Δημιουργική ανάπτυξη ή διαχείριση της μιζέριας;

Η μακροχρόνια, πολυεπίπεδη και διαρκής κρίση θέτει επιτακτικά πλέον κρίσιμα διλήμματα, στα οποία επιβάλλεται να δοθεί έμπρακτη απάντηση πριν διαρρηχθεί ο κοινωνικός ιστός της Ελλάδας και καταρρεύσει πλήρως η οικονομία.

Το κρίσιμο δίλημμα που τίθεται πλέον είναι εάν η Ελλάδα θα προχωρήσει στη δημιουργική κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, ή θα διαχειριστεί τη μιζέρια και την υπανάπτυξη.

Η κρίση είναι πρώτιστα θεσμική, καθώς η λειτουργία των θεσμών είναι αναιμική και αδύναμη να σχεδιάσει δημόσιες πολιτικές που θα διασφαλίζουν την αποτελεσματική και αναπτυξιακή λειτουργία ενός σύγχρονου κράτους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το σύστημα της φορολογικής πολιτικής, της λειτουργίας του κράτους, περιλαμβανόμενης και της χαοτικής λειτουργίας της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης. Δευτερεύοντος είναι οικονομική, καθώς η ύφεση και η ανεργία είναι πρωτοφανής για χώρα ευρισκόμενη σε περίοδο ειρήνης, με οικονομία εσωστρεφή, βασιζόμενη κυρίως στις υπηρεσίες, με έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας, αποτρεπτική παντελώς για προσέλκυση επενδύσεων. Είναι και κοινωνική, καθώς πλήττονται ευθέως τα μεσαία και χαμηλά στρώματα, με το ποσοστό της ανεργίας να είναι ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, πλήττοντας τους νέους αλλά και τους μεγαλύτερους εργαζόμενους. 

Είναι πολύ σημαντικό να αποφασίσουμε εάν θέλουμε να είμαστε μια ανοιχτή χώρα αντιμέτωπη με τις προκλήσεις, ή μια χώρα φοβική, που αναδιπλώνεται στον εαυτό της μετά από 35 χρόνια ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. και 15 χρόνια ως μέλος της Ευρωζώνης. Στο σημείο αυτό τίθεται ένα σημαντικό ερώτημα: Έχουμε ως χώρα εξαντλήσει τα δημιουργικά και παραγωγικά μας περιθώρια και κατά συνέπεια δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε στις διεθνείς προκλήσεις, ή έχουμε τεράστιες δημιουργικές και αναπτυξιακές δυνατότητες τις οποίες μπορούμε να αναδείξουμε;

Ενα παράδειγμα περιφερειακής ανάπτυξης

Το παράδειγμα του Ν. Ηλείας είναι χαρακτηριστικό, καθώς μπορεί να αποτελέσει ένα παράδειγμα αξιοποίησης της περιφέρειας, που αποκαλύπτει τις πραγματικές δυνατότητες ανάπτυξης την περίοδο της οικονομικής κρίσης.

Ένας νομός με τεράστια συγκριτικά πλεονεκτήματα, μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και αγροτικά προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας. Παρά τα φυσικά πλεονεκτήματα, παραμένουμε ουραγοί στη δημιουργία εισοδήματος και πλούτου, με έντονα τα σημάδια της υπανάπτυξης. Χρήσιμα είναι ορισμένα παραδείγματα, τα οποία αποδεικνύουν ότι τα ζητήματα της ανάπτυξης δεν είναι αμιγώς οικονομικά ή μνημονιακά, καθώς απαιτούν πρωτοβουλίες και δράση.

• Στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων και των αποβλήτων, ο νομός μας κατατάσσεται από πλευράς επιδόσεων στις τριτοκοσμικές περιοχές. Είναι προφανής η αδυναμία των δημοτικών και περιφερειακών αρχών να λύσουν δημιουργικά το πρόβλημα που άλλες χώρες και περιφέρειες το έχουν λύσει εδώ και τριάντα χρόνια. Η Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες πληρώνουν για να εισάγουν σκουπίδια από άλλες χώρες, για να παράγουν ενέργεια. Την ίδια στιγμή, εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ παραμένουν ανεκμετάλλευτα, εν μέσω της τεράστιας οικονομικής κρίσης, και η χώρα μας καλείται να πληρώνει πρόστιμα για την προφανή της διοικητική αδυναμία σε επίπεδο δήμου και περιφέρειας και κεντρικής διοίκησης. Το ίδιο συμβαίνει και με τη διαχείριση των λυμάτων και έτσι η περιοχή μας ρυπαίνεται ανενόχλητα.

• Ένα άλλο παράδειγμα είναι τα αγροτικά προϊόντα και ειδικότερα το ελαιόλαδο, που εξάγεται κυρίως στην Ιταλία, για να τυποποιηθεί και να εξαχθεί σε τριπλάσια ή τετραπλάσια τιμή σε όλο τον κόσμο, με τεράστιο οικονομικό όφελος. Αντί αυτού, η προστατευόμενη ονομασία προέλευσης σκουριάζει στα γραφεία των υπηρεσιών. Μεγάλη αμερικανική εφημερίδα χρησιμοποίησε αυτό το παράδειγμα για να αναδείξει τις αιτίες της κρίσης. Η απραξία είναι προφανής, καθώς και η έλλειψη οποιασδήποτε οργανωμένης προσπάθειας ενημέρωσης και πληροφόρησης.

• Ένα άλλο τρανταχτό παράδειγμα είναι αυτό του πολιτισμού και του τουρισμού. Η αρχαία Ολυμπία είναι στο επίκεντρο της διεθνούς και εγχώριας κοινής γνώμης τις παραμονές τέλεσης των Ολυμπιακών αγώνων. Ο Καϊάφας και η μοναδικής αξίας παραλίες παραμένουν αναξιοποίητες και υποβαθμισμένες. Έχουμε αρκεστεί στον τουρισμό και στην ποιότητα παροχής υπηρεσιών τύπου κινητής καντίνας. Για την αξιοποίηση του Καϊάφα οι εμπλεκόμενοι δήμαρχοι είχαν την πρωτοποριακή ιδέα της δημιουργίας ενιαίου σχεδίου με τη Μεσσηνία, ενώ με περισσή τουλάχιστον αφέλεια και ορισμένοι γνωστοί, με ιδιοτέλεια, απέρριψαν το σχέδιο για την αξιοποίηση του Καϊάφα και της παραλιακής ζώνη Ζαχάρως, που ήταν έτοιμο από το 2010. Τώρα απολαμβάνουμε τις συνέπειες και τις επιπτώσεις του αυτοσχεδιασμού, της ανικανότητας και της ιδιοτέλειας.

Προτάσεις δημιουργικής ανάπτυξης 

Η μεγάλη πρόκληση είναι η δημιουργία ενός στρατηγικού πλάνου ανάπτυξης, χρηματοδοτούμενου από τη νέα εταιρική συμφωνία, που θα περιλαμβάνει:

• Παγκόσμια Επιστημονική Ολυμπιάδα. Ετήσια διεθνής διοργάνωση στην αρχαία Ολυμπία, όπου θα προσεγγίζονται τα μείζονα ζητήματα παγκόσμιας εμβέλειας, τα οποία διασυνδέονται με την παγκόσμια διάσταση της Ολυμπίας, όπως η οικονομική κρίση, η κλιματική αλλαγή, η ανεργία, η εξέλιξη των νέων τεχνολογιών, η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, ο πολιτισμός, το μεταναστευτικό.

• Αναπτυξιακή διασύνδεση της Αρχαίας Ολυμπίας και των άλλων αρχαιολογικών χώρων με τον Καϊάφα, την παραλιακή ζώνη Ζαχάρως και τον Επικούρειο Απόλλωνα (Το χρυσό τετράγωνο της ανάπτυξης).

• Εκσυγχρονισμός λειτουργικός και οργανωτικός, με πλήρη στελέχωση του λιμανιού του Κατάκολου, που αποτελεί τη διεθνή πύλη εισόδου μέσω της κρουαζιέρας για τον νομό, με παράλληλη αξιοποίηση και της εμπορευματικής διάστασης.

• Τουριστική αξιοποίηση του Καϊάφα και της παραλιακής ζώνης με βάση τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές.

• Τη διαχείριση των απορριμμάτων και των λυμάτων, με πρώτιστη προτεραιότητα τη διαλογή στην πηγή, την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση.

• Αξιοποίηση του πρωτογενούς τομέα, που θα περιλαμβάνει την τυποποίηση των αγροτικών προϊόντων, με βάση την Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης.

Η αναπτυξιακή πρόκληση και η πρόκληση της δημιουργίας για την Ελλάδα είναι μπροστά μας, ας ανταποκριθούμε με επιθετική πολιτική και στρατηγικό εθνικό, περιφερειακό και τοπικό σχεδιασμό. Οι δυνατότητές μας είναι τεράστιες.

*Ο κ. Κωνσταντίνος Αγραπιδάς είναι διδάκτωρ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.