ΔΕΣΦΑ: Η πραγματική διάσταση του «ναυαγίου»

Ένα από τα κύρια θέματα που απασχολούν την επικαιρότητα των τελευταίων ημερών, είναι το ναυάγιο της αποκρατικοποίησης του ΔΕΣΦΑ. Από την τρέχουσα ειδησεογραφία και τον πολιτικό σχολιασμό, διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις κυρίως στα θέματα που σχετίζονται με το οικονομικό σκέλος της συγκεκριμένης αποκρατικοποίησης. Εδώ θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα από την σκοπιά που το αντιμετώπισε αρχικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Επιτροπή Ανταγωνισμού, δηλαδή υπό το πρίσμα του ανταγωνισμού και της ασφάλειας εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι απολύτως με βάση οικονομικά κριτήρια.

Ας δούμε τι ακριβώς έλεγε το πρωτότυπο κείμενο της πράξης έρευνας της Επιτροπής, που ήταν το διαβατήριο προκειμένου η Επιτροπή Ανταγωνισμού να εγκρίνει την ολοκλήρωση της αποκρατικοποίησης:

1. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε σε βάθος έρευνα για να εκτιμήσει κατά πόσον η προτεινόμενη απόκτηση του Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) από την κρατική εταιρεία πετρελαίου της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν (SOCAR) είναι σύμφωνη με τον κανονισμό της ΕΕ για τις συγκεντρώσεις.

2. Οι δραστηριότητες της SOCAR περιλαμβάνουν την παραγωγή φυσικού αερίου και την χονδρική πώληση αερίου στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του «Νότιου Διαδρόμου Μεταφοράς Αερίου».

3. Ο ΔΕΣΦΑ κατέχει και διαχειρίζεται το μοναδικό δίκτυο μεταφοράς αερίου υψηλής πίεσης και τον μοναδικό τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) στην Ελλάδα.

4. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της ότι η πράξη αυτή μπορεί να περιορίσει τον ανταγωνισμό στην ανάντη χονδρική αγορά προμήθειας φυσικού αερίου στην Ελλάδα, διότι θα έδινε τη δυνατότητα στην οντότητα που θα προέκυπτε από τη συγκέντρωση να παρεμποδίζει την πρόσβαση των ανταγωνιστών της SOCAR στο ελληνικό δίκτυο μεταφοράς αερίου. Στόχος της Επιτροπής είναι να μεριμνήσει ώστε η πώληση του ΔΕΣΦΑ, στο πλαίσιο του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων της ελληνικής κυβέρνησης για τον εκσυγχρονισμό και την απελευθέρωση των αγορών ενέργειας, να μην βλάψει τον ανταγωνισμό και να μην οδηγήσει τελικά σε υψηλότερες τιμές αερίου για τους καταναλωτές στην Ελλάδα. Η έναρξη διεξοδικής εξέτασης δεν προδικάζει την έκβαση της έρευνας. Η Επιτροπή έχει πλέον προθεσμία 90 εργάσιμων ημερών, δηλαδή έως τις 23 Μαρτίου 2015, για να λάβει απόφαση.

5. Η αρχική έρευνα αγοράς της Επιτροπής κατέδειξε ότι η οντότητα που θα προέκυπτε από τη συγκέντρωση ενδέχεται να έχει τη δυνατότητα και το κίνητρο να εμποδίζει την πρόσβαση ανάντη ανταγωνιστών προμηθευτών αερίου στο ελληνικό σύστημα μεταφοράς αερίου, προκειμένου να μειώσει τον ανταγωνισμό στη σχετική αγορά στην Ελλάδα. Η εν λόγω οντότητα θα μπορούσε να εμποδίζει την πρόσβαση των ανταγωνιστών της στο ελληνικό δίκτυο μεταφοράς αερίου, περιορίζοντας τις επενδύσεις σε μελλοντικές επεκτάσεις του δυναμικού εισαγωγών, όπως η επέκταση του τερματικού σταθμού ΥΦΑ και η διασύνδεση του αγωγού TAP με το δίκτυο του ΔΕΣΦΑ.

6. Επιπλέον, η οντότητα που θα προέκυπτε από τη συγκέντρωση θα μπορούσε να περιορίζει τις εισροές αερίου στην Ελλάδα με τη μεροληπτική διαχείριση του δικτύου μεταφοράς αερίου, ευνοώντας τις προμήθειες εκ μέρους της SOCAR έναντι των ανταγωνιστών της. Από την προκαταρκτική έρευνα προέκυψε επίσης ότι SOCAR μπορεί να έχει κίνητρο να αποκλείσει την πρόσβαση των ανταγωνιστών της στο δίκτυο, καθώς αυτό θα της απέφερε όφελος. Επιπλέον, το ελληνικό ρυθμιστικό πλαίσιο θα ήταν απίθανο να αποτρέψει την εν λόγω οντότητα από μια τέτοια ενέργεια. Κατά συνέπεια, η προτεινόμενη πράξη θα μπορούσε να μειώσει τον αριθμό των σημερινών και δυνητικών προμηθευτών και την ποσότητα του φυσικού αερίου στην Ελλάδα και να οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές αερίου για τους καταναλωτές.

7. Η Επιτροπή θα διερευνήσει τώρα σε βάθος την προτεινόμενη πράξη, προκειμένου να διαπιστώσει κατά πόσον οι αρχικές ανησυχίες της ήταν βάσιμες.

Η Κομισιόν λοιπόν ξεκινάει έρευνα, ορίζοντας ως τελευταία προθεσμία για να αποδείξει η SOCAR ότι δεν θα συμβούν όλα τα παραπάνω, την 21η Ιανουαρίου του 2015 και ορίζει ως καταληκτική ημερομηνία για την πλήρη διεξαγωγή αυτής της έρευνας την 23η Μαρτίου του 2015.

Τον Νοέμβριο του 2016 μετά από ερώτηση του αρθρογράφου, η Επιτροπή Ανταγωνισμού επιβεβαιώνει με έγγραφο της την 2α Δεκεμβρίου 2016, ότι η νομική προθεσμία της διαδικασίας συγχώνευσης ανεστάλη τον Ιανουάριο του 2015, καθώς η SOCAR δεν παρείχε προς την Επιτροπή τις ζητούμενες πληροφορίες, σύμφωνα με το Άρθρο 11(3) του Κανονισμού περί Συγκεντρώσεων. Επίσης η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν επιβεβαιώνει ότι εάν το ποσοστό της SOCAR στον ΔΕΣΦΑ ήταν μικρότερο του 50% (πχ 49%), θα έδινε το πράσινο φως για να προχωρήσει το deal, παρά αναφέρει ότι παρατηρεί τις ανακοινώσεις της SOCAR και της Ελλάδος ότι η SOCAR σκοπεύει να εγκαταλείψει την προτεινόμενη απόκτηση του ΔΕΣΦΑ.

Από τα παραπάνω, θεωρώ ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν θα ενέκρινε ποτέ την μεταβίβαση του ΔΕΣΦΑ στην SOCAR, οποιοδήποτε και εάν ήταν το ποσοστό της Αζέρικης εταιρίας στο μετοχικό του κεφάλαιο. Και αυτό επειδή η Επιτροπή ξεκαθάριζε στην πράξη ότι έπρεπε να γίνει εις βάθος έρευνα προκειμένου να διαπιστώσει κατά πόσον οι αρχικές ανησυχίες που περιγράφονται παραπάνω ήταν βάσιμες.

Η μη ολοκλήρωση της έρευνας με ευθύνη του ενδιαφερομένου, δηλαδή της SOCAR, κατά την άποψή μου δεν άφηνε κανένα περιθώριο στην DG Comp από το να θεωρήσει ότι οι ανησυχίες της Επιτροπής ήταν βάσιμες.

Έτσι το ερώτημα που γεννάται, είναι γιατί η Ελληνική πλευρά δεν τερμάτισε την διαδικασία πώλησης των μετοχών του ΔΕΣΦΑ, την ημέρα που η Γ.Δ. Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αποφάσισε να τερματίσει την έρευνα προκειμένου να μην φτάσουμε στο ναυάγιο.

Επίσης γεννώνται και ερωτήματα για την στάση της Ευρωπαικής Επιτροπής και των εκπροσώπων των Θεσμών οι οποίοι επιτηρούν το Ελληνικό πρόγραμμα, καθώς δεν έκαναν το παραμικρό για να αφαιρεθεί η πώληση του ΔΕΣΦΑ από τα προαπαιτούμενα της συμφωνίας του Αυγούστου 2015, αλλά ούτε και από τα προαπαιτούμενα των μετέπειτα αξιολογήσεων έως σήμερα.

*Ο Σάββας Πούλος είναι Σύμβουλος Στρατηγικής & Ανάπτυξης Αγοράς Φυσικού Αερίου