Η νέα εποχή και η δημοσιογραφία των πολιτών

Δεν μπορούμε να φανταστούμε πλέον τη ζωή μας χωρίς αυτά, κι όμως πριν 30 χρόνια κινητό τηλέφωνο είχε μόνο ο Τζέιμς Μποντ, ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εμφανίστηκαν μόλις πριν μια δεκαετία. 

Η έλευση των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας έφεραν την επανάσταση σε πολλούς τομείς της ζωής και της οικονομίας. Έχουν δώσει δύναμη σε νέες κατηγορίες πολιτών, σε βάρος των παραδοσιακών φορέων της εξουσίας.

Πριν την εξάπλωση του Internet, η δομή της ενημέρωσης είχε τη μορφή συγκεντρωτικής ιεραρχίας. Αυτή πια έχει εξαλειφθεί. Η επικοινωνία δεν ρέει μονόδρομα προς τους παθητικούς καταναλωτές. Πλέον κάθε χρήστης μπορεί να γίνει προμηθευτής περιεχομένου.

Αυτή η ανακατανομή της δύναμης δεν έχει προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία. Η τηλεόραση καθορίζει ακόμα και το τι συζητείται ευρύτερα, ωστόσο δεν ελέγχει πια καθόλου τον τρόπο που συζητείται μέσα από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης, οι οποίες δρουν σωρευτικά και αποτελεσματικότατα σαν διεκδικητές της προσοχής του χρήστη στο Διαδίκτυο σε σχέση με τα προωθούμενα από τα παραδοσιακά ΜΜΕ.

Στο αποκεντρωμένο δίκτυο κατανεμημένης εξουσίας, δεν υπάρχει κάποιος κεντρικός πυρήνας εξουσίας. Ο καθένας μπορεί να αλληλεπιδράσει και να έχει πρόσβαση σε κάποιον άλλο χρήστη ή και σε πολλούς ταυτόχρονα.

Ο εκδημοκρατισμός της πληροφορίας παίρνει μορφή όταν ομάδες κοινών ενδιαφερόντων μοιράζονται ιδέες, στόχους, ενέργειες. Δίνεται η δυνατότητα να προωθήσουν κοινωνικές ατζέντες θεμάτων και να οικοδομήσουν κοινωνικά ρεύματα, καθώς η ενημέρωση αποκτά άλλη μορφή.

Για κάποιους θα γίνει η πρώτη τους εμπειρία απόκτησης δύναμης. Τους δίνει τη δυνατότητα να ακουστούν και γιατί όχι, να ληφθούν στα σοβαρά υπόψη από τα κέντρα εξουσίας.

Δημοσιογραφία των πολιτών

Η ευρεία χρήση των κινητών τηλεφώνων δεν διασφαλίζει μόνο την άμεση ενημέρωση περισσότερων ανθρώπων. Το εντυπωσιακό, το καινούργιο που κάνει τη μεγάλη ανατροπή στη μέχρι τώρα δομή είναι πως ο καθένας έχει τη δυνατότητα να γίνει ρεπόρτερ.

Το «κλειδί» που κατευθύνει τη νέα πορεία της ενημέρωσης είναι πως εθελοντικά συνεργαζόμαστε στην παρακολούθηση και την καταγραφή των δεδομένων.

Η ζωή των πολιτικών, των παρανόμων, των διασήμων, θα γίνει πιο δύσκολη. Κάθε τους πράξη κινδυνεύει να καταγραφεί και να εξιστορηθεί από ανώνυμους ρεπόρτερ που είναι αδύνατον να ανιχνευτούν, ούτε δεσμεύονται από κάποια δεοντολογία.

Τι σημασία έχει η αλήθεια, αν το ψέμα είναι ένα όμορφο αφήγημα;

Ακόμα και αν κάποιο μέσο προσλάβει όλους τους δημοσιογράφους, θα ενισχύσει απλά την ικανότητά του να μεταφέρει την ιστορία στο κοινό. Θα έχει πλεονέκτημα, αλλά πότε δεν θα έχει το αποκλειστικό πλεονέκτημα. Δεν υπάρχει πια αποκλειστικό μονοπώλιο στην ενημέρωση.

Οι νέες συνθήκες θα επηρεάσουν την παρακολούθηση από το κοινό, καθώς ακροατές και αναγνώστες έχουν λιγότερη υπομονή και ψάχνουν να βρουν πιο άμεσους τρόπους ενημέρωσης. Περνώντας βιαστικά με όλη τη σοβαρότητα ενός κλικ του ποντικιού, μοιράζουν την αφοσίωσή τους ανάμεσα στις νέες πλατφόρμες για τις τρέχουσες εξελίξεις.

Όπως είναι φυσικό, πολλά μέσα ενημέρωσης δεν θα επιβιώσουν με τη σημερινή τους μορφή και θα παραμείνουν όσα έχουν προσαρμόσει την οργανωτική δομή και τις μεθόδους τους.

Η επόμενη ημέρα

Οι τεχνολογίες επικοινωνίας έχουν καταρρίψει τα στεγανά ηλικίας, φύλου, τα κοινωνικοοικονομικά και συγκυριακά εμπόδια που μέχρι πρότινος απέτρεπαν τους ανθρώπους να συμμετέχουν. Μπορεί ο πιο αναγνωρίσιμος να ξεκινάει με πλεονέκτημα, αλλά αυτός που εκφράζεται καλύτερα, με καλύτερες ιδέες και άμεσο τρόπο επικοινωνίας, έχει τη δυνατότητα να προηγηθεί σε δημοφιλία ακόμα και έξω από τα στενά σύνορα της χώρας του.

Μέσω της δύναμης της τεχνολογίας, τα αιώνια εμπόδια στις ανθρώπινες σχέσεις, όπως η γεωγραφία, η γλώσσα και η περιορισμένη πληροφόρηση θα εξαλειφθούν.

Είναι άπειρο το περιεχόμενο που είναι προσβάσιμο. Θα υπάρχει πάντα σε απευθείας σύνδεση με κάτι που θα είναι πιο ενημερωτικό, απροσδόκητο, αστείο, εντυπωσιακό, από ό,τι υπάρχει στην καθημερινότητά μας.

Ο καλύτερα ενημερωμένος εργαζόμενος είναι πιο παραγωγικός. Ανέκαθεν η πρόσβαση στις πληροφορίες σήμαινε νέες ευκαιρίες για συμμετοχή στον πλούτο ή στην εξουσία.

Η ψηφιακή επαλήθευση είναι το επόμενο στάδιο της διάχυσης της γνώσης. Η θορυβώδης φύση του εικονικού κόσμου σημαίνει ότι ο καθένας μπορεί να διανέμει τη δικιά του εκδοχή των γεγονότων. Με πολλές αντιμαχόμενες πλευρές και χωρίς αξιόπιστη διασταύρωση, τα επιχειρήματα χάνουν την αξία τους

Ο ρόλος των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης θα περιοριστεί στη συλλογή και την επιβεβαίωση των ειδήσεων. Θα δίνουν τη σφραγίδα της γνησιότητας σε όλα αυτά τα δεδομένα και θα ξεχωρίζουν ποια από αυτά είναι άξια να αναφερθούν.

Στην ομίχλη των αντικρουόμενων ιστορικών αναφορών, το να διαχωρίσει κανείς σε μια διαμάχη τους καλούς από τους κακούς είναι ένα κρίσιμο και συχνά δύσκολο εγχείρημα. Η πρόκληση γίνεται ακόμα πιο μεγάλη στην ψηφιακή εποχή. Η πιστότητα του κοινού θα κριθεί στην ανάλυση των γεγονότων και της πειστικότητας των ειδήσεων.

Έχουμε πολλές γνώσεις, αλλά όχι απαραίτητα σωστές. Γνωρίζουμε πληθώρα πραγμάτων, μας βομβαρδίζουν με πληροφορίες ξεπερνώντας τα όρια της αντίληψής μας. Και αυτό μοιραία μας εκδικείται.

Πόση αλήθεια τελικά υπάρχει δυνατότητα να αφομοιώσουμε;

* Ο Βασίλης Παζόπουλος ([email protected]) είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα.