάλογα με το δηλωμένο εισόδημα στην Εφορία, το οποίο όμως για εκατομμύρια Έλληνες απέχει από το πραγματικό.

Η άνιση μεταχείριση π.χ. του μισθωτού (που δηλώνει τα πάντα) σε σχέση με τον φοροδιαφεύγοντα επαγγελματία θα γίνει ακόμα πιο έντονη. Κατά συνέπεια, όχι μόνο δεν θα επέλθει δικαιοσύνη, αλλά θα ενταθεί η σημερινή άδικη κατανομή των φορολογικών βαρών.

Τα πρακτικά προβλήματα δεν θα έχουν τέλος. Τι πρόστιμο θα επιβληθεί στον άνεργο (ενήλικο) υιό ενός πλουσίου; Θα ψάχνουμε μήπως να βρούμε αν είναι προστατευόμενο μέλος; Η σύζυγος που μπορεί να δηλώνει μηδενικό εισόδημα αλλά της αρέσει να παρκάρει στη θέση του ανάπηρου όταν πηγαίνει για ψώνια, πόσο θα πληρώνει; Θα ενσωματώσουμε στον ΚΟΚ την έννοια της οικογενειακής ευθύνης;

Ξέρω ότι αυτοί οι προβληματισμοί δεν αγγίζουν ανύπαρκτες ευαισθησίες ανεύθυνων πολιτευτών. Η επιθυμία κάποιων υπουργών να προαναγγέλλουν μέτρα πριν τα μελετήσουν, οδηγούν σε αποτυχίες (όπως στο ηλεκτρονικό εισιτήριο). Ακόμα και αν ενοχλεί, ίσως είναι καλύτερα για εμάς να εγκαινιάζουν την Ιονία οδό πολλές φορές τμηματικά, ακόμα και αν την επόμενη ημέρα το ίδιο τμήμα κλείνει για να συνεχιστούν τα έργα.

Η τιμωρία των πλουσίων ως αριστερή εξιλέωση

Το ερώτημα είναι γιατί η κυβέρνηση επιμένει με τη σύνδεση ποινών και φορολογικής δήλωσης. Η απάντηση είναι απλή: γιατί έχει απήχηση το «να πληρώσουν οι πλούσιοι» (πού έχουν και ακριβά αυτοκίνητα).

Φυσικά ακόμα και αν εκατομμύρια άνθρωποι πιστεύουν κάποια ανοησία, δεν παύει να είναι ανοησία. Το κακό είναι ότι στη χώρα μας, αν ένας νόμος δεν εφαρμοστεί, κανείς δεν θα εκτεθεί. Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, η δόξα όμως μένει. Έτσι ψηφίζονται με ηχηρό τρόπο ευλογοφανή μέτρα, που (φευ) είναι ανεφάρμοστα και λανθασμένα εξαρχής.

Σύμφωνα με τις εξαγγελίες, ο νέος ΚΟΚ θα προβλέπει την επιβολή ενός προστίμου βάσης, το οποίο θα αυξάνεται στη συνέχεια ανάλογα με τα οικονομικά στοιχεία του παραβάτη, που θα αντλούνται μέσω του συστήματος Τaxis, σε συνεργασία με το υπουργείο Οικονομικών. Αντί να αφήσει το ταλαίπωρο Taxis στην ησυχία του, ένας υπουργός που θέλει να φτιάξει το προφίλ του θα σπαταλήσει εκατομμύρια για να το διασυνδέσει και με την Τροχαία.

Πιθανώς εμπνεόμενος επαναστατικά από το πορτρέτο του Βελουχιώτη που έχει στο γραφείο, ο κ. Σπίρτζης δήλωσε: «Θέλουμε να χτυπήσουμε τη λογική του έχω χρήματα, πληρώνω και παρανομώ». Μάλλον θα χτυπήσει τη λογική, με χρήματα που θα πληρώσουν οι φορολογούμενοι που δεν παρανομούν.

*Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος