Οι τράπεζες χρειάζονται «δίκαιες» λύσεις

Κοινή πεποίθηση αποτελεί ότι πρέπει να αποφευχθεί το κούρεμα των καταθέσεων στις ελληνικές τράπεζες και άλλωστε η σχετική πολιτική βούληση εκφράστηκε από τον ίδιο τον πρόεδρο του Eurogroup κατά την τελευταία συνεδρίασή του.

Πεποίθησή μου ωστόσο είναι πως πέρα από τους καταθέτες, απαραίτητο είναι να προστατευθούν τόσο οι ομολογιούχοι των τραπεζών, όσο και οι μέτοχοί τους. Και αυτό για τους παρακάτω λόγους:

Α. Αποτελεί θέμα αξιοπιστίας και ανάπτυξης.

Ένα νέο πλήγμα σε ομολογιούχους-μετόχους θα μας δώσει κάποια ελάχιστα κεφάλαια σήμερα και θα μας οδηγήσει σε πολλαπλάσιες απώλειες στο μέλλον. Άραγε ποια είναι η ονομαστική διαφορά μεταξύ Ομολογιούχου και Καταθέτη; Της ίδιας τράπεζας; Ο ομολογιούχος έδωσε τα χρήματά του και δάνεισε την τράπεζα για ένα χρονικό διάστημα συνήθως μεγάλης χρονικής διάρκειας.

Ο καταθέτης κατέθεσε στη τράπεζα τα χρήματά του επίσης για ένα χρονικό διάστημα, συνήθως μικρότερο. Το έσοδο του ομολογιούχου και του καταθέτη είναι ο τόκος που του δίνει η τράπεζα. Τα κεφάλαια του ομολογιούχου και του καταθέτη τα χρησιμοποίησε η τράπεζα κατά τη κρίση της. Ο ομολογιούχος έδωσε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη τράπεζα, στην ελληνική οικονομία, ο καταθέτης μπορούσε ανά πάσα στιγμή να πάρει τα χρήματα της κατάθεσής του και να τα μεταφέρει στο εξωτερικό. Προστατεύεται πολύ σωστά αλλά μόνο ο καταθέτης και όχι ο ομολογιούχος, δηλαδή, δεν προστατεύεται αυτός που συμβάλλει με τη μακροπρόθεσμη εμπιστοσύνη του στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. Έλεος κύριοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κυβέρνησης, που ήσασταν στο Eurogroup και στις διαπραγματεύσεις.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το ζήτημα των μετόχων των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, οι απώλειες των οποίων κατά την τελευταία πενταετία κυμαίνονται μεταξύ του 95,5% και του 99,9%! Ένα νέο πλήγμα για τους μετόχους αυτούς, όχι μόνο θα προκαλέσει ζημιά στο ίδιο το Ελληνικό Δημόσιο (κατέχει την πλειοψηφία στις τρεις από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες), αλλά επιπλέον θα τραυματίσει βαρύτατα το Χρηματιστήριο της Αθήνας, σε μια περίοδο που καλείται να αντλήσει μεγάλο ύψος από το εξωτερικό (ιδιωτικοποιήσεις, αναδιαρθρώσεις εταιρειών, δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων κ.λπ.). Και ανάπτυξη με τραυματισμένο χρηματιστήριο δεν γίνεται...

Όσοι συνετέλεσαν στη μεγάλη ζημία του Δημοσίου και του ΤΧΣ αξίζουν τον εγκλεισμό τους στη φυλακή.

Οι τράπεζες επίσης θα πρέπει κάποια στιγμή να βγουν και πάλι στις αγορές για να δανειστούν. Πώς θα το κάνουν αυτό (και με ποιους όρους), όταν έχουν ήδη κουρέψει τους ομολογιούχους τους, όταν έχουν καταστρέψει οικονομικά τους μετόχους τους και μάλιστα δύο φορές!

Β. Η τρόικα και ιδιαίτερα η ΕΚΤ να αναλάβουν τις ευθύνες τους.

Πεποίθησή μου είναι πως οι ομολογιούχοι και οι μέτοχοι δεν μπορεί να πληρώνουν συνεχώς τα λάθη των άλλων και ειδικότερα της Ελληνικής Κυβέρνησης, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ΔΝΤ και φυσικά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των διοικήσεών τους. Και εξηγούμαι με ειλικρίνεια για να μην υπάρχουν αμφιβολίες:

Πρώτον, όταν το 2012 το Ελληνικό Δημόσιο δανείστηκε προκειμένου να στηρίξει τις ελληνικές τράπεζες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ σημείωναν πως «το βασικό αντικείμενο αυτής της ολοκληρωμένης στρατηγικής για τον τραπεζικό κλάδο είναι να διασφαλίσει ένα επαρκώς κεφαλαιοποιημένο και βιώσιμο τραπεζικό τομέα» (βλέπε Report της ΤτΕ, μέλος του Ευρωσυστήματος/ΕΚΤ on the recapitalization and restructuring of the Greek banking sector). Με άλλα λόγια δηλαδή, η στρατηγική των ελληνικών τραπεζών από το 2012 έχει χαραχτεί από την τρόικα, της ΕΚΤ φυσικά συμπεριλαμβανομένης. Οι διαβεβαιώσεις περί στήριξης των 4 συστημικών τραπεζών ήσαν απόλυτες και καθησυχαστικές.

Δεύτερον, από τότε έως και σήμερα, οι θεσμοί και η κυβέρνηση μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας επέλεξαν τα μέλη του ΤΧΣ να εγκρίνουν ουσιαστικά τις διοικήσεις των τραπεζών και μάλιστα ελέγχουν την κατάσταση, συμμετέχοντας στα διοικητικά συμβούλια των χρηματοπιστωτικών ομίλων. Άρα έχουν ευθύνη για ό,τι έχει γίνει.

Τρίτον, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα το φθινόπωρο του 2014 απεφάνθη επίσημα πως οι ελληνικές τράπεζες είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες, μάλιστα μέσα από stress tests που διεξήγαγε η ίδια.

Τέταρτον, ο ίδιος ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Mario Draghi υποστήριξε μέσα στο φετινό καλοκαίρι, λίγο πριν το Δημοψήφισμα, πως οι ελληνικές τράπεζες είναι αξιόπιστες (και προφανώς αν δεν ήταν, δεν θα ενέκρινε την αύξηση της χρηματοδότησης μέσω του μηχανισμού ELA).

Γ. Να εξεταστεί η εξεύρεση άλλων πόρων

Είναι προφανές ότι υπάρχει σειρά εναλλακτικών μέτρων για την εξεύρεση κεφαλαίων που θα μπορούσαν να τονώσουν την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών, όπως για παράδειγμα η μείωση των εξόδων.

Όταν τα επιτόκια καταθέσεων στις άλλες χώρες της Ευρωζώνης είναι αρνητικά, αν οι ελληνικές τράπεζες καταφέρουν να μειώσουν τα δικά τους επιτόκια κατά 1%, τότε η εξοικονόμηση κόστους θα κυμανθεί γύρω στο 1,5 δισ. ευρώ ετησίως. Επίσης, μια μελλοντική υποκατάσταση του ELA από ένα καθεστώς κανονικής χρηματοδότησης από την ΕΚΤ, θα μπορούσε να εξοικονομήσει άλλο 1-1,5 δισ. ευρώ ετησίως (γι' αυτά ευθύνεται σημαντικά και η στάση της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ).

Επίσης, πολλοί είναι οι αναλυτές καθώς και τα συμβουλευτικά γραφεία που δεν εισακούονται όμως, τα οποία υποστηρίζουν πως οι ελληνικές τράπεζες εξακολουθούν να είναι πολυέξοδες, με βάση τις τρέχουσες επιδόσεις τους και τα νέα δεδομένα: Αμοιβές στελεχών, δομή δικτύων, οργανογράμματα, και γενικότερα όλες οι κατηγορίες κόστους θα πρέπει να εξεταστούν από μηδενική βάση και με διάθεση να μειωθούν σημαντικά. Όσοι έχουμε ανάλογη χρηματοπιστωτική εμπειρία το καταλαβαίνουμε «με το μάτι» εύκολα, οι κυβερνώντες δήθεν αδυνατούν να επιβάλλουν την άποψή τους! Θέλουν αλλά δεν μπορούν, λένε!

Τα λειτουργικά κόστη 1,5% του ενεργητικού των τραπεζών, δηλαδή 4,5 δισ. ετησίως, είναι υπέρογκα για τη σημερινή ελληνική οικονομία και μάλιστα με χρήματα που δανείζεται ο φορολογούμενος πολίτης. Η επιβάρυνση του δημοσίου με ετήσια νομικά έξοδα 500 εκατ. ευρώ για τις 5 bad banks είναι σκανδαλώδης. Η ανοχή ή ανικανότητα της κυβέρνησης εξοργιστική.

Η ευθύνη όλων των συμμετεχόντων σε αυτό το "party" είναι πολύ μεγάλη, με πρώτη την ευθύνη των κυβερνώντων καθώς και των πολιτικών της αντιπολίτευσης που σιωπούν ή και αγνοούν. Ποιος θα πληρώσει τα λεφτά που χάνουν Δημόσιο και ιδιώτες;

Οι προτάσεις

Πρώτον, θεωρώ πως ήταν μεγάλο σφάλμα (γι' άλλη μια φορά διαπιστώνεται η «παραδοσιακή» αδυναμία των ελληνικών ομάδων να διαπραγματευτούν, λόγω έλλειψης γνώσεων και εμπειριών), ότι δεχτήκαμε τη διαγραφή των ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης από τη στιγμή που υπάρχει κρατική ενίσχυση έστω και ενός ευρώ. Πρέπει να ανατραπεί αυτή η απόφαση με επαναδιαπραγμάτευση. Κατάθεση και τραπεζική ομολογία είναι το ίδιο.

Δεύτερον, η ελληνική πλευρά θα πρέπει να ζητήσει την εξασφάλιση των ομολόγων υψηλής εξασφάλισης, στην περίπτωση τουλάχιστον που οι ιδιώτες μέτοχοι καλύψουν τις κεφαλαιακές ανάγκες που ικανοποιεί το «βασικό σενάριο».

Τρίτον, η Ελλάδα θα πρέπει να επιμείνει σε μεθόδους που θα περιορίζουν το ύψος των κεφαλαιακών ανοιγμάτων των τραπεζών (π.χ. δημιουργία κακής τράπεζας), ή εναλλακτικά να επιλέξει λύσεις που θα δίνουν κάποια κίνητρα (ή έστω θα περιορίζουν τα αντικίνητρα) στους ιδιώτες μετόχους (π.χ. έκδοση Cocos με δυνατότητα επαναγοράς τους από τους ιδιώτες μετόχους, να μην έχουν δικαίωμα ψήφου οι μετοχές του ΤΧΣ κ.λπ.).

Με προβληματίζει έντονα το γεγονός ότι σπάνια κατά το παρελθόν οι ελληνικές διαπραγματευτικές ομάδες ήταν αποτελεσματικές σε τεχνοκρατικά ζητήματα.

Με προβληματίζει επίσης το ότι συνήθως τα πολιτικά κόμματα δεν ασχολούνται με τέτοια ζητήματα (σοβαρότατα μεν, αλλά που δεν «πουλάνε» στους ψηφοφόρους τους), ιδιαίτερα μέσα σε μια προεκλογική περίοδο. Οι περισσότεροι δεν το καταλαβαίνουν.

Με προβληματίζει η ποιότητα της εκλογικής λίστας. Άνθρωποι χωρίς προηγούμενη επαγγελματική επιτυχία, χωρίς πρακτικές γνώσεις και εμπειρίες, βρίσκονται σε εκλόγιμες θέσεις. Οι πολίτες ας τα προσέξουν αυτά πίσω από το παραβάν.

Παρ' όλα αυτά, ελπίζω πως κάποια στιγμή, πριν είναι αργά, θα αρχίσουμε να βαδίζουμε προς τα εμπρός, επειδή ακριβώς πίσω μας είναι ο γκρεμός...

* Ο κ. Αλέξανδρος Μωραϊτάκης είναι πρ. Βουλευτής Α΄ Αθήνας, Πρόεδρος Nuntius ΑΧΕΠΕΥ, Μέλος Δ.Σ. ΣΜΕΧΑ.