Πώς μπαίνει… «λουκέτο» στη φορολογική ισότητα

Δημοσιεύθηκε από την υφυπουργό Αικ. Παπανάτσιου απόφαση (ΠΟΛ 1074/17) με την οποία καθορίζονται οι κατηγορίες φορολογούμενων για τους οποίους, αντί της αναστολής λειτουργίας της επαγγελματικής δραστηριότητας, επιβάλλεται χρηματικό πρόστιμο (σε περίπτωση που κατ’ εξακολούθηση δεν εκδίδουν αποδείξεις).

Ανάμεσα στα επαγγέλματα που ευνοϊκώς εξαιρέθηκαν είναι και οι λογιστές και οι δικηγόροι, δηλαδή αυτοί που υποτίθεται ότι είναι υπεύθυνοι να τηρούν τους φορολογικούς νόμους, τόσοι οι ίδιοι όσοι και οι πελάτες τους.

Αλλά και όσοι είστε γιατροί, ξενοδόχοι ή ιδιοκτήτες οίκου ευγηρίας μπορείτε να κοιμάστε ήσυχοι, γιατί ποτέ η Εφορία δεν θα σας κλείσει προσωρινά την επιχείρηση, όσες αποδείξεις και να μην έχετε εκδώσει.
Στη συγκεκριμένη εγκύκλιο αναφέρονται περιοριστικά 11 κατηγορίες επαγγελμάτων.

Επειδή στο υπουργείο Οικονομικών έχουν επίγνωση της προχειρότητας και της ανικανότητάς τους, πριν εκτεθούν με κάποιο επάγγελμα ή περίπτωση που ξεχάστηκε, προσέθεσαν στο κείμενο ότι το ίδιο καθεστώς (πρόστιμο αλλά όχι κλείσιμο της επιχείρησης) ισχύει και «σε οικονομικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται σε χώρο διάφορο της σταθερής ή μόνιμης δηλωθείσας εγκατάστασης του υπόχρεου ή ασκούνται με κάθε είδους τροχοφόρα, πλωτά ή λοιπά μέσα, μεταφορικά ή μη, ή άλλα εν γένει μέσα άσκησης δραστηριότητας, καθώς και σε περιπτώσεις υπόχρεων για τις οποίες οι κατά τα παραπάνω διαπιστώσεις λαμβάνουν χώρα κατά τους ελέγχους που πραγματοποιούνται σε υπαίθριες ή μη εκθέσεις, αγορές, εμποροπανηγύρεις και λαϊκές αγορές».

Η υφυπουργός, για να μην ξεχάσει κανένα επάγγελμα, προσέθεσε μία διάταξη-σκούπα, ώστε να μπορεί να συνεχίσει να (μας) δουλεύει ο κάθε πικραμένος που θα βρεθεί με τα λεφτά στο χέρι χωρίς να δώσει απόδειξη. Αν λοιπόν είστε ένας από τους τυχερούς επαγγελματίες και ο έλεγχος διαπιστώσει ότι δεν έχετε εκδώσει 10 αποδείξεις πάνω από 500 ευρώ, τότε «καθαρίζετε» με πρόστιμο 1.000 έως 2.500 ευρώ. Αν τα πρόστιμα δεν σας συνέτισαν και σας ξαναπιάσουν να κάνετε το ίδιο, τα πρόστιμα αυξάνονται στα επίπεδα των 2.500 έως 5.000 ευρώ.

Οι υπόλοιποι, που δεν ανήκουν στα προστατευόμενα επαγγέλματα, θα υποστούν τη 48ωρη αναστολή λειτουργίας των επαγγελματικών τους εγκαταστάσεων. Ας παρηγορηθούν με την παροιμία «η ζωή είναι άδικη» ή με το «τα λεφτά δεν φέρνουν ευτυχία».

Οι προνομιούχοι μπορούν να παραμένουν αμετανόητοι. Ακόμα και αν για τρίτη φορά (!) διαπιστωθεί ότι εξακολουθούν να έχουν μία σχέση απέχθειας με τις αποδείξεις, δεν έχουν λόγο να ανησυχούν. Το πρόστιμο παραμένει 5.000 ευρώ. Οι πιθανότητες πλέον να το πληρώσουν είναι λιγότερες από το να κερδίσουν το λαχείο.

Η (χαμένη) φορολογική ισότητα

Σύμφωνα με τη συνταγματική αρχή της φορολογικής ισότητας (η οποία αναλύεται στην αρχή της καθολικότητας και στην αρχή της φορολογικής δικαιοσύνης), επιβάλλεται η ίση μεταχείριση και η δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών για όλους τους φορολογούμενους. Δεν επιτρέπεται καμία αυθαίρετη διάκριση, ευνοϊκή ή δυσμενή, για ορισμένους φορολογούμενους ή κατηγορίες αυτών.

Στην αρχή της ισότητας υπάγονται και τα πρόστιμα, που είναι συστατικό στοιχείο κάθε φορολογικού συστήματος. Τα πρόστιμα είναι αναπόφευκτα, γιατί οι φόροι επιβάλλονται αναγκαστικά και (παρά την επικρατούσα πλάνη) δεν έχουν ανταποδοτικό χαρακτήρα πουθενά στον κόσμο. Το να ισχύουν χρηματικά πρόστιμα αντί για λουκέτο για ορισμένα επαγγέλματα είναι ισοδύναμο με το να μην αφαιρείται το δίπλωμα οδήγησης από τους οδηγούς για συγκεκριμένες μάρκες αυτοκινήτων.

Να εξαιρεθούν οι εξαιρέσεις

Προφανώς και οι εξαιρέσεις στην εφαρμογή των νόμων είναι πολλές φορές αναπόφευκτες. Όμως πρέπει να είναι ελάχιστες. Ίσως είναι προτιμότερο να μην υπάρχει καμία νομοθετική πρόνοια, αν αρκετοί τίθενται εκτός εμβέλειας.

Το πώς αντιμετωπίζουν τα κράτη και οι κοινωνίες τις εξαιρέσεις, ποιες τελικά αποφασίζουν να κρατήσουν και πώς τις δικαιολογούν, είναι ένας κρίσιμος παράγων επιτυχίας τους. Στη χώρα μας, μία από τις πηγές της κακοδαιμονίας μας είναι ότι οι εξαιρέσεις είναι περισσότερες από τους κανόνες.

Σαν αποτέλεσμα, τα «κεκτημένα» κάποιων προνομιούχων ομάδων υπονομεύουν κάθε έννοια δικαιοσύνης ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες και καθιστούν ανισόρροπο το φορολογικό σύστημα της χώρας (και όχι μόνο).

Η διαφοροποίηση των ποινών ανάλογα με το επάγγελμα είναι ένα σοβαρότατο λάθος. Οι γιατροί ή τα φροντιστήρια και όσοι άλλοι συστηματικά δεν εκδίδουν αποδείξεις θα πρέπει να φοβούνται ότι το κράτος διατηρεί το δικαίωμα της αναστολής της επιχειρηματικής τους λειτουργίας. Όσο για τους πελάτες τους, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι μπορεί το κράτος να τους αφήσει χωρίς γιατρό ή καθηγητή, αν συνεννοούνται για καλύτερες τιμές χωρίς απόδειξη. Αν αρχίσουμε τις εξαιρέσεις, τότε: (α) όλοι θα ζητήσουν εξαίρεση, (β) οι πελάτες του κάθε επαγγέλματος θα μετατραπούν σε ασπίδες φορολογικής προστασίας, (γ) στο τέλος, κανένα πρόστιμο δεν θα εφαρμόζεται.

Αν οι κανόνες δεν έχουν καθολική ισχύ, τότε δεν πρέπει να ονομάζονται κανόνες αλλά «ειδικές προστατευτικές διατάξεις» (ή κάτι ισοδύναμο).

Μπορεί οι Γερμανοί να λένε ότι το μοναδικό μέρος στον κόσμο όπου υπάρχει πραγματική ισότητα είναι το νεκροταφείο, αλλά αν θέλουμε να έχουμε σωστό (και κυρίως δίκαιο) φορολογικό σύστημα, θα πρέπει οι ζωντανοί να τιμωρούνται από την Εφορία με τον ίδιο τρόπο για το ίδιο παράπτωμα, ασχέτως της επαγγελματικής τους ιδιότητας. Έτσι και αλλιώς, το επάγγελμα θα το χάσουν μετά τον θάνατο, ο οποίος προσφέρει ταυτοχρόνως και φορολογική απαλλαγή.

*Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος.