Από το προλεταριάτο στο... «πρεκαριάτο»

Διδάσκει στο πανεπιστήμιο Bath του Λονδίνου, είναι αγγλικής καταγωγής, γεννήθηκε στην Ελβετία και κατοικεί στην Ιταλία, στην περιοχή των κρασιών Κιάντι, κοντά στην Φλωρεντία. Αν και 68χρονος, διατηρεί μία εντυπωσιακή νεανική φρεσκάδα και μόνον το 2015 έκανε 101 διαλέξεις σε 27 διαφορετικές χώρες.

Πριν λίγο καιρό δε, ήταν ο επίσημος προσκεκλημένος της περίφημης Λέσχης Μπίλντερμπεργκ, στην συνάντηση των μελών της στην Δρέσδη.

Πρόκειται για τον καθηγητή Guy Standing, συγγραφέα δύο βιβλίων με τίτλο «Precariat, the new dangerous class» (2011) και «A Precariat Charter» (2014), στα οποία παρουσιάζει και αναλύει το ζωτικό, κυρίως για τους νέους, θέμα της εργασίας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.

Κεϋνσιανολόγος, με σπουδές στο πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ την εποχή της Τζόαν Ρόμπινσον, ο Guy Standing εργάστηκε πολλά χρόνια στο Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ΔΓΕ) στην Γενεύη, αλλά το εγκατέλειψε το 2005 γιατί, όπως λέει, «όλα είναι αργά και οι αποφάσεις καθυστερούν απελπιστικά». Έτσι, αποφάσισε να ερευνήσει και να αναλύσει ο ίδιος ένα μεγάλο πρόβλημα, αυτό της ανεργίας των νέων, σε συνδυασμό με μία κατηγορία εργαζομένων, των «πρεκαρίων», οι οποίοι τελούν υπό καθεστώς πλήρους επισφάλειας και άρα αδυνατούν να προσδιοριστούν ως προς το μέλλον τους.

Στο πλαίσιο αυτό, ο καθηγητής του Bath είναι ιδρυτικό μέλος του Δικτύου για το Οικουμενικό Βασικό Εισόδημα (ΒΙΕΝ –Basic Income Earth Network), μία οργάνωση της οποίας οι θέσεις και οι προτάσεις προσελκύουν σήμερα όλο και περισσότερο την προσοχή.

Τί είναι όμως το «πρεκαριάτο» και σε τί διαφέρει από το πάλαι ποτέ «προλεταριάτο»;

«Το πρεκαριάτο», μας λέει ο Guy Standing, «είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που έκανε την εμφάνισή του με τις πολιτικές που είχαν ως στόχο την ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας. Στο πλαίσιο αυτής της εξέλιξης, τα άτομα τελούν υπό συνθήκες μόνιμης αβεβαιότητας έναντι της εργασίας, της κατοικίας και της ταυτότητάς τους και αδυνατούν να δουν πιο μακρυά από ένα σήμερα χωρίς όραμα. Πέρα από το γεγονός ότι τα άτομα αυτά δεν έχουν σταθερό εισόδημα, αδυνατούν επίσης να αποκτήσουν επαγγελματική ταυτότητα και άρα χάνουν την αυτοεκτίμησή τους. Επίσης, το πρεκαριάτο δύσκολα μπορεί να ελέγχει τον χρόνο του και το χειρότερο απ' όλα είναι ότι τα μέλη του αισθάνονται άχρηστα... Αυτή η αίσθηση της αχρηστίας είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε νέους κυρίως ανθρώπους».

Στο πλαίσιο αυτό, πηγαίνοντας βαθύτερα στην δομή του όλου προβλήματος και των παραμέτρων του, ο Guy Standing υπογραμμίζει ότι «μία ειδική πτυχή του πρεκαριάτου είναι ότι βρίσκεται σήμερα σε πόλεμο με τον εαυτό του. Διότι δεν είναι μία τάξη με ομοιογένεια, καθ' όσον οι καταβολές της είναι έντονα διαφοροποιημένες. Μία κατηγορία πρεκαρίων είναι αυτή που προέρχεται από την εργατική τάξη των αστικών περιοχών. Μία άλλη την συνθέτουν οι μετανάστες που κατακλύζουν την Ευρώπη κυρίως. Τρίτη κατηγορία είναι αυτή που απαρτίζεται από νέους μορφωμένους πτυχιούχους, οι οποίοι κυριολεκτικά υποφέρουν από έλλειψη status. Συνεπώς, αυτές οι τρεις κατηγορίες έχουν διαφορετικές κοινωνικές συνειδήσεις, αλά αισθάνονται ότι βρίσκονται όλες μαζί στο κοινωνικό περιθώριο. Βλέπουν όμως ότι οι πλούσιοι, οι συντεχνίες και οι γραφειοκράτες αδιαφορούν για την κατάστασή τους και το μέλλον τους και η αίσθηση αυτή είναι πηγή οργής».

Μία πηγή οργής η οποία, κατά τον Βρεταννό καθηγητή, οφείλεται εν μέρει και στα συντεχνιακά προνόμια που εκβιαστικά απέκτησαν ομάδες πίεσης στο πλαίσιο του κοινωνικού κράτους και τα οποία το σημερινό πολιτικό σύστημα δεν θέλει να μετριάσει. «Με έναν συνδικαλισμό που έρχεται από τον 19ο αιώνα, αυτόν της βιομηχανικής επανάστασης, οι ψηφιακές κοινωνίες μας δεν θα πάνε μακρυά», τονίζει ο Guy Standing.

Γι αυτό και προτείνει την ριζική επαναθεώρηση των κρατών-πρόνοιας, με την καθιέρωση ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για όλους. Ένα εισόδημα, ωστόσο, που δεν θα προέρχεται μόνον από την φορολόγηση των πλουσίων, αλλά και από την κατάργηση συντεχνιακών προσόδων οι οποίες τελικά ρίχνουν λάδι στην φωτιά των ανισοτήτων.

«Ένα τέτοιο εισόδημα», τονίζει ο πρώην σύμβουλος-μελετητής του ΔΓΕ, «θα δημιουργήσει νέες συνθήκες κοινωνικής ισορροπίας και θα δώσει κάποια ελπίδα σε κοινωνικές κατηγορίες που σήμερα αναζητούν προοπτική».

Όντως, το θέμα που φέρνει στο προσκήνιο ο Guy Standing είναι σοβαρό, γιατί, όπως ο ίδιος υποστηρίζει, «τροφοδοτεί τον ακροδεξιό λαϊκισμό –με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις δημοκρατίες».

Άντε τώρα, προσθέτουμε εμείς, όλα αυτά να τα πεις στην εγχώρια διαπλοκή και την διεφθαρμένη γραφειοκρατία...