Το συνταξιοδοτικό και το... ανέκδοτο με τον cowboy

Είναι γνωστό το ανέκδοτο: Δυο φίλοι, ο ένας μειωμένης ευφυίας -λίγο χαζούλης-, έχουν πάει για πολλοστή φορά μαζί να δουν το ίδιο western έργο.

Σε μια σκηνή, ένας cowboy πάνω στο άλογό του προσπαθώντας να ξεφύγει από το κυνηγητό του σερίφη, με μεγάλη ταχύτητα πλησιάζει προς έναν ψηλό τοίχο από τον οποίο μπορεί μόνο να περάσει πηδώντας από πάνω του.

Ελάχιστα δευτερόλεπτα πριν τη σκηνή, ο χαζούλης φίλος γυρνάει στον φίλο του και του λέει: «Βάζεις στοίχημα ότι θα περάσει από πάνω;». Ο άλλος βάζει το στοίχημα και αμέσως μετά τη σκηνή της πτώσης του cowboy που δεν μπόρεσε να περάσει τον τοίχο, τον ρωτάει: «Καλά, ρε σύ, τόσες φορές το έχουμε δει το έργο, γιατί βάζεις στοίχημα ότι θα περάσει από πάνω, είσαι φίλος και ντρέπομαι να σε κλέβω». Και ο χαζούλης φίλος απαντάει: «Μα ακριβώς γι' αυτό, τόσες φορές έχει πέσει, μια φορά ο μ…. δεν θα περάσει από πάνω;».

Το ανέκδοτο έχει πολλές ομοιότητες και αναλογίες με το Ασφαλιστικό/Συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας, που είναι πάλι στην επικαιρότητα λόγω αξιολόγησης και διαπραγμάτευσης(;) Déjà vu δηλαδή, ή επί το ελληνικότερο, μία από τα ίδια.

Οι κακοί θεσμοί ζητούν να γίνουν περαιτέρω μειώσεις στις συντάξεις που ήδη καταβάλλονται, αλλά η καλή κυβέρνηση ανθίσταται σθεναρά. Ούτε χρόνος δεν έκλεισε από την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου, που μας διαβεβαίωνε ότι η δική του ασφαλιστική μεταρρύθμιση, σε αντίθεση με τις προηγούμενες, εξασφάλιζε μακράς πνοής βιωσιμότητα του ασφαλιστικού και ότι δεν θα χρειαζόταν περαιτέρω επεμβάσεις για πολλά πολλά χρόνια.

Βέβαια, την καβάτζα της «προσωπικής διαφοράς» την κράτησε, πουλώντας δήθεν ότι θα ενεργοποιηθεί μελλοντικά, ενώ και ο ίδιος και η κυβέρνηση ήξεραν ότι θα ήταν το χαρτί που θα έδιναν στην πρώτη κρούση των θεσμών για το ασφαλιστικό. Απλά, δεν το περίμεναν να σκάσει στα δικά τους χέρια, ήλπιζαν ότι θα έσκαγε στα χέρια του επόμενου.

Λίγους μήνες μετά, ο κ. Κατρούγκαλος ανέλαβε να διαχειριστεί τις ευρωπαϊκές προοπτικές της χώρας και άφηνε πίσω του έναν ασφαλιστικό νόμο για τον οποίο μπορεί να επιχαίρει ότι έχει το ρεκόρ της πιο βραχείας ζωής πριν αλλάξει και πάλι, και βεβαίως ότι έχει φέρει σε απόγνωση τους ελεύθερους επαγγελματίες, που μέσα σε τέτοια ύφεση δεν μπορούν να πληρώσουν τις εισφορές τους. Εκτός βέβαια από εκείνους που συνάντησαν στον δρόμο τον κ. Πετρόπουλο, που έμεινε πίσω για να δρέψει τις δάφνες της μεταρρύθμισης, και τον παρακαλούσαν να αυξήσει τις εισφορές τους.

Γι' αυτό έσπευσαν χιλιάδες να κλείσουν μπλοκάκια και μικρές επιχειρήσεις, γι΄αυτό πάνω σε ένα μπλοκάκι δουλεύουν συνεργεία 5-6 ατόμων και μοιράζονται το κόστος, γι' αυτό έφυγαν σε Βουλγαρία και Κύπρο, τώρα παίζει και η Ρουμανία ως χώρα υποδοχής, γι' αυτό απέλυσαν προσωπικό: Επειδή είναι μικρές οι εισφορές και απαιτούν να αυξηθούν!

Και για να γυρίσουμε στην αναλογία με την ταινία: Επί 30 σχεδόν χρόνια επιχειρείται η σωτηρία του ασφαλιστικού από όλους τους υπουργούς πάνω στον άξονα μείωση παροχών - αύξηση εισφορών. Αυτές οι παρεμβάσεις έχουν πάντα ένα ταμειακό αποτέλεσμα που κρατάει κάποια χρόνια και όσο οι μακροοικονομικές συνθήκες είναι λίγο πολύ σταθερές (Είπαμε, του κ. Κατρούγκαλου έχει το ρεκόρ χρόνου!).

Κινούνται όμως πάντα πάνω στο ένα και μοναδικό αναδιανεμητικό μοντέλο, αφού καμία μα καμία κυβέρνηση στον τόπο δεν τόλμησε ποτέ να πει την αλήθεια για το θέμα: Το μοντέλο αυτό έχει ουσιαστικά αναιρεθεί, επειδή οι συνθήκες που το στήριζαν για δεκαετίες δεν υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια.

Η σχέση ενεργού πληθυσμού που εισφέρει προς μη ενεργό πληθυσμό που εισπράττει έχει επιδεινωθεί σημαντικά και έχει ξεπεράσει και τα όρια αντοχής του μοντέλου, αν κανείς λάβει υπόψη του και τα δημογραφικά δεδομένα και αυτά της απασχόλησης (ανεργία, μερική και ευκαιριακή απασχόληση). Στην ουσία σήμερα η σχέση αυτή είναι κάτω από 2:1, που είναι αδύνατο να συντηρήσει το μοντέλο. Βάζουμε λοιπόν πιο υψηλές εισφορές στους δύο, μειώνουμε πιο πολύ τη σύνταξη στον ένα και όσο εμείς είμαστε εξουσία, τη βγάζει το σύστημα.

Αυτό ήταν πάντα το σκεπτικό όλων -το λέω καθαρά, ΟΛΩΝ- των κυβερνήσεων. Ούτε μία δεν είδε το τι συμβαίνει εδώ και δεκαετίες σε άλλες χώρες, που είχαν πλήρη εξάρτηση από το ένα αναδιανεμητικό σύστημα, διαπίστωσαν τους κινδύνους αυτής της καθολικής εξάρτησης και εφάρμοσαν διάφορα και διαφορετικά μεταξύ τους μικτά συστήματα, μεταφέροντας τμήμα των παροχών σύνταξης σε σχήματα κεφαλαιοποιητικά ή γενικότερα στην αποταμίευση, συλλογική ή/και ατομική. Και σήμερα μπορούν να λένε όχι ότι έλυσαν τελείως το πρόβλημα, αλλά ότι οι συντάξεις του πληθυσμού είναι καλύτερα οργανωμένες και εγγυημένες, αφού εξαρτώνται από αρκετές πηγές και άρα έχει μειωθεί ο κίνδυνος που απειλεί το ένα μόνο σύστημα.

Αν το έργο το ξαναδούμε, πάλι ο cowboy θα πέσει. Με την ίδια ακριβώς βεβαιότητα, πάλι λάθος είναι η συνταγή για το συνταξιοδοτικό. Περίπου 16-17% του ΑΕΠ ή 30% των δημοσίων δαπανών για συντάξεις μόνο, καμία χώρα δεν έχει και δεν μπορεί να αντέξει. Η δομή των δημογραφικών και εργασιακών δεδομένων μόνο χειρότερα μπορούν να κάνουν αυτά τα νούμερα. Εκτός βέβαια κι αν σταδιακά πετσοκόβεται η λεγόμενη ανταποδοτική σύνταξη του κ. Κατρούγκαλου και τελικά όλοι μείνουμε με την Εθνική των 384 ευρώ, για να πανηγυρίσουμε τελικά και την εφαρμογή του σοσιαλιστικού ιδεολογήματος που μας θέλει όλους το ίδιο. Προς τα κάτω βέβαια.

Και επειδή όλοι μιλάνε για μεταρρυθμίσεις στο Ασφαλιστικό, η λύση δεν είναι μόνο μία, αλλά οι προϋποθέσεις της είναι πολύ δοκιμασμένες και συγκεκριμένες: Σύστημα αναδιανεμητικό που θα έχει ποσοστά αναπλήρωσης στο ύψος που αντέχει η οικονομία και οι προβολές των δημογραφικών στοιχείων (κάπου μεταξύ 30%-35% σε μέσες αποδοχές με αυτά που σήμερα μπορούμε να προβάλουμε για τα επόμενα 30-50 χρόνια) και από εκεί και πάνω, η σύνταξη θα είναι απολύτως αναλογική, από ιδιωτικά σχήματα διαχείρισης της αποταμίευσης και των επενδύσεων που ο καθένας θα πρέπει να κάνει και να έχει την ευθύνη για τις επιλογές του, όταν θα έρθει η ώρα της σύνταξης.

Και βέβαια μείωση των εισφορών άμεσα για να βρεθεί «χώρος» για αποταμίευση στους πολίτες. Όλα τα ενδιάμεσα προβλήματα μεταβατικής χρηματοδότησης του Ασφαλιστικού και σεβασμού των σημερινών συνταξιούχων και όσων δεν έχουν μακρύ ορίζοντα μπροστά τους για να αποταμιεύσουν, λύνονται. Λύνονται όπως έγινε και σε άλλες χώρες.

Επαίρονται οι πολιτικοί ότι το συνταξιοδοτικό είναι ένα τεράστιο πολιτικό θέμα και όχι θέμα των τεχνοκρατών με τους αριθμούς. Αυτή ακριβώς η άποψη το έχει φέρει εδώ, ότι μέσα από το συνταξιοδοτικό γινόταν πολιτική επί δεκαετίες ερήμην των αριθμών.

Είχε λεφτά τότε, πολλοί οι εργαζόμενοι, λίγοι και χαμηλά αμειβόμενοι οι συνταξιούχοι, ποιος να σκεφτεί τη δημιουργία αποθεματικών για τα προβλήματα δημογραφικής ανισορροπίας που ήταν γνωστά. Λοιπόν, το Συνταξιοδοτικό είναι ένα κατεξοχήν τεχνικό και μάλιστα πολύπλοκο θέμα, που οι τεχνοκράτες ξέρουν να βρουν τις λύσεις και οι πολιτικοί να τις εφαρμόσουν, ξεφεύγοντας από τα στενά χρονικά πλαίσια της δικής τους θητείας. Ας το καταλάβουν αυτό τουλάχιστον, ότι αν υπάρχει ένα θέμα στο οποίο πρέπει να συμφωνήσουν σε λύσεις, αυτό είναι το Ασφαλιστικό/Συνταξιοδοτικό.

Μέχρι να δείτε έργο με άλλον cowboy, μη βάλετε στοίχημα. Μέχρι να δείτε αλλαγή στρατηγικής στο Συνταξιοδοτικό, μην πιστέψετε κανέναν ότι βρήκε τη λύση. Σανός θα είναι για το πεσμένο άλογο.

* Ο Common Sense είναι στέλεχος της αγοράς.