Το FDP και η επιστροφή του φιλελευθερισμού

Το διαπίστωνε κανείς βλέποντας τις προεκλογικές αφίσες του Κόμματος των Δημοκρατών Φιλελευθέρων της Γερμανίας (FDP). Έδειχναν περισσότερο να διαφημίζουν ένα ανδρικό άρωμα παρά μία πολιτική παράταξη.

Αλλά και η διαφημιστική ρητορική του κόμματος ήταν παράξενη. Έδιναν την αίσθηση μίας πολιτικής ανανέωσης, σε κάθε περίπτωση πολύ καλά μελετημένης. Δεν είχε δε καμία σχέση με το παρελθόν. Συνθήματα όπως «και η ανυπομονησία μπορεί να είναι αρετή» πλαισίωναν την ασπρόμαυρη φωτογραφία ενός αξύριστου άνδρα με ανοιχτό πουκάμισο, που προσκαλούσε τους νέους να μάθουν να επιχειρούν.

«Στη γερμανική κοινωνία δεν θέλουμε υπηκόους αλλά δημιουργικούς πολίτες που σκέπτονται, πράττουν και αναλαμβάνουν την ευθύνη του εαυτού τους», μας είπε ανώτερο στέλεχος της ομάδας επικοινωνίας του FDP.

Με αφετηρία την εποχή του Χανς-Ντίτριχ Γκένσερ, επί δεκαετίες τρίτη δύναμη στη γερμανική πολιτική σκηνή, το FDP είχε πιάσει ρεκόρ ψήφων το 2009, πλησιάζοντας το 15% στις τότε βουλευτικές εκλογές.

Όμως, τέσσερα χρόνια κυβέρνηση συνεργασίας με τους Χριστιανοδημοκράτες (CDU) της Άνγκελα Μέρκελ απέδωσαν λίγα. Οι υποσχέσεις για μειώσεις φόρων δεν εκπληρώθηκαν. Έτσι στις εκλογές του 2013 το FDP έλαβε μόλις 4,8% -γεγονός που σήμαινε ότι εξωπετάχτηκε από την Bundestag, τη γερμανική Βουλή, καθώς δεν είχε πιάσει την απαιτούμενη οροφή του 5%.

Ο Κρίστιαν Λίντνερ, που τότε ήταν 34 ετών, κληρονόμησε ένα κόμμα που βρισκόταν στα πρόθυρα της διάλυσης. Τέσσερα χρόνια αργότερα βρέθηκε πάλι στα πρόθυρα της εξουσίας. Πώς το κατόρθωσε;

Ξεκίνησε με το ξεκαθάρισμα της ταυτότητας του κόμματος, με το σύνθημα Γερμανία, κουράγιο!, με έναν φρικτό χρωματικό συνδυασμό ροζ-μπλε-κίτρινου και με μετακίνηση θέσεων μακρύτερα από τον παραδοσιακό σύμμαχο των Φιλελευθέρων, το CDU. Στη συνέχεια, ο νεαρός και με νεανική εμφάνιση Κρ. Λίντνερ έκανε τον ίδιο τον εαυτό του το πρόσωπο του κόμματος, με ενεργητικές και κοφτερές παρουσίες στην τηλεόραση και με σποτάκια που γέμιζαν από σκηνές της δικής του καθημερινότητας. Τέλος, υιοθέτησε μία σειρά από σαφείς και συχνά πολωτικές πολιτικές τοποθετήσεις.

«Στην ουσία», μας λέει ο συνάδελφος Γκέρχαρντ Χέτζελ, «ο επικεφαλής του κόμματος χρησιμοποίησε μιαν άλλη γλώσσα, η οποία, επειδή ξεφεύγει από τα γνωστά καλούπια της πολιτικής συνθηματολογίας, προκαλεί τον άλλο να τείνει ευήκοον ους. Το ίδιο ισχύει βέβαια και για κάποιες τοποθετήσεις του κόμματος στο θέμα της Ευρώπης, οι οποίες επίσης άφηναν πίσω τους το παρελθόν».

Αυτή η αναζήτηση του διαφορετικού αναζωογόνησε το FDP, ενώ την ίδια στιγμή εξισορρόπησε τις δύο πτέρυγές του. Τώρα το κόμμα πάει καλά τόσο στα συντηρητικά προάστια των εύπορων πόλεων όσο και στη νεολαία των αστικών κέντρων. Στους φοιτητές του πανεπιστημίου Γκαίτε της Φρανκφούρτης, ο Κρ. Λίντνερ μίλησε σε ένα ασφυκτικά γεμάτο αμφιθέατρο, καταγγέλλοντας τους οπαδούς του Brexit και τον πρόεδρο Τραμπ για «μίσος, αποκλεισμούς και αγανάκτηση». Η ελευθερία, εξήγησε, απειλείται τόσο από την εμμονικότητα της αριστεράς για οικονομική ισότητα, όσο και από της δεξιάς για πολιτιστική ομοιογένεια.

Στο Βερολίνο, το FDP πέρασε από μηδέν σε 12 έδρες. Στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, το πολυπληθέστερο κρατίδιο της Γερμανίας, πέτυχε ρεκόρ ψήφων τον Μάιο και βρέθηκε να συγκυβερνά. Έφθασε στις κάλπες των εθνικών εκλογών του Σεπτεμβρίου με δημοσκοπική παρουσία 9%, έναντι 6% τον Ιανουάριο, οπότε αναφερόταν πλέον ως πιθανός εταίρος κυβέρνησης συνασπισμού με την Άνγκελα Μέρκελ, είτε σε σχήμα CDU/FDP είτε σε συνεργασία με τους Πράσινους. Όπερ και εγένετο.

Το ερώτημα που προβάλλει είναι αυτό των «απαιτήσεων» του FDP για να πάρει μέρος σε μία κυβέρνηση συνασπισμού με Χριστιανοδημοκράτες και Πράσινους. Με άλλα λόγια, πόσο νερό στο κρασί του θα βάλει ο Κρίστιαν Λίντνερ για να πάρει κάποια υπουργεία; Ας μην ξεχνάμε ότι το κόμμα του έχει κατακρίνει τις προτάσεις Μακρόν για την εμβάθυνση της Ευρώπης και, κυρίως, της ευρωζώνης, δέχεται την προσάρτηση της Ουκρανίας από τη Ρωσία ως γεγονός και θα επιθυμούσε μία πραγματική συμφωνία με το Λονδίνο για το Brexit.

Η άποψη του Λίντνερ ότι η Ελλάδα θα πρέπει να φύγει από την ευρωζώνη θα έχει ιδιαίτερη σημασία το ερχόμενο καλοκαίρι, δηλαδή όταν θα λήγει το σημερινό πρόγραμμα διάσωσης. Εν τω μεταξύ, στο εσωτερικό, το FDP τάσσεται υπέρ σημαντικής μείωσης των φόρων, μεταρρυθμίσεων στην παιδεία και επιτάχυνσης της ψηφιοποίησης.

Πάντως, έγκυροι παρατηρητές της γερμανικής πολιτικής σκηνής υπογραμμίζουν ότι οι ριζοσπαστικές τοποθετήσεις του κόμματος μάλλον υπερτονίζονται. Ο Κρ. Λίντνερ ίσως επιλέξει να ηγηθεί του κόμματός του στην Bundestag, αφήνοντας τη θέση του υπουργού Εξωτερικών (που παραδοσιακά περιέρχεται στον μικρότερο εταίρο ενός κυβερνητικού συνασπισμού) σε μία πιο φιλοευρωπαϊκή προσωπικότητα.

Σημαντικότερο, όμως, από τις πολιτικές θέσεις είναι το κλίμα που θα έφερνε μία συμμετοχή του FDP στην κυβέρνηση. Κάποιοι στο περιβάλλον της Μέρκελ θεωρούν ότι το FDP αποτελεί σήμερα «one-man-show»: μετά από χρόνια διάβασης της ερήμου στην κεντρική και την περιφερειακή πολιτική σκηνή, έχουν μείνει λιγοστά πεπειραμένα στελέχη που να μπορούν να «τρέξουν» υπουργεία. Για τον Κρ. Λίντνερ, αυτό είναι πλεονέκτημα: «Τώρα μπορούμε να φέρουμε στη σκηνή νέες προσωπικότητες από τις επιχειρήσεις, τον επιστημονικό, πολιτιστικό και μιντιακό κόσμο», εξηγεί. Κάτι τέτοιο θα βρισκόταν αντίθετο με την κάπως υπναλέα διαχείριση Μέρκελ.

Αυτό δεν θα ήταν κακό. Κυρίως για την τόνωση της επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη, ένα πεδίο όπου ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και οι Γερμανοί Φιλελεύθεροι Δημοκράτες θα μπορούσαν άνετα να τα βρουν.