Μελάς: Επενδύσεις 30 δισ. στοίχισε η κρίση στην Ελλάδα

Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί παρουσιάζεται η εξέλιξή τους.

Η μείωση είναι τρομακτική. Από το 2007 (το τελευταίο έτος πριν από την κρίση) έχουν χαθεί από την ελληνική οικονομία επενδύσεις ύψους περίπου 30 δισ. ευρώ ή το 2/3 του συνολικού τους ύψους. Η τρομακτική υποχώρηση του ΑΕΠ (σύμφωνα με τη θεωρία του επιταχυντή) προσδιορίζει και τη μεγάλη μείωση των επενδύσεων και όχι το αντίθετο.

Αυτό που παρατηρείται εύκολα από τα στοιχεία του Πίνακα 1 είναι πρωτίστως η μεγάλη μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων. Η μείωση μεταξύ 2009-2014 αγγίζει σχεδόν το 67,0%. Μείωση βεβαίως παρατηρείται και στις δημόσιες επενδύσεις, όμως σε μικρότερο ποσοστό.

Μάλιστα το 2014 παρουσίασαν σημαντική αύξηση προς το προηγούμενο έτος συμμετέχοντας θετικά στην αύξηση του ΑΕΠ έναντι μεγάλης αρνητικής συμμετοχής τα προηγούμενα έτη (2013, 2012, 2011). Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, οι δημόσιες επενδύσεις την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2015 ανήλθαν σε 1,563 δισ. ευρώ έναντι στόχου 3,090 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας σημαντική υστέρηση. Επειδή οι δημόσιες επενδύσεις αποτελούν την ατμομηχανή της επενδυτικής διαδικασίας, λόγω ότι εκ των προτέρων θεωρούνται σίγουρη επένδυση, θα πρέπει και να πραγματοποιούνται και όχι να συγκρατείται η εκτέλεσή τους για συγκυριακούς δημοσιονομικούς λόγους.

Στη Γραφική Παράσταση 1, παρουσιάζεται η αντίστοιχη εξέλιξη των επενδύσεων, κατά τομείς. Ο τομέας των οχημάτων μεταφοράς είναι αυτός που έχει υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση, ακολουθούμενος από όλους τους υπόλοιπους.

Η έλλειψη επενδύσεων αποτελεί το κύριο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Η επενδυτική διαδικασία είναι μια πολύπλοκη διαδικασία της οποίας το βασικό χαρακτηριστικό είναι η ανάληψη κινδύνου. Η ανάληψη κινδύνου προϋποθέτει περιβάλλον που επιτρέπει την όσο το δυνατόν ακριβέστερη στάθμιση αυτού του κινδύνου. Ή, με άλλα λόγια, προϋποθέτει τη δημιουργία θετικών προσδοκιών.

Ο ρόλος της κρατικής παρέμβασης στη δημιουργία θετικών προσδοκιών είναι σχεδόν απόλυτος. Το σημαντικό για κάθε κυβέρνηση δεν είναι να κάνει πράγματα που τα άτομα ήδη κάνουν και να τα κάνει λίγο καλύτερα ή λίγο χειρότερα, αλλά να κάνει εκείνα τα πράγματα που προς το παρόν κανένας δεν τα κάνει. Το κράτος είναι ένας βασικός εταίρος του ιδιωτικού τομέα -και πολλές φορές είναι ο πιο τολμηρός, αυτός που εκουσίως αναλαμβάνει εκείνους τους κινδύνους τους οποίους η επιχείρηση δεν θα αναλάμβανε. Το κράτος δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποχωρεί σε ομάδες συμφερόντων που ζητούν παροχές για προσοδοθηρία και για περιττά προνόμια, όπως οι φορολογικές περικοπές. Θα πρέπει, αντίθετα, να επιζητά τη συνεργασία με εκείνες τις ιδιωτικές επιχειρήσεις με τις οποίες θα εργαστεί δυναμικά στην αναζήτηση της οικονομικής μεγέθυνσης και της τεχνολογικής αλλαγής.

Στη σημερινή συγκυρία, τα κεφάλαια που έχει για επενδυτικούς λόγους στη διάθεσή του το ελληνικό κράτος είναι το ΕΣΠΑ 2014-2020 και το ΠΑΑ 2014-2020.

Το ΕΣΠΑ έχει προϋπολογισμό 15,3 δισ. και κυρίως διατίθεται μέσω των 13 Περιφερειών και 5 Θεματικών προγραμμάτων (ψηφιακή σύγκλιση, επιχειρηματικότητα-καινοτομία κ.λπ.). Για το πρόγραμμα καινοτομίας τα κονδύλια ανέρχονται σε 3,9 δισ. ευρώ.

Από τα Περιφερειακά ΕΣΠΑ ένα μικρό τους ποσοστό (Μέτρο 3) διατίθεται για τη λεγόμενη «έξυπνη ειδίκευση» (RIS) και είναι δράσεις που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε παραγωγικές επιδοτήσεις, γιατί έχει αφεθεί η ευθύνη ορισμού των «επενδυτικών προτεραιοτήτων» στις Περιφέρειες, για να ορίσουν αυτές τις περιοχές παραγωγής που θεωρούν σημαντικές να ενισχυθούν. Άλλες τις κάνουν καμπαναριά, άλλες έξυπνα εισιτήρια και άλλες θέλουν να τις σπρώξουν στην τεχνολογία.

Υπάρχει ειδικό πρόγραμμα, το ΠΑΑ 2014-20 (πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης), με 19 άξονες και συνολικό προϋπολογισμό 4,2 δισ. Το 40% θα διατεθεί από τις Περιφέρειες κυρίως σε δράσεις παροχής γεωργικών συμβουλών, προστασίας περιβάλλοντος και τοπικών εγγειοβελτιωτικών έργων.

Τα περισσότερα χρήματα διατίθενται για την υποστήριξη των Ομάδων Παραγωγών (κάτι σαν τα clusters της βιομηχανίας) και συστήματα ποιότητας ή εισαγωγής καλλιεργητικών πρακτικών.

Τα δύο αυτά προγράμματα, που έχουν συγκεκριμένους στόχους και χρηματοδοτικούς κανονισμούς, θα μπορούσαν να έχουν κάποια αποτελεσματικότητα των πόρων μόνο αν υπήρχαν και κάποιες «εθνικές πολιτικές ανάπτυξης» για να κουμπώσουν.

Αντιλαμβάνεται επομένως εύκολα ο οποιοσδήποτε ότι οι συγκεκριμένοι πόροι δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις απαιτούμενες επενδυτικές ανάγκες της χώρας, ώστε να σπρωχθεί η οικονομία στη μεγέθυνση.

*Ο Κώστας Μελάς είναι Δρ Οικονομίας, Όμιλος Κοινωνικού - Οικονομικού Προβληματισμού και Πολιτικής Δράσης.