Hugo Dixon: Η ευρωζώνη δεν χρειάζεται πολιτική ένωση

Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ έχει ζητήσει μια κυβέρνηση της ευρωζώνης με δικό της προϋπολογισμό, που θα λογοδοτεί στον λαό μέσω μιας νέας Bουλής της ευρωζώνης. Ο Πιέρ Κάρλο Πάντοαν, ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών, έχει στηρίξει την ιδέα ζητώντας επίσης και ένα πρόγραμμα για την ανεργία της ευρωζώνης.

Οι επονομαζόμενοι πέντε πρόεδροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν στηρίξει τις ιδέες αυτές με διαφοροποιήσεις. Στην έκθεση του Ιουνίου, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ και ο επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, ζήτησαν τη δημιουργία υπουργείου Οικονομικών της ευρωζώνης και ένα «κοινό ταμείο μακροοικονομικής σταθεροποίησης» για να βοηθήσει τις χώρες να αντεπεξέλθουν στα σοκ.

Οι πέντε πρόεδροι θέλουν πρώτα οι χώρες της ευρωζώνης να συγκλίνουν προς τις βέλτιστες πρακτικές σε ό,τι αφορά την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Στη συνέχεια θέλουν νομικά δεσμευτικούς κανόνες για να διασφαλίσουν ότι θα παραμείνουν ανταγωνιστικές. Επίσης τάσσονται υπέρ του μεγαλύτερου συντονισμού στη μακροοικονομική πολιτική των 19 χωρών του μπλοκ, με κάποιες κοινές αποφάσεις επί των εθνικών προϋπολογισμών.

Μια τέτοια φιλόδοξη συγκέντρωση οικονομικής ισχύος ούτε απαραίτητη είναι ούτε επιθυμητή. Ούτε είναι πολιτικά εφικτή.

Η δημιουργία ενός κοινού υπουργείου Οικονομικών της ευρωζώνης, μιας κοινής κυβέρνησης, ενός κοινού κοινοβουλίου και ενός κοινού προϋπολογισμού θα απαιτούσε μια νέα Συνθήκη. Αυτό θα απαιτούσε την ομόφωνη απόφαση και των 19 χωρών του μπλοκ και πιθανότατα και άλλων εννέα μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Βρετανία, που δεν χρησιμοποιούν το ευρώ.

Οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης δεν συμφωνούν στις λεπτομέρειες. Η Γερμανία, για παράδειγμα, νομίζει πως βασική επιτακτική ανάγκη είναι η περισσότερη δημοσιονομική πειθαρχία. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θέλει να αφαιρέσει από την Κομισιόν την εξουσία να επιτηρεί τους κανόνες για τους προϋπολογισμούς, θεωρώντας ότι έχει πολύ πολιτική και ήπια αντιμετώπιση, σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine.

Αντιθέτως, ορισμένες άλλες κυβερνήσεις νομίζουν πως η ευρωζώνη έχει ήδη εφαρμόσει πολλή λιτότητα. Δεν είναι μόνο το αρχικό Σύμφωνο Σταθερότητας και ανάπτυξης, αλλά επίσης το "six-pack", το "two-pack" και το δημοσιονομικό σύμφωνο – μια σειρά κανόνων για τους προϋπολογισμούς που προκαλούν σύγχυση και είναι τόσο περιοριστικοί στη θεωρία που συχνά πρέπει να παραβιάζονται στην πράξη.

Ας πούμε ότι οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να συμφωνήσουν για το τι θέλουν. Δεδομένης της έντονης αύξησης του ευρωσκεπτικισμού, υπάρχει ελάχιστη προοπτική να μπορέσουν να πείσουν τους λαούς τους να τις στηρίξουν.

Αν ο Ολάντ προανήγγειλε δημοψήφισμα, η Μαρίν Λε Πεν του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου θα είχε μια εξαιρετική πλατφόρμα για να κάνει εκστρατεία κατά της απώλειας της γαλλικής εθνικής κυριαρχίας. Ακόμα και οι Ιταλοί γίνονται ευρωσκεπτικιστές: ο Μπέπε Γκρίλο, ο ηγέτης του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, του δεύτερου δημοφιλέστερου κόμματος της χώρας, έχει ζητήσει η χώρα να εγκαταλείψει το ευρώ, χαρακτηρίζοντας τη νομισματική ένωση ως έναν «αντιδημοκρατικό ζουρλομανδύα».

Αυτό δεν σημαίνει τότε ότι η ευρωζώνη είναι καταδικασμένη; Αν 19 χώρες μοιράζονται το ίδιο νόμισμα και χάνουν τη δυνατότητα να υποτιμήσουν όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα, μάλλον χρειάζονται και μια κοινή συνθήκη που θα αμβλύνει τις επιπτώσεις του πλήγματος, και μια κοινή κυβέρνηση και ένα κοινό κοινοβούλιο για να νομιμοποιούνται οι ενέργειές τους.

Όχι απαραίτητα. Η κρίση των τελευταίων ετών έχει δύο βασικές αιτίες: την έλλειψη ανταγωνιστικότητας και τον υπερβολικό κρατικό δανεισμό. Υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να αντιμετωπίσει κανείς τα προβλήματα της ανταγωνιστικότητας, απ' ό,τι είναι η συμφωνία για μια Συνθήκη που θα δίνει εντολή για την αντιμετώπισή τους. Και είναι ήδη ξεκάθαρο πως οι Συνθήκες που απαιτούν δημοσιονομική εντιμότητα είναι μάλλον άχρηστες. Για να τονωθεί η ανταγωνιστικότητα, η ευρωζώνη πρέπει να απελευθερώσει τις αγορές. Αυτό θα επιτρέψει επίσης στις οικονομίες του μπλοκ να προσαρμοστούν ταχύτερα στα σοκ χωρίς να απολύονται εκατομμύρια άνθρωποι.

Για να είμαστε δίκαιοι, οι πέντε πρόεδροι το αναγνωρίζουν αυτό. Χρειάζεται δράση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για να ολοκληρωθεί η ενιαία αγορά στις υπηρεσίες, στο διαδίκτυο και στην ενέργεια. Η δημιουργία μιας επονομαζόμενης ένωσης κεφαλαιαγορών θα άμβλυνε το πλήγμα, όταν μια εθνική οικονομία πλήττονταν από ύφεση, μέσω της κατανομής του βάρους αυτού σε όλη την Ευρώπη.

Οι πρόεδροι ζητούν επίσης, και σωστά, πιο αποδοτικές εθνικές αγορές εργασίας και προϊόντων. Θέλουν η κάθε χώρα να δημιουργήσει μια ανεξάρτητη αρχή ανταγωνισμού που θα δώσει ώθηση σ' αυτό το θέμα. Όμως οι πρόεδροι κάνουν λάθος να προτείνουν τα κοινά πρότυπα για την ανταγωνιστικότητα να τεθούν σε νόμους που θα ισχύουν και για τις 19 χώρες. Αυτό μοιάζει με «συνταγή» ακαμψίας που θα βάλει εμπόδια στην καινοτομία.

Τέλος, υπάρχει το χρέος. Είναι δελεαστικό να νομίζει κανείς πως χρειάζεται να υπάρχουν κανόνες που θα αποτρέπουν τις χώρες από το να δανείζονται υπερβολικά πολύ. Και εδώ όμως οι δυνάμεις της αγοράς παρέχουν μια πιθανή λύση. Το κλειδί είναι να επιτραπεί στις υπερβολικά χρεωμένες χώρες να χρεοκοπήσουν. Η αποτροπή αυτής της δυνατότητας ήταν το «προπατορικό αμάρτημα» στην ελληνική κρίση.

Αν οι επενδυτές γνώριζαν πως οι κυβερνήσεις μπορούν να χρεοκοπήσουν, τότε θα ήταν πιο προσεκτικοί στον δανεισμό τους. Η πειθαρχία των αγορών θα αντικαθιστούσε την πειθαρχία των γραφειοκρατών. Το Γερμανικό Συμβούλιο Ειδημόνων της Οικονομίας, οι γνωστοί Γερμανοί «σοφοί», στήριξαν αυτή την ιδέα σε ειδική έκθεσή τους για την ελληνική κρίση την περασμένη εβδομάδα.

Άρα, υπάρχουν εναλλακτικές που βασίζονται στην αγορά, έναντι της πολιτικής ένωσης, που θα μπορούσαν να διατηρήσουν τη νομισματική ένωση της ευρωζώνης στη σωστή πορεία. Δεν περιλαμβάνουν μεγάλη εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας στις Βρυξέλλες ή την επιβολή πολιτικών "one size" σε 19 διαφορετικές χώρες. Και αυτό τις καθιστά καλύτερες λύσεις.