Τα έξι μαθήματα που... ξέχασε το ΔΝΤ στην ελληνική κρίση

Τις τελευταίες δεκαετίες το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει πάρει έξι σημαντικά μαθήματα ως προς το πώς να διαχειρίζεται τις κρατικές κρίσεις χρέους. Όμως, στην αντίδρασή του στην κρίση της Ελλάδας αγνόησε και τα έξι, σύμφωνα με τη Ngaire Woods, κοσμήτορα του Blavatnik School of Governance και διευθύντρια του Παγκόσμιου Προγράμματος Οικονομικής Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Όπως αναφέρει, η συμμετοχή του ΔΝΤ στην προσπάθεια διάσωσης της ευρωζώνης μπορεί να βελτίωσε το προφίλ του και να του εξασφάλισε εύνοια στην Ευρώπη, όμως η αποτυχία του να τηρήσει τις ίδιες τις βέλτιστες πρακτικές του ίσως μελλοντικά αποδειχθεί ότι ήταν θανάσιμο λάθος.

Ένα βασικό μάθημα που αγνοήθηκε στην περίπτωση της Ελλάδας είναι πως όταν γίνεται απαραίτητη η διάσωση, θα πρέπει να γίνεται άπαξ και διά παντός. Το ΔΝΤ το έμαθε αυτό το 1997 όταν η ανεπαρκής διάσωση της Νότιας Κορέας οδήγησε σε δεύτερο γύρο διαπραγματεύσεων. Στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι ακόμα χειρότερο, αφού το τρίτο πακέτο ύψους 86 δισ. ευρώ που συζητείται τώρα έρχεται μετά από ένα πακέτο διάσωσης 110 δισ. το 2010 και ένα δεύτερο 130 δισ. το 2012.

Από μόνο του, το ΔΝΤ είναι εξαιρετικά περιορισμένο. Τα δάνειά του περιορίζονται σε έναν πολλαπλασιαστή των συνεισφορών μιας χώρας στο κεφάλαιό του, και από αυτήν την άποψη τα δάνειά του προς την Ελλάδα ήταν υψηλότερα από τα δάνεια προς οποιαδήποτε άλλη χώρα, στην Ιστορία του θεσμού. Αντιθέτως, οι χώρες της ευρωζώνης δεν έχουν τέτοιους περιορισμούς και έτσι είχαν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ένα πρόγραμμα που θα ήταν βιώσιμο.

Το δεύτερο μάθημα που αγνόησε είναι ότι δεν θα πρέπει να διασώζονται οι τράπεζες. Το μάθημα αυτό το πήρε με τον σκληρό τρόπο τη δεκαετία του 1980, όταν μετέφερε κόκκινα τραπεζικά δάνεια προς τις κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής, στα βιβλία του και στα βιβλία άλλων κυβερνήσεων. Στην Ελλάδα, τα κόκκινα δάνεια που εξέδωσαν γαλλικές και γερμανικές τράπεζες μεταφέρθηκαν στα δημόσια βιβλία, μεταφέροντας έτσι την έκθεση όχι μόνο στους Ευρωπαίους φορολογούμενους, αλλά και σε όλα τα μέλη του ΔΝΤ.

Το τρίτο μάθημα που δεν κατάφερε να εφαρμόσει στην περίπτωση της Ελλάδας είναι ότι η λιτότητα συχνά οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο, καθώς οι περικοπές στις δαπάνες προκαλούν συρρίκνωση της οικονομίας σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ' όσο αν δεν γίνονταν οι περικοπές. Καθώς το ΔΝΤ δανείζει χρήματα σε βραχυπρόθεσμη βάση, υπήρχε ένα κίνητρο να αγνοηθούν οι επιπτώσεις της λιτότητας ώστε να καταλήξει σε προβλέψεις ανάπτυξης που υποδηλώνουν ικανότητα αποπληρωμής. Εν τω μεταξύ, τα άλλα μέλη της ευρωζώνης, στην προσπάθειά τους να δικαιολογήσουν τη λιγότερη χρηματοδότηση, βρήκαν βολικό το να παραβλέψουν την καταστροφική επίπτωση της λιτότητας.

Τέταρτον, το ΔΝΤ έχει μάθει πως οι μεταρρυθμίσεις είναι πιο πιθανό να εφαρμοστούν όταν είναι λίγες και προσεκτικά επικεντρωμένες, καθώς μια κυβέρνηση σε κρίση θα δυσκολευτεί να διαχειριστεί πολλές απαιτήσεις. Στην Ελλάδα, το ΔΝΤ μαζί με τους Ευρωπαίους εταίρους του, απαίτησαν όχι μόνο περικοπή δαπανών, αλλά και ευρύτατες φορολογικές, ασφαλιστικές, δικαστικές και εργασιακές μεταρρυθμίσεις. Και, αν και τα πιο επείγοντα μέτρα δεν θα έχουν άμεση επίπτωση στα δημοσιονομικά της Ελλάδας, το ΔΝΤ δεν έχει άλλη επιλογή από το να δώσει έμφαση στις βραχυπρόθεσμες περικοπές δαπανών που αυξάνουν τις πιθανότητες αποπληρωμής του, ακόμα και αν αυτό καθιστά δυσκολότερη την εφαρμογή μακροπρόθεσμων μεταρρυθμίσεων. 

Πέμπτο μάθημα, είναι πως οι μεταρρυθμίσεις δεν είναι πιθανό να πετύχουν εκτός και αν η κυβέρνηση είναι προσηλωμένη στην επιτυχία τους. Όροι που εκλαμβάνονται ότι έχουν επιβληθεί από το εξωτερικό είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα αποτύχουν.  

Τέλος, το έκτο μάθημα που αγνόησε το ΔΝΤ είναι πως το να διασώσεις χώρες που δεν ελέγχουν πλήρως το νόμισμά τους ενέχει επιπλέον ρίσκα, καθώς δεν έχουν τη δυνατότητα να προσαρμοστούν στην κρίση μέσω της υποτίμησης - όπως έδειξαν οι περιπτώσεις της Αργεντινής και της Δυτικής Αφρικής.