Οι γερμανικές εκλογές και η επόμενη μέρα για Ελλάδα

Η Γερμανία ψηφίζει και η προσοχή της διεθνούς κοινότητας, της Ευρώπης αλλά και της Ελλάδας είναι στραμμένη στο Βερολίνο στις 24.9.2017 λόγω των σημαντικών γερμανικών εκλογών. Την Κυριακή μπορεί να γνωρίζουμε τη σειρά των κομμάτων και πιθανό την επόμενη Καγκελάριο, ωστόσο δεν είναι σίγουρο, αν θα γνωρίζουμε ποιος συνδυασμός και συνασπισμός κομμάτων θα κυβερνήσει τη μεγαλύτερη χώρα και οικονομία της Ευρώπης και πώς αυτός με βάση το νέο σχήμα θα κινηθεί στα ευρωπαϊκά θέματα και το θέμα της Ελλάδας. 

Και μπορεί μεν η προεκλογική περίοδος στη Γερμανία, να μην έχει θεωρητικά τόσο παλμό και να μην είναι ντέρμπι για το πρώτο κόμμα, ωστόσο το σασπένς έγκειται στο ποιος θα είναι ο συνδυασμός κομμάτων του επόμενου κυβερνητικού συνασπισμού, ποιο κόμμα θα καταλάβει την τρίτη θέση, τι ποσοστά θα λάβουν τα υπόλοιπα μικρά κόμματα, κάτι που θα είναι ρυθμιστικός παράγοντας για την επόμενη μέρα. Μετά την αρχική ενθουσιώδη εκκίνηση του σοσιαλδημοκράτη Σούλτς, το άστρο του δείχνει να σβήνει, μην καταφέρνοντας να πείσει όχι μόνο τους γερμανούς πολίτες αλλά και τους σοσιαλδημοκράτες ψηφοφόρους του ίδιου του κόμματος, κινδυνεύοντας υπό την ηγεσία του να οδηγήσει το SPD σε ιστορικά χαμηλά.

Καθότι γνωρίζουμε ήδη, εκτός απροόπτου, τόσο το πρώτο κόμμα, δηλ. την CDU/CSU όσο τη νέα Καγκελάριο, δηλ. την κα Μέρκελ.

Πρόθεση ψήφου ανά κόμμα (αναφορά σε ανώτερο και κατώτατο όριο και μέσος όρος) με βάση τις πρόσφατες δημοσιευθείσες το Σεπτέμβριο δημοσκοπήσεις (1):

-CDU / CSU / Χριστιανοδημοκράτες & Χριστιανοκοινωνιστές: 36% - 39% - Μέσος Όρος: 37,5% (41.5%, 2013)
-SPD / Σοσιαλδημοκράτες: 21% - 24% - Μέσος Όρος: 22,5% (25.7%, 2013)
-Πράσινοι: 6.0% - 9% - Μέσος Όρος: 7,5% (8.4%, 2013)
-FDP / Φιλελεύθεροι: 8% - 10% - Μέσος Όρος: 9% (4.8%, 2013)
-Die Linke / Αριστερά: 8% - 11% - Μέσος Όρος: 9,5% (8.6%, 2013)
-AFD / Εναλλακτική για τη Γερμανία: 8% - 12% - Μέσος Όρος: 10% 
-Λοιπά: 4% - 6% - Μέσος Όρος: 5%

Σενάριο συνασπισμού Τζαμάϊκα, Κιτρινόμαυρος, μεγάλος ή έκπληξη;

Με βάση τα ανωτέρω θα έχουμε σίγουρα κυβέρνηση συνασπισμού. Τρία πιθανόν τα κόμματα που θα πανηγυρίσουν το βράδυ της Κυριακής. H CDU/CSU καθότι θα είναι με διαφορά πρώτο κόμμα, το FDP που θα ξαναμπεί στη Βουλή, διεκδικώντας συμμετοχή στον κυβερνητικό συνασπισμό και η AFD που θα μπει στη Βουλή και διεκδικεί την τρίτη θέση με μεγάλες αξιώσεις, λόγω και της λεγόμενης κρυφής ψήφου. Ωστόσο Φιλελεύθεροι και Αριστερά παλεύουν για την τρίτη θέση. Λιγότερο οι Πράσινοι.

Με βάση τα εν λόγω ποσοστά δεν βγαίνει κιτρινόμαυρος συνασπισμός (CDU/CSU με FDP). Ωστόσο αν κινηθούν τα ποσοστά των δύο κομμάτων CDU / CSU και FDP κατά τί ψηλότερα, είναι ένα πιθανό σενάριο.

Επίσης το σενάριο Κόκκινου - Κόκκινου – Πράσινου συνασπισμού (SPD – Αριστεράς - Πρασίνων) δεν βγαίνει με τα παρόντα ποσοστά και δεν δείχνει να έχει και δυναμική για να βγει. Δεν μπορεί να αποκλειστεί τελείως αλλά δεν έχει πιθανότητες. Ο συνασπισμός «Τζαμάϊκά» (CDU/CSU, FDP, Πράσινοι), είναι μια πιθανότητα αριθμητικά, έχει δοκιμαστεί σε τοπικό επίπεδο, είναι μια νέα τάση, αλλά σε ομοσπονδιακό επίπεδο θα είναι πιο δύσκολο εγχείρημα.

Πολύ δύσκολα θα περάσει από τη βάση των Πρασίνων, ιδίως αν έχουν χαμηλά ποσοστά και η συγκατοίκηση Φιλελεύθερων και Πρασίνων στην ίδια κυβέρνηση θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, κυρίως σε θέματα οικονομίας αλλά και Ελλάδας, Ευρώπης, εξωτερικής πολιτικής ασφάλειας κλπ.

Η επανάληψη ενός μεγάλου συνασπισμού, μπορεί να βγαίνει αριθμητικά, ωστόσο κυρίως στους κόλπους του SPD, η συμμετοχή του κόμματος σε συνασπισμό με τη Μέρκελ, θεωρείται μια από τις βασικές αιτίες τις καθίζησης των ποσοστών του. Αυτό το σενάριο δεν είναι δημοφιλές ούτε στη βάση του CDU/CSU. Σε περίπτωση μάλιστα που το SPD κινηθεί προς ιστορικά χαμηλά, πέραν του ότι μπορεί να υπάρξουν εσωτερικές εξελίξεις, ο Σούλτς μετά από τέτοια προεκλογική εκστρατεία, θα δυσκολευτεί να το περάσει εσωτερικά.

Δεδομένος θα πρέπει να θεωρείται ο αποκλεισμός της AFD από οποιαδήποτε συζήτηση για συμμετοχή της σε κυβερνητικό συνασπισμό.

Σίγουρο είναι, ότι το πολιτικό τοπίο σε Γερμανία και Ευρώπη μετά την Κυριακή των εκλογών δεν θα είναι το ίδιο με σήμερα, όπως πολλοί εσφαλμένα πιστεύουν τόσο στη Γερμανία όσο και σε Ευρώπη, Ελλάδα. Η πιθανότητα να είναι η Μέρκελ και πάλι η νέα Καγκελάριος, δεν σημαίνει, ότι δεν θα αλλάξει το πολιτικό γίγνεσθαι.

Η κα Μέρκελ θα έχει ακόμα περισσότερες πολιτικές πιέσεις και προκλήσεις στο εσωτερικό να ξεπεράσει, οπότε πιθανό να αναγκαστεί να τηρήσει σκληρότερη στάση σε κάποια θέματα όπως της Ελλάδας.

Πρώτον επειδή ακόμα και αν έχουμε ξανά μεγάλο συνασπισμό, που πλέον δεν είναι το πιο πιθανό σενάριο, το SPD θα βγει πιθανό πιο αποδυναμωμένο από τις εκλογές, συνεπώς θα έχει λιγότερη επιρροή εσωτερικά στον κυβερνητικό συνασπισμό, σε περίπτωση που τυχόν συμμετέχει. Σε αυτή την περίπτωση σίγουρα η CDU/CSU θα μπορέσει να περάσει ευκολότερα θέσεις του.

Δεύτερον γιατί για πρώτη φορά στην μεταπολεμική Γερμανία, θα συμμετέχει το AFD στο κοινοβούλιο, ένα ακροδεξιό, αντιευρωπαϊκό, λαϊκίστικό κόμμα, με πολύ σκληρές θέσεις τόσο για την Ελλάδα όσο και για την ΕΕ.

Σε περίπτωση μάλιστα που έρθει τρίτο κόμμα, που είναι πιθανό, τότε ο επόμενος κυβερνητικός συνασπισμός και η κα Μέρκελ, εφόσον είναι η επόμενη Καγκελάριος θα δέχεται μεγάλη πίεση σε στρατηγικά θέματα, στα οποία μέχρι τώρα, υπήρχε είτε συμφωνία είτε consensus μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων. Οπότε στις αποφάσεις θα λαμβάνεται υπόψη αναγκαστικά αυτός ο παράγοντας για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους.

Στην περίπτωση που είτε υπάρχει κυβερνητικός συνασπισμός Κιτρινόμαυρος (CDU/CSU - FDP) είτε «Τζαμάϊκα» (CDU/CSU – FDP - Πράσινοι), το SPD θα είναι αξιωματική αντιπολίτευση και θα προσπαθήσει να κερδίσει το χαμένο έδαφος, κάνοντας σκληρή αντιπολίτευση, η οποία μέχρι σήμερα ήταν στην ουσία ανύπαρκτη.

Επιπλέον το FDP σε περίπτωση συμμετοχής του στον επόμενο συνασπισμό, που είναι εξαιρετικά πιθανό, θα ασκήσει πολύ περισσότερο από ότι στο παρελθόν πίεση να περάσουν κάποιες από τις θέσεις του σε θέματα οικονομίας, ΕΕ, (Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης) φορολογίας, επιχειρηματικότητας, επενδύσεων, ασφάλειας κλπ. αλλά και να αναλάβει κρισιμότερα οικονομικά υπουργεία όπως αυτού των Οικονομικών.

Συνασπισμός Τζαμάϊκα, Κιτρινόμαυρος ή μεγάλος είναι καλύτερος για Ελλάδα-ΕΕ;

Παρά τη χρήση ηπιότερης πολιτικά γλώσσας από το SPD αλλά και τους Πράσινους, πέραν κάποιων διαφορών σε επιμέρους θέματα, επί της ουσίας το SPD δεν έχει πολύ διαφορετικές θέσεις από το CDU στα βασικά θέματα που αφορούν την Ελλάδα και την ελληνική οικονομία, το ελληνικό πρόγραμμα κλπ. Άρα σε περίπτωση συμμετοχής είτε του ενός είτε του άλλου στην επόμενη κυβέρνηση δεν θα δούμε μεγάλες διαφορές σε σχέση με σήμερα.

H CDU και η κα Μέρκελ δεν θέλουν την αποτυχία του ελληνικού προγράμματος. Το αντίθετο. Όσο πιο καλή πορεία έχει η ελληνική οικονομία, όσο πιο γρήγορα ολοκληρωθούν τα προαπαιτούμενα, γίνουν οι μεταρρυθμίσεις, ολοκληρωθεί επιτυχώς το μνημόνιο και καταφέρει η Ελλάδα να σταθεί μόνη της στα πόδια της οικονομικά, τόσο καλύτερα για την επόμενη γερμανική κυβέρνηση και την κα Μέρκελ, καθότι θα βγει από την ατζέντα της ένα τεράστιο πρόβλημα, το οποίο της δημιουργεί και εσωτερικά προβλήματα και με το επόμενο σχήμα, όποιο και να είναι. Θα της είναι ακόμα δύσκολο να κάνει εύκολα πλέον παραχωρήσεις κυρίως λόγω και των γνωστών σκληρών θέσεων του FDP για ελληνικό πρόγραμμα, χρέος, οικονομική ολοκλήρωση σε ΕΕ κλπ.

Άρα η Ελλάδα χρειάζεται σε αυτή τη φάση σύμμαχο στη Γερμανία την κα Μέρκελ και όχι αντίπαλο. Το ποιος θα αναλάβει το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Οικονομικών (Σόϊμπλε, FDP, άλλος από CDU) σαφώς θα παίξει ρόλο για την Ελλάδα, την Ευρωζώνη και την ΕΕ, ωστόσο δεν είναι το κυρίαρχο. Η συμμετοχή του κ. Σόϊμπλε, ο οποίος είναι εξαιρετικά δημοφιλής τόσο στο κόμμα όσο και ευρύτερα, και άρα θα έχει ούτως ή άλλως σημαντικό λόγο και επιρροή στην επόμενη κυβέρνηση, ανεξαρτήτως χαρτοφυλακίου, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

Ωστόσο θα πρέπει να γίνει σαφές, ότι η επιτυχία του ελληνικού προγράμματος και η έξοδος της Ελλάδας ξανά στις αγορές, που θα αργήσει περισσότερο από όσο πολλοί στην Ελλάδα, ελπίζουν, εξαρτάται λιγότερο από το συνδυασμό του επόμενου κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία και ποιος θα αναλάβει το Υπουργείο Οικονομικών, όπως πολλοί αφελώς πιστεύουν στην Ελλάδα, αλλά είναι στο χέρι της Ελλάδας, υλοποιώντας και επιταχύνοντας όλα τα ανωτέρω, αξιολόγηση, πρόγραμμα, μεταρρυθμίσεις, ιδιωτικοποιήσεις, επενδύσεις κλπ.

Εφόσον η Ελλάδα κάνει αυτά που πρέπει θα πετύχει ανεξαρτήτως πόσο δύστροπη είναι η πλευρά των δανειστών. Αυτό εξάλλου έχει αποδειχτεί περίτρανα στο παρελθόν με την επιτυχία εξόδου από τα προγράμματα της Ιρλανδίας, Πορτογαλίας.

Συνεπώς η κα Μέρκελ φαίνεται να είναι και πάλι το πρόσωπο των εκλογών και η επόμενη Καγκελάριος για τέταρτη θητεία, παίζοντας σχεδόν χωρίς αντίπαλο, αλλά σε ένα άλλο σαφώς δυσκολότερο εσωτερικό πολιτικό τοπίο. Θα είναι εκείνη παρολ’ αυτά που πιθανό θα ηγηθεί των διαπραγματεύσεων για τον επόμενο κυβερνητικό συνασπισμό και θα μοιράσει την πολιτική «τράπουλα». Ως πεπεισμένη Ευρωπαία, θέλει να είναι παρούσα και στις ευρωπαϊκές εξελίξεις και μαζί με τη Γαλλία του κ. Μακρόν να ηγηθεί της νέας πολιτικής και οικονομικής αρχιτεκτονικής της ΕΕ για τα επόμενα χρόνια.

(1) Πηγή: Ανάλυση δημοσκοπήσεων από: INSA & YouGov/Bild, Emnid/BamS, FGW/ZDF, Infratest dimap/ARD, YouGov, Forsa/Stern & RTL, GMS, Allensbach / FAZ

* Ο Γ. Σαλαβόπουλος είναι CEO, CAPITALS Circle Group, Berlin (Public Affairs-Risk-Economics) Καθηγητής Public Affairs/Policy & Eco Economics, SRH Berlin University, Μέλος της Ένωσης Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων και Οικονομίας της CDU