Η ατυχία των επενδυτών του χρυσού

Ο χρυσός έχει δύο χαρακτηριστικά που τον κάνουν να διαφέρει σε σχέση με τις άλλες χρηματιστηριακές αξίες, καθιστώντας δυσκολότερη την πρόβλεψη της πορείας του.

Κατ' αρχάς είναι σε μεγάλο βαθμό παθητικός δέκτης των εξελίξεων. Κυρίαρχο ρόλο για τη διαμόρφωση της τιμής του παίζουν οι οικονομικές συνθήκες που επικρατούν, οι οποίες συνήθως είναι άσχετες με το ίδιο, όπως η πορεία του δολαρίου και των επιτοκίων.

Το δεύτερο αφορά στη δυσκολία της έρευνας. Η πλειοψηφία των δημοσιεύσεων είναι γραμμένες από φανατικούς οπαδούς του χρυσού, πολλές από τις οποίες συναγωνίζονται επάξια τους ικανότερους σεναριογράφους. Θέλει πολλή υπομονή για να τις διασταυρώσεις, προκειμένου να καθορίσεις το επίπεδο σημασίας που πρέπει να αποδόσεις σε καθεμία από αυτές.

Τα γεγονότα του 2016

Αν πρέπει να συνοψίσουμε σε μία φράση τις περσινές εξελίξεις, θα λέγαμε πως το 2016 ήταν μια άτυχη χρονιά για τον χρυσό!

Άτυχη παρά την άνοδο της τιμής του, καθώς έχουν βρεθεί στην πορεία του ανεπάντεχα εμπόδια. Οπως φαίνεται καθαρά στο παραπάνω διάγραμμα, η ζήτηση για επενδυτικούς σκοπούς έχει αποδειχθεί η βασική κινητήρια δύναμη για την άνοδο της τιμής του χρυσού.

Η ζήτηση από τους επενδυτές έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο από το 2012, ενώ ήταν η δεύτερη καλύτερη χρονιά για τα ETFs από το ρεκόρ του 2009.

Αντίθετα, η έκπληξη ήρθε από τη ζήτηση χρυσού για κοσμήματα, καθώς ήταν πεσμένη 22%. Ποσοστό ιδιαίτερα σημαντικό, αν αναλογιστούμε πως οι αγοραπωλησίες των κοσμημάτων ευθύνονται για το μισό σχεδόν του κύκλου εργασιών του πολύτιμου μετάλλου

Η αγορά των κοσμημάτων στην Ινδία

Η Ινδία είναι η μεγαλύτερη αγορά παγκοσμίως σε χρυσά κοσμήματα, οπότε είναι φυσιολογικό οι εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα εκεί να παίζουν καταλυτικό ρόλο.

Η μεσοπρόθεσμη τάση ήταν σαφώς ανοδική, καθώς το διαθέσιμο εισόδημα των κατοίκων της χώρας ανέβαινε σταθερά. Η Ινδία επιδείκνυε ζηλευτές επιδόσεις ανάμεσα στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το ΔΝΤ έχει προβλέψει πως το κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 35% την επόμενη πενταετία, ενώ το Εθνικό Συμβούλιο Εφαρμοσμένης Οικονομικής Έρευνας αναμένει τον διπλασιασμό της μεσαίας τάξης της Ινδίας μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Ωστόσο προέκυψαν έκτακτα γεγονότα το 2016. Στην αρχή, για αρκετές εβδομάδες, είχαμε την απεργία των κοσμηματοπωλών που διαμαρτύρονταν για την επιβολή ενός ειδικού φόρου κατανάλωσης στα μη ασημένια κοσμήματα. Σαν αποτέλεσμα είχαμε τη μείωση της κατανάλωσης στο μισό εκείνη την περίοδο.

Οι ελπίδες για επιστροφή στην κανονικότητα μετά τον τερματισμό της απεργίας αποδείχτηκαν απατηλές. Ακολούθησε ακόμα μεγαλύτερη αναταραχή, από την απόφαση της κυβέρνησης να αποσύρει από την κυκλοφορία το 86% της αξίας του εκτυπωμένου χρήματος. Οι κάτοχοι χαρτονομισμάτων έπρεπε να ανταλλάξουν τα μεγάλα χαρτονομίσματα με άλλα μικρότερης αξίας.

Εκείνοι που την πάτησαν για τα καλά είναι οι Ινδοί του εξωτερικού. Οι οικονομίες που είχαν σε rupee χάθηκαν. Όσοι επιχείρησαν να μην παραβρεθούν οι ίδιοι και να στείλουν εμβάσματα στις ινδικές τράπεζες, προειδοποιήθηκαν πως θα είχαν φορολογικές συνέπειες ή νομικά προβλήματα. Ο πρόεδρος της χώρας Ναρέντρα Μόντι αιτιολόγησε την απόφαση, δηλώνοντας πως με αυτό τον τρόπο θα πετύχαιναν αποφασιστικό χτύπημα στην εγκληματικότητα, την παραοικονομία και τη φοροδιαφυγή.

Αν θα το καταφέρουν τελικά δεν γνωρίζουμε, αυτό όμως που χωρίς αμφιβολία έχουν καταφέρει είναι να πέσουν κατακόρυφα οι πωλήσεις ακινήτων, αυτοκινήτων και… χρυσού!  Στην αρχή παρατηρήθηκε μια σπουδή των καταναλωτών να αποκτήσουν το πολύτιμο μέταλλο. Κατόπιν όμως ακολούθησε μια απότομη υποχώρηση, ως επακόλουθο της έλλειψης μετρητών.

Ενδεικτικό της κατάστασης είναι πως η ζήτηση για χρυσά κοσμήματα ήταν η χαμηλότερη των τελευταίων 7 ετών.

Ανησυχίες από την Ελβετία

Ένας άλλος παράγοντας αστάθειας κατά ειρωνικό τρόπο μάς έρχεται από την πιο σταθερή χώρα στον κόσμο: την Ελβετία.

Η χώρα εδώ και καιρό δέχεται το ένα χτύπημα μετά το άλλο, καθώς τα παραδοσιακά στηρίγματα της οικονομίας της έχουν αρχίσει να τίθενται υπό αμφισβήτηση. Μετά τις τράπεζες, σειρά έχει η βιομηχανία πολύτιμων μετάλλων, η οποία έχει στοχοποιηθεί.

Οι εισαγωγές χρυσού για τη βιομηχανία διύλισής της είναι σε ποσότητα σχεδόν ίσες με το ποσό που βγαίνει από τη γη ετησίως. Πέρυσι, η Ελβετία εισήγαγε το ισοδύναμο του 81% της παγκόσμιας παραγωγής χρυσού από τα ορυχεία, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία.

Τέσσερα από τα σημαντικότερα διυλιστήρια χρυσού στον κόσμο βρίσκονται στην Ελβετία. Αποτελούν ένα κρίσιμο συνδετικό κρίκο μεταξύ πωλητών (όπως τα ορυχεία και οι έμποροι scrap) και αγοραστών στο παγκόσμιο εμπόριο πολύτιμων μετάλλων.

Και τα τέσσερα έχουν κατηγορηθεί ότι σχετίζονται με ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και διευκόλυνση παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Χαρακτηριστικό είναι πως καμία από τις 4 εταιρίες δεν δημοσιεύει έσοδα ή κέρδη!

Η υπερασπιστική γραμμή των διυλιστηρίων εστιάζει στο γεγονός ότι οι εισαγωγές χρυσού δεν διαθέτουν επαρκείς κανόνες για την πρόληψη της παράνομης εξόρυξης ή τις συναλλαγές, οπότε αναγκαστικά βασίζεται στη φερεγγυότητα των προμηθευτών.

Η ελβετική κυβέρνηση έχει καταθέσει κοινοβουλευτική πρόταση για νέους περιορισμούς που αφορούν στην απόκτηση χρυσού από τις επιχειρήσεις του χώρου, η οποία θα συζητηθεί το επόμενο διάστημα.

Ο ρόλος της FED

Από τη δημοσίευση των τελευταίων πρακτικών, προκύπτει πως οι αξιωματούχοι της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ επανέλαβαν τα σχέδιά τους για σταδιακή αύξηση των επιτοκίων. Ωστόσο έβαλαν και μια φράση που υποδηλώνει την επιφυλακτικότητά τους. Διατυπώνουν ανησυχίες για την ισχυροποίηση του δολαρίου.

Αυτό που ενδιαφέρει όσους επενδύουν σε χρυσό είναι πως η αγορά εξέλαβε ως θετικό το γεγονός ότι η FED ανησυχεί για τυχόν άνοδο του δολαρίου που θα προκληθεί από τις αυξήσεις των επιτοκίων, καθώς χρυσός και δολάριο συνήθως ακολουθούν αντίστροφη πορεία.

Μάλιστα κάποιοι αναλυτές ισχυρίζονται πως η φρασεολογία μοιάζει με την περίφημη ομιλία του πρώην διοικητή της Fed, Alan Greenspan, περί παράλογης ευφορίας κοντά στην κορυφή της φούσκας των dot-com, πριν από μια εικοσαετία.

Αναφερόμενοι στον Greenspan, να πούμε πως στην τελευταία συνέντευξή του αξιολογούσε πως μακροπρόθεσμα η αξία του χρυσού θα ανέβει σημαντικά, καθώς προβλέπει πως θα εξελιχθεί, ξανά, σε κύριο παγκόσμιο νόμισμα.

Παραγωγή

Η ζήτηση από μόνη της δεν αρκεί για να κάνουμε εκτιμήσεις για την πορεία της τιμής του πολύτιμου μετάλλου. Για μια ολοκληρωμένη εικόνα πρέπει να ρίξουμε μια ματιά στο τι γίνεται από πλευράς προσφοράς.

Βέβαια εδώ δεν μας περιμένουν εκπλήξεις. Η διαθέσιμη προσφορά του χρυσού έχει μικρές μεταβολές στην πάροδο του χρόνου. Το θέμα όμως είναι πως με βάση τα καταγεγραμμένα αποθέματα, μετά το 2019, οπότε και θα σημειωθεί η κορύφωση της εξαγωγής του από το έδαφος, θα αρχίσει να φθίνει.

Αυτό μας φέρνει στο επόμενο στοιχείο, που μόνο ενθαρρυντικό μπορεί να χαρακτηριστεί για όσους έχουν σημαντικό μέρος των οικονομιών τους σε χρυσό.

Το ενδιαφέρον για την εξερεύνηση νέων περιοχών από τις οποίες μπορεί να αντληθεί ο χρυσός εμφανίζεται σαφώς ανανεωμένο. Αυτό σημαίνει πως οι καλύτερα πληροφορημένοι άνθρωποι του κλάδου αναμένουν την αναζωπύρωση της ζήτησης.

* Ο Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «Επενδυτές χωρίς Σύνορα» ([email protected]).