Η Μέση Ανατολή απειλεί με παγκόσμια αποσταθεροποίηση

Η ευρεία αστάθεια που εκτείνεται από το Μάγκρεμπ μέχρι τα σύνορα του Αφγανιστάν με το Πακιστάν, αποτελεί το μεγαλύτερο γεωπολιτικό κίνδυνο της σημερινής εποχής, σύμφωνα με τον καθηγητή του Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Nouriel Roubini. Όπως τονίζει, η αστάθεια στην περιοχή βαθαίνει καθώς η Λιβύη έχει γίνει «αποτυχημένο κράτος», η Αίγυπτος μαστίζεται από μια αυταρχική διακυβέρνηση και οι τρομοκρατικές επιθέσεις αποσταθεροποιούν οικονομικά και πολιτικά την Τυνησία. Η Αραβική Άνοιξη γίνεται όλο και περισσότερο μια «μακρινή ανάμνηση».

Ταυτόχρονα, η βία της Νότιας Αφρικής εξαπλώνεται στην Υποσαχάρια Αφρική, ο τζιχαντισμός επεκτείνεται στο Κέρας της Αφρικής και, όπως στην περίπτωση της Λιβύης, οι εμφύλιοι πόλεμοι που μαίνονται στο Ιράκ, τη Συρία, την Υεμένη και τη Σομαλία, βαθμιαία καταστρέφουν τα κράτη.

Ο καθηγητής υπογραμμίζει πως η αναταραχή αυτή –που πυροδότησαν μερικώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους λόγω της επιθυμίας τους για αλλαγή στα καθεστώτα- υπονομεύουν και τη σταθερότητα άλλων κρατών. Για παράδειγμα, η μετακίνηση των Σύρων και Ιρακινών προσφύγων αποσταθεροποιεί την Ιορδανία, το Λίβανο, ακόμη και την Τουρκία, ενώ η διαμάχη Ισραήλ και Παλαιστίνης δεν έχει ακόμη λυθεί.

Σε ένα περιβάλλον ρευστό, μία πάλη για τοπική κυριαρχία που εκπροσωπείται από τη σουνιτική Σαουδική Αραβία και το σιιτικό Ιράκ, εξελίσσεται σε Ιράκ, Συρία, Υεμένη, Μπαχρέιν και Λίβανο. Η πιθανή άρση των κυρώσεων κατά του Ιράν μετά τη συμφωνία για τα πυρηνικά θα επιτρέψει στους ηγέτες της χώρας να στηρίξουν οικονομικά τους πληρεξούσιούς τους σιίτες. Πιο ανατολικά, το Αφγανιστάν που απειλείται και πάλι από τους ταλιμπάν και το Πακιστάν του οποίου οι ισλαμιστές απειλούν τη σταθερότητα, κινδυνεύουν να γίνουν «ημιαποτυχημένα κράτη».

Η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου ξεκίνησε καθώς η περιοχή «άρχισε να φλέγεται». Ο Roubini θυμίζει πως, στο παρελθόν, η γεωπολιτική αστάθεια είχε πυροδοτήσει τρεις παγκόσμιες υφέσεις: Το 1973, όταν ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ επέφερε το εμπάργκο στο πετρέλαιο που τριπλασίασε τις τιμές και οδήγησε στο στασιμοπληθωρισμό του ’74-’75. Το 1979, όταν η επανάσταση στο Ιράν οδήγησε σε ένα ακόμη εμπάργκο και το στασιμοπληθωρισμό του ‘80-’82. Και το 1990, όταν η εισβολή του Ιράν στο Κουβέιτ προκάλεσε μία αύξηση στις τιμές και πυροδότησε την παγκόσμια ύφεση του 1990-1991.

Ωστόσο, αυτή τη φορά η αστάθεια στη Μέση Ανατολή είναι πολύ πιο σοβαρή και ευρεία. Αλλά δε φαίνεται να υπάρχει αύξηση τιμών λόγω του φόβου. Αντίθετα, οι τιμές έχουν πέσει απότομα από το 2014.

Το γεγονός ότι η αναταραχή στην περιοχή δεν έχει αντίκτυπο στην προσφορά, ίσως αποτελεί την κύρια αιτία γι’ αυτό. Η παραγωγή πετρελαίου συνεχίζεται ακόμη και στις περιοχές που έχει θέσει υπό τον έλεγχό του το Ισλαμικό Κράτος. Υπάρχει ένας κορεσμός στο καύσιμο παγκοσμίως, τη στιγμή που η Βόρεια Αμερική εξαρτάται όλο και λιγότερο από τα αποθέματα της Μέσης Ανατολής. Ταυτόχρονα, η Νότια Αμερική έχει μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων.

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες βαθμιαία αποκτούν ανεξαρτησία στον τομέα της ενέργειας, υπάρχει ο κίνδυνος η Αμερική και οι σύμμαχοί της να θεωρήσουν τη Μέση Ανατολή μικρότερης στρατηγικής σημασίας. Ωστόσο η περιοχή αυτή μπορεί να αποσταθεροποιήσει τον κόσμο με πολλούς τρόπους.

Πολλές από τις συρράξεις που σημειώνονται μπορεί να οδηγήσουν σε πραγματική αναταραχή στην προσφορά του καυσίμου για τέταρτη φορά. Δεύτερον, τα μεγάλα κύματα προσφύγων μπορούν να αποσταθεροποιήσουν οικονομικά και κοινωνικά την Ευρώπη με σοβαρές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία και με το Λίβανο, την Ιορδανία και την Τουρκία να αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο. Τέλος, η παρατεταμένη δυστυχία εκατομμυρίων νέων Αράβων θα δημιουργήσει μία νέα γενιά απελπισμένων τζιχαντιστών που θα κατηγορούν τη Δύση για την απόγνωσή τους και θα οργανώνουν τρομοκρατικά κτυπήματα σε Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες.

Όπως συμπεραίνει ο Nouriel Roubini, αν η Δύση αγνοήσει τη Μέση Ανατολή ή προσπαθήσει να λύσει τα προβλήματά της με στρατιωτικά μέσα και όχι με διπλωματία και οικονομική στήριξη, η αστάθεια θα επιδεινώνεται στοιχειώνοντας την παγκόσμια οικονομία για δεκαετίες.