Άμεση και συντονισμένη δράση για τις τράπεζες

Όσα έχουν συμβεί μπροστά από τα γκισέ των τραπεζών σε πολλές ημέρες του πρώτου τριμήνου και κατά τις τελευταίες ημέρες σε σχέση με συναλλαγές που αφορούν αναλήψεις ποσών, θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση σεναρίου κινηματογραφικής ταινίας με ιδιαίτερα κωμικοτραγικά στοιχεία.

Ωστόσο και παρά την τεράστια απομείωση που έχει συντελεστεί στα μεγέθη των καταθέσεων τα τελευταία πέντε έτη (90 δις ευρώ περίπου από το τέλος του 2009), η κατάθεση αποτελεί τη μοναδική τοποθέτηση στην ελληνική οικονομία από την οποία δεν έχουν υπάρξει απώλειες τα τελευταία χρόνια. Το τί έχει συμβεί με τις εναλλακτικές τοποθετήσεις, τις μετοχικές, τα ομόλογα, τα ακίνητα ή τις επιχειρηματικές δράσεις, είναι σε όλους γνωστό: δραματικές έως ολοκληρωτικές απώλειες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, συντελώντας στην εδραίωση της πεποίθησης ότι στην ελληνική οικονομία οποιαδήποτε τοποθέτηση με επενδυτικό/επιχειρηματικό κίνδυνο είναι εξαιρετικά δύσκολο να δικαιωθεί.

Σε αντίθεση, τα διαθέσιμα σε τραπεζικούς λογαριασμούς έχουν παραμείνει αλώβητα, αποφέροντας τόκους στους δικαιούχους και διαψεύδοντας, ως τώρα τουλάχιστον, όσους ενέβασαν τα χρήματά τους σε άλλους ασφαλείς προορισμούς με μηδενικές σχεδόν όμως αποδόσεις! Παρ' όλα αυτά, ακόμη και πρόσφατα, κάποιοι μεγαλοκαταθέτες που διατηρούσαν υψηλούς τραπεζικούς λογαριασμούς, επικαλούμενοι «έγκυρες πηγές» περί της προοπτικής κουρέματός των καταθέσεων, έστειλαν τα κεφάλαια τους σε χώρες υπεράνω υποψίας.

Για παράδειγμα, στο Λουξεμβούργο όπου το ενεργητικό των τραπεζών είναι πολλαπλάσιου ύψους σε σχέση με το ΑΕΠ της λιλιπούτιας χώρας! Dejas vu, όμως, το έργο το έχουμε ήδη δει μετά τα όσα συνέβησαν στις κυπριακές τράπεζες το 2013, ενώ με τη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή τράπεζα μπορεί υπό προϋποθέσεις να υπάρξει κούρεμα καταθέσεων.

Ωστόσο, το 2015 και ιδιαίτερα τις τελευταίες ημέρες, φαίνεται ότι η ήδη διαταραγμένη εμπιστοσύνη του αποταμιευτικού κοινού προς το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, τείνει καθημερινά σε περαιτέρω μείωση οδηγώντας τις καταθέσεις από τα 160 δις ευρώ στο τέλος του 2014 κάτω από τα 140 δις ευρώ σήμερα, διαδικασία που ασφαλώς συνδέεται και με τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα. Έτσι, τις τελευταίες ημέρες συμβαίνουν συνδυαστικά συμβάντα όπως τα παρακάτω:

- Τα εταιρικά διαθέσιμα που παραμένουν σε λογαριασμούς ελληνικών τραπεζών δεν ξεπερνούν συχνά τα λίγες εκατοντάδες ευρώ, δεν παραμένουν δηλαδή ούτε όσα χρειάζονται για τα άμεσα λειτουργικά τους έξοδα! Αυτό συμβαίνει σε μικρές ή μεσαίες εταιρείες που δραστηριοποιούνται μόνο στην Ελλάδα, ενώ οι μεγάλες εταιρείες εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου έχουν και άλλους λόγους να διατηρούν υψηλά διαθέσιμα στο εξωτερικό που αφορούν το παραγωγικό-συναλλακτικό τους κύκλωμα σε συνδυασμό με την ήδη χαμηλή αξιοπιστία των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό.

- Καταθέσεις ολίγων έως αρκετών δεκάδων χιλιάδων ευρώ αναλαμβάνονται καθημερινά από τους δικαιούχους τους που κατά κανόνα είναι υπερήλικες. Επιτακτικό δε αίτημα των περισσότερων είναι να τους δοθούν μετρητά και μάλιστα σε χαρτονομίσματα των 500 ευρώ! Η προσπάθεια των τραπεζικών στελεχών να τους πείσουν να τα αφήσουν σε τραπεζική θυρίδα (όπου υφίσταται διαθέσιμη) δεν τελεσφορεί, καθώς πολλοί επικαλούνται την υψηλή τιμολόγηση αυτών των υπηρεσιών. Επιχειρήματα για τον κίνδυνο κλοπής των μετρητών αποκρούονται με απίστευτες απαντήσεις του τύπου «καλύτερα να τα φάνε κλέφτες παρά το κράτος» από τους δικαιούχους καταθέτες! Η υπόδειξη για εναλλακτικές τοποθετήσεις των κεφαλαίων δεν συζητούνται πλέον, αφού ο καταθέτης έχει αποφασίσει ότι μόνο ό ίδιος είναι κατάλληλος διασώστης των χρημάτων του διακρατώντας τα σε φυσική μορφή εκεί όπου εκείνος έχει αποφασίσει! Ούτε βέβαια η επίκληση ότι μέχρι ύψους 100 χιλ. οι καταθέσεις είναι εγγυημένες...

- Η αναμονή στις ουρές για τη διεκπεραίωση μιας συναλλαγής ξεπερνά ακόμη και τις δύο ώρες κάποιες μέρες, εξαιτίας βέβαια του συνωστισμού των πελατών! Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις το προς ανάληψη ποσό είναι ολίγων δεκάδων ευρώ δημιουργώντας εύλογα ερωτηματικά για τους πραγματικούς λόγους που οδηγούν αυτά τα άτομα στην πολύωρη παραμονή τους εντός των τραπεζικών καταστημάτων. Ολική απώλεια εμπιστοσύνης, υψηλός βαθμός φτώχειας ή συμπεριφορά απορρέουσα από την επεκτεινόμενη αργόσχολη κατάσταση που αφορά ολοένα και περισσότερους συμπολίτες μας;

Το σκηνικό αυτό αποκαλύπτει ότι ο βαθμός διατάραξης της εμπιστοσύνης προς το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι σε βαθμό που ενδεχομένως έχει ξεπεράσει ανάλογες καταστάσεις του Ιουνίου του 2012. Η συνέχιση της ίδιας τάσης σε συνδυασμό με τη γιγάντωση των επισφαλών δανείων εξαιτίας του συνδυασμού μη εξυπηρέτησής τους και της διάβρωσης της αξίας των εξασφαλίσεων, θα έχει νομοτελειακά δυσάρεστες επιπτώσεις για τις ελληνικές τράπεζες. Η μικρότερη από αυτές θα είναι η ανάγκη νέας ανακεφαλαιοποίησής τους, ανατρέποντας την υψηλή φερεγγυότητα που μέχρι σήμερα απολαμβάνουν.

Ενόψει των παραπάνω, όλοι όσοι έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τη διαδικασία της εμπιστοσύνης για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα (νομισματικές αρχές, πολιτική ηγεσία αλλά και καθοδηγητές της κοινής γνώμης μέσω των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης), οφείλουν να δράσουν άμεσα και συντονισμένα, ώστε να αναστραφεί το συντομότερο ο πρωτόγνωρα χαμηλός βαθμός εμπιστοσύνης που καταγράφεται καθημερινά προς αυτό. Ας σημειωθεί ότι η διαδικασία αυτή είναι και αποτέλεσμα αυξημένων φοβικών συνδρόμων και διαρκούς αναφοράς σε αρνητικά σενάρια για την ελληνική οικονομία και τις τράπεζές της από εκθέσεις επενδυτικών οίκων και οίκων πιστοληπτικής ικανότητας, αμφιλεγόμενης συχνά εγκυρότητας και ποικίλων σκοπιμοτήτων.

Σε τελική ανάλυση, μόνο με υγιές τραπεζικό σύστημα μπορεί να παραμείνει ζωντανή η ελπίδα επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας αφού αυτό θα διασφαλίσει τις ικανοποιητικές συνθήκες ρευστότητας και τη δυνατότητα επανόδου σε θετική πιστωτική επέκταση, επ' ωφελεία της χειμαζόμενης σήμερα πραγματικής οικονομίας. Και αυτό πρέπει να επιδιώξουμε όλοι με κάθε τρόπο επαναφέροντας άμεσα την εμπιστοσύνη σε αυτό !

* Ο κ. Δημήτρης Τζάνας είναι οικονομολόγος