Δύσκολο για την Ελλάδα το «δεξιό καλοκαίρι» της Μέρκελ

Όταν τον Αύγουστο του 2015 η Άγκελα Μέρκελ αποφάσιζε την τέταρτη υποψηφιότητά της, η θέση της ήταν πρακτικά ανυπέρβλητη. Η Ευρώπη είχε ενωθεί κάτω από την ηγεσία της, υποχρεώνοντας ακόμα και τον «επαναστάτη» Έλληνα πρωθυπουργό να σκύψει και να «φιλήσει το δαχτυλίδι». Για πρώτη φορά μετά από δύο αποτυχημένους παγκόσμιους πολέμους, η Γερμανία ήταν πλέον κυρίαρχος της ηπείρου και μάλιστα ειρηνικά. Η δημοτικότητα της καγκελαρίου ήταν στο απόγειο (70% ποσοστό αποδοχής), το Σοσιαλιστικό SPD παράπαιε και η χώρα ήταν ο προνομιακός Ευρωπαίος συνομιλητής της Αμερικής.

O κόσμος του 2015 ήταν πολύ διαφορετικός από τον κόσμο του 2017. Η Τουρκία πλημμύρισε την Ευρώπη μετανάστες από τη Συρία. Η οικονομικά και ανθρωπιστικά γενναία απόφαση της κ. Μέρκελ να δεχτεί ένα εκατομμύριο, κατά κύριο λόγο μουσουλμάνους, πρόσφυγες της κόστισε το δεξιότερο ακροατήριο του κόμματος. Στα αριστερά της, η απόφαση του Μάρτιν Σουλτς να αφήσει το Ευρωκοινοβούλιο και να επιδιώξει την Καγκελαρία έφερε απρόσμενες ανακατατάξεις. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση, 32% των ψηφοφόρων δηλώνουν έτοιμοι να ψηφίσουν τον κ. Σουλτς, του οποίου η δημοτικότητα βρίσκεται στο 52%. Αντίθετα, το 34% προτιμά να ψηφίσει την κ. Μέρκελ, της οποίας η δημοτικότητα εμφανίζει έντονες αυξομειώσεις.

Τα γεωπολιτικά προβλήματα της γερμανικής κυβέρνησης είναι ακόμα μεγαλύτερα.

Στην Ευρώπη, τα εθνικιστικά κινήματα άρχισαν να παίρνουν το πάνω χέρι, αφού η γερμανική ηγεμονία άρχισε να γίνεται αντιληπτή στους ψηφοφόρους και των άλλων χώρων, οι οποίοι επιπλέον δεν απολαμβάνουν τα οφέλη του ευρώ στον ίδιο βαθμό με τους Γερμανούς.

Το κοινό νόμισμα δεν είναι πλέον σοβαρός υποψήφιος για παγκόσμιο νόμισμα συναλλαγών και οι αγορές γνωρίζουν ότι αρκεί μια αντιευρωπαϊκή κυβέρνηση για να το διαλύσει, την ώρα μάλιστα που η ήπειρος αντιμετωπίζει τα απόνερα του Brexit.

Η παγκόσμια οικονομική ανάταση κρύβει προς το παρόν τα προβλήματα της Ευρωζώνης, αλλά με τη νομισματική χαλάρωση να τελειώνει και τον παγκόσμιο οικονομικό κύκλο στο απόγειό του, αναρωτιέται κανείς για πόσο ακόμα.

Στη διεθνή διπλωματία, η Γερμανία είναι αντιμέτωπη με μια σημαντικότατη αλλαγή στο status quo. Η ενδυνάμωσή της και η εκλογή ενός απομονωτιστή Αμερικανού προέδρου την έφερε για πρώτη φορά μεταπολεμικά σε στρατόπεδο αντίθετο με τις ΗΠΑ. Η πάγια υπόσχεση της ηγέτιδας του δυτικού κόσμου να την προστατεύει στρατιωτικά, μια υπόσχεση που της έχει δώσει οικονομικό πλεονέκτημα έναντι άλλων χωρών όπως η Γαλλία ή ακόμα και η Ελλάδα, είναι πλέον υπό αίρεση.

Οποιοσδήποτε άλλος ίσως τα είχε παρατήσει. Μια τέταρτη θητεία στην παρούσα φάση ίσως απαξιώσει την πολιτική κληρονομία της κ. Μέρκελ. Εξάλλου 12 χρόνια στην εξουσία θα κούραζαν τον οποιονδήποτε. Η Γερμανίδα καγκελάριος όμως δεν είναι «ο οποιοσδήποτε». Από φίλους και εχθρούς έχει χαρακτηριστεί συχνά μαχητής και «πολιτικό ον». Πώς λοιπόν αναμένεται να αντιδράσει ενόψει των εκλογών του Σεπτεμβρίου;

Η πρώτη της αντίδραση πιθανότατα θα είναι να κατευθυνθεί δεξιότερα, καθώς δεν θα μπορέσει να διεκδικήσει το κέντρο, πριν ξανακερδίσει το συντηρητικό ακροατήριό της. Το να κόψει το ρεύμα από τους ακροδεξιούς του AfD είναι απαραίτητο βήμα που της εξασφαλίζει περισσότερη συσπείρωση και ακόμα μεγαλύτερη υποστήριξη από το αδερφό κόμμα, τους Βαυαρούς Χριστιανοκοινωνιστές.

Τι σημαίνει περισσότερο δεξιά συσπείρωση για την κ. Μέρκελ; Σε πρώτη φάση, μείωση των μεταναστευτικών ροών, περισσότερη επιτήρηση στους υπάρχοντες μετανάστες και ανέβασμα των τόνων έναντι του Ταγίπ Ερντογάν, μια τακτική που δούλεψε για τον Μαρκ Ρούτε στην Ολλανδία. Αυτό θα είναι προβληματικό για την Ελλάδα, τη στιγμή που ο Τούρκος πρόεδρος έχει απειλήσει να ανοίξει και πάλι «την κάνουλα» των μεταναστών.

Εν συνεχεία, θα πρέπει να ζητήσει και πάλι από τον πιστότερο εσωκομματικό της σύμμαχο, τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, να παίξει τον ρόλο του σκληρού στους Ευρωπαίους εταίρους. Αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο την Ελλάδα, εν μέσω αξιολόγησης και πιθανής αποχώρησης του ΔΝΤ από το πρόγραμμα διάσωσης, αλλά και την Ιταλία, με την ιταλική κυβέρνηση να επιμένει να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες χωρίς bail in ομολογιούχων και καταθετών.

Στο Μαξίμου ο Έλληνας πρωθυπουργός τρώει τα νύχια του και ελπίζει να παρέλθει το Δεξιό Καλοκαίρι της Γερμανίδας καγκελαρίου, βασίζοντας τις πολιτικές ελπίδες του σε μια εκλογική νίκη του Σουλτς. Απλώς καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο χρόνος για πολιτικές ζυμώσεις είναι σχετικός. Αν οι παγκόσμιοι ρυθμοί ανάπτυξης μειωθούν και αρκετοί «ακριβοί» χρηματιστηριακοί δείκτες υποχωρήσουν, το έργο των Γερμανών πολιτικών, που θα πρέπει να εξηγήσουν γιατί «και άλλα χρήματα στην Ελλάδα», θα γίνει αρκετά δύσκολο και το «Graccident» πιο πιθανό.

Πάντως, κακά τα ψέματα: Στη σύγχρονη εποχή, οι εξελίξεις στο Βερολίνο είναι σημαντικότερες για τους Έλληνες από τα εγχώρια εκλογικά αποτελέσματα...

* Ο Γιώργος Λαγαρίας είναι οικονομικός αναλυτής και εργάζεται στο Λονδίνο.