Eiναι «δεξιά» τα ιδιωτικά πανεπιστήμια;

Πιστεύω ότι ορισμένες φορές στην Ελλάδα η αριστερά δίνει μάχες οπισθοφυλακής. Μια από αυτές είναι η μάχη για τη διατήρηση του κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση. Ποτέ μου δεν κατάλαβα γιατί μια τέτοια θέση αντανακλά μια αριστερή -μη λενινιστική- κοσμοθεώρηση.

Στις μαρξιστικές κοινωνίες της Λατινικής Αμερικής (Βολιβία, Βενεζουέλα, Εκουαντόρ) υπάρχουν τόσο ιδιωτικά όσο και δημόσια πανεπιστήμια. Υπάρχουν καλά ιδιωτικά και κακά ιδιωτικά και το ίδιο ισχύει με τα κρατικά.

Αυτό δεν σημαίνει ότι το κράτος δεν αναμειγνύεται σε θέματα ανώτατης εκπαίδευσης. Κάθε χρόνο το υπουργείο Παιδείας του Εκουαντόρ, για παράδειγμα, δημοσιεύει μια λίστα όπου όλα τα πανεπιστήμια -δημόσια και ιδιωτικά- ιεραρχούνται στη βάση των επιδόσεών τους. Επίσης το κράτος θέτει τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για να λειτουργήσει ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Πολύ συχνά το κράτος παρεμβαίνει και κλείνει ιδιωτικά πανεπιστήμια που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις.

Εχω συζητήσει πολλές φορές αυτό το θέμα με κρατικούς λειτουργούς. Παρόλο που όλοι τους είναι αριστεροί, δεν βλέπουν καμία αντίφαση μεταξύ μιας σοσιαλιστικής κοσμοθεωρίας και της ύπαρξης ιδιωτικών πανεπιστημίων: «Το κράτος» μας έλεγε το στέλεχος του υπουργείου Παιδείας του Εκουαντόρ Ραούλ Πινέιρο «δεν έχει τους πόρους να προσφέρει σε όλους την εκπαίδευση που επιθυμούν. Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια απορροφούν ένα μεγάλο μέρος της ζήτησης, κάτι που μας επιτρέπει να έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερους πόρους για τη βελτίωση των δημόσιων πανεπιστημίων».

Πιστεύω ότι η ισχυρή παρουσία ιδιωτικών πανεπιστημίων στη Λατινική Αμερική οφείλεται εν μέρει στην πανίσχυρη και ανεξάρτητη από το κράτος Καθολική Εκκλησία. Αλλωστε πολλά από τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι Καθολικά. Ομως αντανακλά επίσης την επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου η ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι πανίσχυρη. Στην Ευρώπη, αντίθετα, η κρατούσα παράδοση κρατισμού διατηρεί το μονοπώλιο του κράτους στην ανώτατη εκπαίδευση. Αλλά ευτυχώς η επιρροή της Ευρώπης στη Λατινική Αμερική περιορίζεται στο θέμα της γλώσσας.

Λίγο πριν από τις τελευταίες εκλογές η Ζωή Κωνσταντοπούλου εξέφρασε την άποψη ότι η ανθρωπότητα δεν αρχίζει ούτε τελειώνει με την Ευρωπαϊκή Ένωση -και φυσικά όχι με την ευρωζώνη- και ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αρχίσει να εξετάζει και μοντέλα ανάπτυξης εκτός ΕΕ, όπως στη Λατινική Αμερική. Είχε απόλυτα δίκιο.

Στις χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας και της Λατινικής Αμερικής -όπου οι ρυθμοί ανάπτυξης δεν έχουν τίποτα το κοινό με την ευρωμιζέρια στην οποία έχουν καταδικάσει τη χώρα οι «ευρωεκσυγχρονιστές»-, το ερώτημα που προβάλλει δεν είναι αν ο πάροχος της ανώτατης εκπαίδευσης είναι μια ιδιωτική επιχείρηση ή το κράτος, αλλά πώς θα μεγιστοποιηθεί η προσφορά αυτής της υπηρεσίας, ώστε να μπορούν όσο το δυνατόν περισσότεροι νέοι να ακολουθήσουν τις σπουδές που επιθυμούν.

Οταν η αριστερά στην Ελλάδα υπερασπίζεται το μονοπώλιο της κρατικής παιδείας στην κρατική εκπαίδευση δεν υπερασπίζεται αριστερές αξίες αλλά τη χειρότερη όψη του ευρωπαϊκού κρατισμού.

Φυσικά υπάρχουν «καλά» και «κακά» επιχειρήματα για την κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση. Ενα «κακό» επιχείρημα είναι το προσφιλές στη ΝΔ μερκαντιλιστικό επιχείρημα ότι με αυτό τον τρόπο θα εξοικονομηθεί συνάλλαγμα.

Το «καλό» επιχείρημα είναι ότι με αυτό τον τρόπο αφενός ενισχύεται η «άνθιση χιλίων λουλουδιών» όσον αφορά την προσφορά εκπαίδευσης και αφετέρου μεγιστοποιούνται οι επιλογές των υποψήφιων φοιτητών.

* Ο Τάκης Μίχας σπούδασε Ανθρωπολογία στη Δανία και εργάστηκε για πολλά χρόνια σε Ελευθεροτυπία και Καθημερινή. Υπήρξε αρθρογράφος της Wall Street Journal και άλλων διεθνών εντύπων, καθώς και συγγραφέας βιβλίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ζει στη Λατινική Αμερική, όπου γράφει βιβλίο για το φαινόμενο του Populismo.