Η Ελλάδα και η χαμένη «προίκα» των 170 δισ. ευρώ

Δεν παραπαίει μόνον ο ελληνικός παραγωγικός ιστός και, κυρίως, το μεταποιητικό του σκέλος. Η χώρα, από το 2009 και μετά, υφίσταται και μία χωρίς προηγούμενο διαρροή «διανοητικού κεφαλαίου», η οποία αποτιμάται με χρηματικούς όρους σε δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για μία φανταστική απώλεια, για την οποία ουδείς κάνει λόγο. Ίσως δε κάποιοι να εύχονται τη διαρροή αυτή.

Διότι, μία χώρα χωρίς επιστημονική, επιχειρηματική και διοικητική ελίτ, γίνεται εύκολη λεία στις ορέξεις της αδυσώπητης και ολοκληρωτικής μετριοκρατίας, ύπατο όραμα της οποίας είναι να ασκεί τη γελοία αλλά βίαιη εξουσία της σε πιθήκους.

Κατά συνέπεια, το όλο πρόβλημα είναι πολυσύνθετο, πλην όμως είναι και αυτό μέρος, για την ώρα, της εθνικής καταστροφής που βιώνει η Ελλάδα. Είναι δε πολυσύνθετο διότι, όπως πολύ σωστά τονίζει ο δρ. Ευάγγελος Μαρκόπουλος, πέρα από το brain drain (διαρροή μυαλών), υπάρχει και το entrepreneur drain (διαρροή νέων επιχειρηματιών), το business drain (διαρροή επιχειρήσεων), το managers drain (διαρροή στελεχών), το students drain (διαρροή φοιτητών) και άλλες σχετικές διαρροές, που περιορίζουν καθημερινά την αναπτυξιακή δυναμική της Ελλάδας.

Είναι δε σαφές ότι, με σημαντικές διαρροές διανοητικού και καινοτόμου κεφαλαίου, οι προϋποθέσεις ανάπτυξης της χώρας θα απομακρύνονται και η συμμετοχή της στον νέο διεθνή καταμερισμό της εργασίας θα γίνεται όλο και πιο προβληματική. Από την άποψη αυτή, τονίζει ο δρ. Ευαγ. Μαρκόπουλος, δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση για να αποτυπωθεί το μέγεθος αυτής της ανεπανόρθωτης καταστροφής της Ελλάδας. Καμία άλλη οικονομική απώλεια δεν έχει το μέγεθος και τον μεσο-μακροπρόθεσμο καταστροφικό αντίκτυπο για τη χώρα από την απώλεια των μορφωμένων ανθρώπων της, δηλαδή της ισχυρότερης ελπίδας ανάπτυξης ενός τόπου.

Ακόμα πιο τραγικό, όμως, είναι να αναλογιστεί κανείς πόσο έχει επενδύσει μία ελληνική οικογένεια στην ανατροφή και δημιουργία ενός επιστήμονα ή μορφωμένου ανθρώπου γενικότερα, ο οποίος σήμερα προσφέρεται δωρεάν στις αγορές εργασίας των ανεπτυγμένων χωρών, στους κόλπους των οποίων μαίνεται και η μάχη για την απόκτηση ταλέντων.

Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Αναπτύξεως (ΟΟΣΑ) και από εταιρείες συμβούλων στην αναζήτηση αξιόλογου ανθρώπινου δυναμικού, κάθε μορφωμένος Έλληνας που μεταναστεύει σε ηλικία 25-30 ετών, ανάλογα με τις σπουδές του έχει κοστίσει στην οικογένειά του κατά μέσον όρο από 300.000 ευρώ και πάνω.

Το ποσό αυτό δεν είναι υπερβολικό, καθώς πέραν του κόστους σπουδών περιλαμβάνει και όλο το κόστος που έχει επενδυθεί από την ελληνική οικογένεια για την ανατροφή του ανθρώπου από τη γέννησή του μέχρι τη στιγμή της μετανάστευσής του. Τέτοια κόστη είναι η διατροφή σε όλες τις ηλικίες, η ιατρική περίθαλψη, η ψυχαγωγία, η διαβίωση, η ένδυση, η μόρφωση (ακόμη περισσότερο αν είναι σε ιδιωτικά σχολεία), οι σπουδές (αν είναι σε ιδιωτικά ή κρατικά πανεπιστήμια, εντός ή εκτός Ελλάδος, εντός ή εκτός της πόλης του κ.λπ.), και άλλα πολλά που ένα παιδί, μαθητής, φοιτητής και νέος εργαζόμενος λαμβάνει από την οικογένειά του μέχρι να ενταχθεί στην αγορά.

Πρόκειται για μία τεράστια επένδυση της ελληνικής οικογένειας, με μεγάλες στερήσεις των γονέων, αλλά και των παιδιών, με οικονομικά βάρη (δάνεια σπουδών κ.λπ.) και με πολλές άλλες θυσίες και υποχρεώσεις που δεν αποτιμώνται οικονομικά.

Έτσι, ο μορφωμένος και ταλαντούχος Έλληνας που εγκαταλείπει τη χώρα δεν συμβάλλει μόνο στη διεύρυνση του ελλείμματος φαιάς ουσίας, αλλά αποτελεί και σοβαρή οικονομική απώλεια, τόσο του παρόντος όσο και του μέλλοντος. Με άλλα λόγια, δεν χάνεται μόνον η επένδυση που προαναφέραμε αλλά πάει περίπατο και η μελλοντική απόδοσή της, όταν ο «μετανάστης» θα έμπαινε στην αγορά της εργασίας και παραγωγής. Σαφώς δε, η Ελλάδα και ο παραγωγικός της ιστός χάνουν και πιθανές εφευρέσεις ή άλλες καινοτομίες που θα μπορούσαν να προσφέρουν στην οικονομία και την κοινωνία υψηλές προστιθέμενες αξίες.

Αν λάβουμε λοιπόν υπόψη μας ότι από το 2009 έως σήμερα έχουν εγκαταλείψει τη χώρα περίπου 400.000 μορφωμένοι και ταλαντούχοι Έλληνες, με κόστος από 300.000 ευρώ και πλέον για τον καθένα, η συνολική απώλεια ξεπερνά τα 170 δισ. ευρώ. Αντιπροσωπεύει, δηλαδή, παραπάνω από το μισό χρέος της χώρας, γεγονός που δεν διαφεύγει της προσοχής των δανειστών μας.

Κοινοτικοί παρατηρητές και ειδικοί του ΟΟΣΑ έχουν ήδη επισημάνει στις ηγεσίες των δανειστών μας ότι η Ελλάδα χάνει πολύτιμο διανοητικό κεφάλαιο και η απώλεια αυτή θα κάνει όλο και δυσκολότερο τον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας της -με τον τελευταίο να αποτελεί ζωτική ανάγκη, αν θέλουμε να βγούμε από το δανειακό τέλμα και τη γενική απαξίωση της χώρας.

Όπως μας είπε η κυρία Βενετία Κουσία, επικεφαλής της εταιρείας Manpower Group στην Ελλάδα, στην εγχώρια αγορά εργασίας ήδη παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού, φαινόμενο που επιδρά αρνητικά και στις επενδύσεις. Οι ελλείψεις δε αυτές γίνονται ακόμα πιο ζωηρές στο επίπεδο των ταλέντων, τα οποία βεβαίως δεν έχουν κανέναν λόγο να φυτοζωούν στη χώρα μας. Εγκαταλείπουν έτσι την Ελλάδα και αναζητούν καλύτερη τύχη σε χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστραλία, η Κίνα, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ.

«Με αυτούς τους ταλαντούχους Έλληνες που φεύγουν είναι σαν να χαρίζουμε σε ανεπτυγμένες χώρες, όπως η Γερμανία για παράδειγμα, 2 με 3 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο για την ανάπτυξή τους», τονίζει ο δρ. Ευαγ. Μαρκόπουλος και θέτει επί τάπητος ένα πρόβλημα που δεν είναι βέβαια μόνον ελληνικό. Η φυγή των εγκεφάλων είναι πλέον τεράστιο διεθνές πρόβλημα, συνυφασμένο με την οικονομική παγκοσμιοποίηση, το οποίο δυστυχώς κατατάσσει πλέον την Ελλάδα στην κατηγορία των χωρών της Αφρικής που πάσχουν από την ένταση αυτού του φαινομένου.

Φαινόμενο το οποίο έχει πάντως και κάποιες θετικές πλευρές, καθ' όσον οι νέοι που φεύγουν συνήθως εμπλουτίζουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους εκεί όπου πάνε και σε περίπτωση επιστροφής τους στα πάτρια εδάφη προσφέρουν χρήσιμη τεχνογνωσία.

Όπως και να έχουν τα πράγματα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η φυγή φαιάς ουσίας από την Ελλάδα δεν είναι απότοκος της κρίσης. Πρόκειται για ένα βαθύτερο φαινόμενο απομάκρυνσης από ένα αντιπαραγωγικό, βαθύτατα συντηρητικό και πολύ διεφθαρμένο σύστημα, αυτό του πελατειακού κρατισμού, το οποίο όλο και δυσκολότερα αποδέχεται την ευφυΐα, τη ζωντάνια, τη δημιουργία και τα ανήσυχα πνεύματα που πάντα αναζητούν κάτι καλύτερο.