Ασφαλιστικό: Σώθηκε ή μας... σώθηκε;

«Από τον Σεπτέμβριο του 1992, η πιο τολμηρή ασφαλιστική μεταρρύθμιση αποτελούσε γεγονός. Διασφάλιζε τη βιωσιμότητα του συστήματος για τους ασφαλισμένους μέχρι 31-12-1992 τουλάχιστον για τρεις δεκαετίες και για τους ασφαλισμένους από 1-1-1993 μέχρι το 2060». Δημήτρης Σιούφας, αρμόδιος υπουργός για τον νόμο 2084/1992 της κυβέρνησης Μητσοτάκη.

«Αυτά που μας είπες είναι απαράδεκτα. Ήρθες εδώ φορώντας τις μπότες του Σιούφα και με ένα μαχαίρι έκοψες στο 60% τις παροχές που ήδη είχε ακρωτηριάσει αυτός». Χρήστος Πολυζωγόπουλος, πρόεδρος ΓΣΕΕ. Όπως τα μεταφέρει στο βιβλίο του ο Τάσος Γιαννίτσης, τότε υπουργός, που κατ' εντολή Σημίτη παρουσίασε τις προτάσεις της κυβέρνησης στην ηγεσία της ΠΑΣΚΕ. Δέκα μέρες αργότερα, τα μέτρα αποσύρθηκαν.

«Λύσαμε το Ασφαλιστικό για τα επόμενα 30 χρόνια». Δημήτρης Ρέππας, υπουργός το 2002 για τον νόμο 3029.

«Με τους νόμους 3863 και 3865 λύθηκε το ζήτημα της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος για τα επόμενα 30 χρόνια». Ανδρέας Λοβέρδος, υπουργός το 2010.

«Οι αγωνιώδεις προσπάθειες των τελευταίων ετών έπιασαν τόπο διασφαλίζοντας στις νέες γενιές δικαιώματα συνταξιοδοτικών παροχών. Το μέλλον του ασφαλιστικού από εδώ και μπρος μόνο καλύτερο μπορεί να είναι». Γιάννης Βρούτσης, υπουργός το 2014.

Και η σημερινή κυβέρνηση: «Τα Ταμεία δεν είναι βιώσιμα. Για χάρη των επόμενων γενεών πρέπει να γίνει η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος».

Συμπέρασμα: Σχεδόν επί 1/4 του αιώνα, όλες οι πολιτικές ηγεσίες κάνουν ακριβώς τα ίδια:

1. Νομοθετούν ισχυριζόμενοι ότι η δική τους δήθεν μεταρρύθμιση σώζει το Σύστημα, σε αντίθεση με τις προηγούμενες που το υπονόμευαν. Μάλιστα, κατά διαβολική σύμπτωση, μιλάνε όλοι για βιωσιμότητα 30 ετών!

2. Επικαλούνται δήθεν τα δικαιώματα των επόμενων γενεών, που την ώρα που νομοθετούν, δεν διαθέτουν είτε ψήφο είτε δυνατότητα αντίδρασης. Γεγονός είναι ότι κάθε γενιά βγαίνει από κάθε «μεταρρύθμιση» λαβωμένη όσον αφορά στις παροχές της και κατάφωρα αδικημένη όσον αφορά στις εισφορές της (άμεσες ή μέσω των φόρων).

3. Ερμηνεύουν ως «κοινωνική συναίνεση» την υποταγή τους στις απαιτήσεις των συνδικαλιστικών φορέων που όλοι χαϊδεύουν.

4. Επιμένουν να λύσουν το ζητούμενο πρόβλημα της επάρκειας εισοδήματος στη συνταξιοδότηση ταυτίζοντάς το εμμονικά με το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης, προσκολλημένοι στην υπεροχή του αναδιανεμητικού συστήματος έναντι της κατάρας ενός θεσμοθετημένου μικτού συστήματος με αναδιανεμητικά και κεφαλαιοποιητικά στοιχεία.

5. Ξορκίζοντας ως ανάλγητο ένα μοντέλο καθορισμένων εισφορών (defined contributions) που θα αποκαλύπτει τι ο καθένας εισέφερε και θα ανταποδίδει ανάλογα, υπερασπίζονται ότι υπηρετούν ένα «πιο δίκαιο» Σύστημα καθορισμένων παροχών (defined benefits) που εγγυάται το ίδιο το κράτος. Και επιμένουν, παρά το γεγονός ότι οι αλλαγές των παροχών είναι συνεχείς και μονίμως προς τα κάτω.

Οι απόψεις των Ειδικών Επιστημόνων και οι εμπειρίες από άλλες χώρες συστηματικά αγνούνται. Το πρόσφατο πόρισμα της «Επιτροπής Σοφών», που διόρισε η ίδια η κυβέρνηση, αποδομήθηκε από την επομένη της δημοσιοποίησής του και ακυρώθηκε με τη ρετσινιά του «μη αριστερού», επειδή τόλμησε να προτείνει με ρεαλισμό στοιχεία κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα για το Σύστημα.

Για έναν πολίτη σήμερα γύρω στα 55, οι προσδοκίες για σύνταξη δεν έχουν καμία σχέση με τις υποσχέσεις του Συστήματος, όταν ο ίδιος ασφαλίστηκε πριν περίπου 30 χρόνια. Συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στον υπολογισμό, αυξήσεων ορίων ηλικίας, μείωσης των συντελεστών αναπλήρωσης, κατάργησης των δώρων και αύξησης των εισφορών, οι «εγγυημένες» παροχές έχουν μειωθεί σε μέσο όρο κατά 40%, σε μερικούς δε ακόμα περισσότερο.

Κατά τα άλλα, οι πολιτικοί -όλοι ανεξαιρέτως- ισχυρίζονται ότι «εξασφάλισαν τη βιωσιμότητα του Συστήματος και τα δικαιώματα των επόμενων γενεών».

Η επάρκεια των συνταξιοδοτικών παροχών των πολιτών σε βάθος χρόνου δεν ήταν ποτέ πιο αναγκαία για την οικονομία και την κοινωνία. Και αυτό γιατί οι συνταξιούχοι, ως ποσοστό του πληθυσμού, νομοτελειακά θα αυξάνονται στο μέλλον ενώ η παραδοσιακή ελληνική συνταγή για το «κομπόδεμα» των γηρατειών μέσα από την τρέχουσα δυνατότητα για αποταμίευση ή από την εκμετάλλευση ακινήτων έχουν στην πράξη ακυρωθεί από την κρίση.

Αυτή η επάρκεια του Ασφαλιστικού κρίνεται πάντα μακροπρόθεσμα, είναι η φύση του τέτοια. Ενώ μια κυβέρνηση κρίνεται πάντα βραχυπρόθεσμα, τα τελευταία δε χρόνια ακόμα και σε λιγότερο από μια 4ετία. Αυτή η βασική αντίθεση καθιστά ουτοπία να πιστεύει κανείς ότι μια κυβέρνηση -οποιαδήποτε- μπορεί να λύσει το Ασφαλιστικό.

Καμία δεν μπορεί να σηκώσει μόνη της το πολιτικό κόστος των απαραίτητων επιλογών, όσο κι αν κάθε κυβέρνηση αρέσκεται να αυτοεπαίρεται ότι «δεν θυσιάζει τη μεταρρύθμιση στο πολιτικό κόστος».

Πρόταση: Εκλογή μη πολιτικού υπουργού Ασφαλίσεων 5ετούς θητείας (ακόμα και αλλοδαπού) και ομάδας ειδικών επιστημόνων με πλειοψηφία 180 ή 200 βουλευτών από τη Βουλή. Ψήφιση νέου νόμου για τη μεταρρύθμιση της Ασφάλισης με αυτή την πλειοψηφία, όπως και κάθε μελλοντικού νόμου για τα επόμενα 20 χρόνια. Αποκοπή δηλαδή της ευθύνης από την εκάστοτε κυβέρνηση και υποχρεωτική δέσμευση για έμπρακτη συναίνεση από κάθε μελλοντική κυβέρνηση και αντιπολίτευση. Ταυτόχρονα δε και επιμερισμός της ευθύνης της κατάρρευσης του Ασφαλιστικού, αν δεν επιτυγχάνεται αυξημένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Όταν οι πολιτικοί μοιραστούν την ευθύνη των δύσκολων αποφάσεων, μόνο τότε το Ασφαλιστικό θα έχει τύχη. Και αυτό γιατί λύνεται, αφού διέπεται από πολύ συγκεκριμένες τεχνικές παραμέτρους που μπορούν και να μετρηθούν και να προβληθούν στο μέλλον με ακρίβεια. Όχι όμως από τους πολιτικούς αλλά από τους τεχνοκράτες.

Μέχρι να συμβεί αυτό, η αναξιοπιστία του Συστήματος και η απώλεια της εμπιστοσύνης των πολιτών σε αυτό, που είναι η πιο σοβαρή ποιοτική του παράμετρος, δεν πρόκειται να αποκατασταθούν.

Όσο κι αν μας λένε ότι «σώθηκε το Ασφαλιστικό». Εκτός κι αν με το «σώθηκε» εννοούν «μας τελείωσε».

Υ.Γ. Στον τίτλο «Ασφαλιστικό: Σώθηκε ή μας... σώθηκε», το πρώτο προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «σώζω» και το δεύτερο από το μεσαιωνικό ρήμα «σώνω». 

* Στέλεχος της αγοράς που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του.