Οι στρατηγικές επενδύσεις της Κίνας στην Ευρώπη

Έχει υπάρξει, τα τελευταία χρόνια, μια αναστροφή της τάσης στις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) μεταξύ ΕΕ και Κίνας. Το 2011, οι επιχειρήσεις της ΕΕ είχαν επενδύσει περίπου 18 δισ. ευρώ στην Κίνα, ενώ αντίστοιχα οι κινεζικές επιχειρήσεις λιγότερο από 4 δισ. ευρώ. Το 2014 η Κίνα, αντιθέτως, επένδυσε στην ΕΕ 18 δισ. δολάρια ενώ η ΕΕ περίπου 8 δισ. δολάρια.

Η ΕΕ είναι ένας από τους πρώτους πέντε επενδυτές (ΑΞΕ) στην Κίνα, ενώ αντίστοιχα οι κινεζικές ΑΞΕ στην ΕΕ αποτελούν ελάχιστο ποσοστό των συνολικών κινεζικών ΑΞΕ στον κόσμο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της κινεζικής κυβέρνησης, μόνο το 5% των συνολικών κινεζικών ΑΞΕ έχουν κατευθυνθεί στην Ευρώπη την περίοδο 2004-2010. Την ίδια περίοδο, το 72,0% των κινεζικών ΑΞΕ έχουν κατευθυνθεί στην Ασία.

Η χρηματοοικονομική κρίση άλλαξε δραστικά την κατεύθυνση των κινεζικών ΑΞΕ. Με τη χρηματοπιστωτική κρίση, η Ευρώπη έγινε ο επιλεκτικός προορισμός των κινεζικών ΑΞΕ.

Από το 2011, οι ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να δέχονται τις κινεζικές επενδύσεις ως μέσο αντιστάθμισης της έλλειψης δημόσιας ρευστότητας, καθώς και των δυσκολιών με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες οι ιδιωτικές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση στις πιστώσεις.

Την ίδια περίοδο, σε πλήρη συμμόρφωση με την πολιτική της διεθνούς ανάπτυξης του Πεκίνου, σταδιακά μειώθηκαν σημαντικά οι περιορισμοί σχετικά με τις ΑΞΕ που υπήρχαν εις βάρος των κινεζικών επιχειρήσεων. Η απόκτηση τεχνολογίας αποτελούσε έναν από τους πρώτους λόγους της νέας επενδυτικής πολιτικής της Κίνας.

Ο μεγαλύτερος όγκος των κινεζικών επενδύσεων βρίσκεται συγκεντρωμένος στη Δ. Ευρώπη, εκεί που έχουν την έδρα τους οι περισσότερες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, leader στον τομέα τους και με πολύ υψηλή τεχνολογία. Οι Κινέζοι επενδυτές στοχεύουν επίσης στις ευκαιρίες που προέρχονται από τις ιδιωτικοποιήσεις των δημόσιων επιχειρήσεων όπως π.χ. στον τομέα των υπηρεσιών και των υποδομών (κυρίως των μεταφορών: λιμάνια, σιδηρόδρομοι κ.λπ.).

Την περίοδο 2000-2014, οι κινεζικές ΑΞΕ βρίσκονται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Κυρίως όμως βρίσκονται στις περισσότερο ανεπτυγμένες οικονομίες της Ευρώπης -Γερμανία, Γαλλία, ΗΒ και Ιταλία. (Γραφική παράσταση 1 ).

Το 2014, εννέα χώρες της ΕΕ στις 28 (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Βέλγιο, Σουηδία και ΗΒ) δέχτηκαν περισσότερες από τις μισές κινεζικές ΑΞΕ. Πριν από το 2011, οι ίδιες χώρες δέχονταν το 77,0% των κινεζικών ΑΞΕ.

Γραφική παράσταση 1

Οι νέες τάσεις της επενδυτικής πολιτικής της Κίνας οφείλονται στην αλλαγή των συμφερόντων της Κίνας και στις ευκαιρίες που δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη. Οι Κινέζοι αύξησαν τις επενδύσεις τους στις οικονομίες που χτυπήθηκαν σκληρά από τη χρηματοοικονομική κρίση. Για παράδειγμα: τα ποσοστά των κινεζικών επενδύσεων σε Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία και Κύπρο, στο σύνολο των επενδύσεων στην ΕΕ, αυξήθηκαν από 8% την περίοδο 2009-2011, στο 33% την περίοδο 2012-2014. Οι Κινέζοι εκμεταλλεύθηκαν τις ευκαιρίες από τις ιδιωτικοποιήσεις κυρίως στις υποδομές (μεταφορές) και στις υπηρεσίες.

Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης απορροφούν ένα μικρό ποσοστό, περίπου το 8% της συνολικής αξίας των ΑΞΕ την περίοδο 2000-2014, με αυξητική όμως τάση.

Τα 61 δισ. δολάρια κινεζικών σωρευμένων επενδύσεων στην ΕΕ την περίοδο 2000-2014 εξαπλώνονται σε πολλούς παραγωγικούς τομείς (Γραφική παράσταση), με το μεγαλύτερο ποσοστό, 28%, να κατευθύνεται στην ενέργεια.

Γραφική παράσταση 2

Τελευταία οι κινεζικές ΑΞΕ έχουν διαφοροποιήσει τους στόχους τους, οι οποίοι όπως έχουμε αναφέρει αφορούσαν κυρίως την υψηλή τεχνολογία, τις υποδομές και τη βαριά βιομηχανία. Οι κινεζικές επιχειρήσεις επενδύουν κυρίως και στον τομέα των ακινήτων, στον αγροτοδιατροφικό και στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.

Συγκεκριμένα: οι επενδύσεις σε ακίνητα δεν υπήρχαν, ουσιαστικά, πριν από το 2013. Το 2013 υπήρξαν επενδύσεις στην αγορά ακινήτων ύψους 2,8 δισ. δολάρια και το 2014 έφθασαν τα 3 δισ. δολάρια. Οι λόγοι μπορούν να αναζητηθούν, μεταξύ άλλων, στην υπερβολική ρευστότητα σε συνάρτηση με τη σχετική μείωση των αναπτυξιακών ρυθμών της κινεζικής οικονομίας, στην επιλογή να επενδυθούν πόροι σε δραστηριότητες με σχετικά χαμηλό κίνδυνο.

Παράλληλα οι επενδύσεις στον αγροτοδιατροφικό τομέα οφείλονται στην ανάγκη της πρόσβασης στην αλυσίδα των προμηθευτών, στην πρόσβαση στο ευρωπαϊκό know-how του τομέα, στον έλεγχο ποιότητας, στην απόκτηση τεχνολογίας και, τέλος, στην ανάγκη να διπλασιαστεί η προσφορά των προϊόντων του τομέα λόγω της γρήγορης αύξησης της εγχώριας ζήτησης και της κατανάλωσης στην Κίνα.

Σε ολόκληρη την περίοδο 2000-2014, φορείς των κινεζικών ΑΞΕ, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, ήταν κρατικές επιχειρήσεις ή θεσμικά κεφάλαια στα οποία η συμμετοχή ήταν μικτή: κρατικά και ιδιωτικά κεφάλαια.

Είναι γνωστόν ότι η υποστήριξη των ΑΞΕ αποτελεί πρωταρχική επιδίωξη του Πεκίνου. Η διαδικασία έγκρισης των κινεζικών ΑΞΕ γίνεται πάντοτε από κάποιο κρατικό όργανο σε τοπικό, περιφερειακό ή κεντρικό επίπεδο ανάλογα με το ύψος της επένδυσης. Στη συνέχεια πρέπει να εγκριθεί από το Υπουργείο Εμπορίου και αφού πάρει την έγκριση πρέπει στη συνέχεια να λάβει την έγκριση από τη Δημόσια Επιτροπή Συναλλάγματος για τη δυνατότητα εκροής των χρηματικών πόρων.

Το ενδιαφέρον του Πεκίνο σχετικά με τις επενδύσεις στην ΕΕ εδράζεται σε μια πιο ευρεία στρατηγική επαναϊσορρόπησης της εγχώριας οικονομίας με τη θέση που κατέχει η Κίνα στις παγκόσμιες αγορές. Μια στρατηγική βασισμένη στην προσέγγιση της «νέας κανονικότητας» (New Normal) και στην πολιτική της διεθνοποίησης (Going global).

Η οικονομική κρίση είχε αρνητικές συνέπειες και για την οικονομία της Κίνας: ο ρυθμός μεγέθυνσης βρέθηκε στο peak το 2007 (14,2%), για να μειωθεί στη συνέχεια, παράλληλα με τη μείωση της παγκόσμιας ζήτησης, στο 6,8 το 2016. Η μείωση του ρυθμού μεγέθυνσης από το 2007 κυρίως οφείλεται στην κατάρρευση της παγκόσμιας ζήτησης και στην επακόλουθη μείωση των κινεζικών εξαγωγών. Σε αυτό το σενάριο, η κατανάλωση και ο τομέας των υπηρεσιών αποτελούν βασικό παράγοντα πλέον για τη μεγέθυνση του ΑΕΠ.

Το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν σε απόλυτη φτώχεια στην Κίνα μειώθηκε δραστικά από την περίοδο που η Κίνα εισήγαγε τις λεγόμενες μεταρρυθμίσεις της αγοράς (1979). Όμως, η γρήγορη οικονομική ανάπτυξη πήγε pari passo με εσωτερικά κοινωνικά προβλήματα, όπως κοινωνική ανισότητα, περιφερειακές ανισότητες, οικολογικά προβλήματα, προβλήματα προστασίας των καταναλωτών, των τροφίμων κ.λπ.

Σύμφωνα με τη νέα στρατηγική πλέον, η επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων αφορά στην αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας της εγχώριας οικονομίας, λαμβάνοντας μέτρα που αφορούν στο δίκαιο των καταναλωτών, στην ασφάλεια των τροφίμων αλλά και στο χρηματοπιστωτικό τομέα.

Την ίδια περίοδο, το Πεκίνο δίνει μεγαλύτερη σημασία στις διεθνείς οικονομικές ευκαιρίες που παρουσιάζονται, με στόχο την επίτευξη της νέας στρατηγικής της κινεζικής κυβέρνησης.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΕ είναι ένας από τους πρώτους πέντε επενδυτές στην Κίνα, μαζί με Ταϊβάν, Χονγκ-Κονγκ, ΗΠΑ και Ιαπωνία. Οι ευρωπαϊκές χώρες (ευρωπαϊκές επιχειρήσεις) έχουν επενδύσει κατά μέσο όρο τριμηνιαίως 2 δισ. δολάρια στην Κίνα το 2014. Το 2015 οι ΑΞΕ παρουσίασαν αύξηση σε 3,5 δισ. δολάρια (Γραφική παράσταση 3).

Για χρόνια η Γερμανία είναι ο κύριος επενδυτής στην Κίνα. Από το 2015 έχει καταλάβει την πρώτη θέση, ξεπερνώντας τη Γαλλία. Μέχρι σήμερα οι τομείς της αυτοκινητοβιομηχανίας και των χημικών έχουν δεχθεί τον μεγαλύτερο όγκο επενδύσεων από τις ευρωπαϊκές χώρες. Τελευταία παρατηρείται αύξηση των επενδύσεων των χωρών της ΕΕ που κατευθύνονται σε επενδύσεις που αφορούν αγαθά κατανάλωσης.

Γραφική παράσταση 3

* Ο Κώστας Μελάς είναι Δρ Οικονομίας, πρόεδρος του ομίλου Κοινωνικού Οικονομικού Προβληματισμού και Πολιτικής Δράσης.