Ο ΦΠΑ, η ουσία και το... πολιτικό κόστος

Οι συντελεστές του γνωστού Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) στη χώρα μας φέρουν όλα τα χαρακτηριστικά της μεταπολιτευτικής Ελλάδας: στρεβλώσεις, χαριστικά καθεστώτα για κλάδους και περιοχές της χώρας.

Σε συνθήκες παρατεινόμενης χρεοκοπίας που βιώνουμε από το 2011 υποτίθεται πως οι κυβερνήσεις παραμέρισαν το πολιτικό κόστος και ασχολήθηκαν για πρώτη φορά σοβαρά με το να διορθώσουν όλα τα κακώς κείμενα. Έγινε αυτό; Δυστυχώς όχι.

Το ζήτημα με τους συντελεστές ΦΠΑ είναι η απόδειξη ότι το πολιτικό κόστος παραμένει ο κύριος παράγοντας χάραξης πολιτικής για τις ελληνικές κυβερνήσεις. Η συζήτηση για το αν θα αλλάξουν οι συντελεστές σε κάποιους κλάδους συνεχίζεται, όπως πάντα στη χώρα αυτή, μέσα σε ένα κενό. Είναι δίκαιοι οι συντελεστές όπως έχουν;

Ας δούμε πρακτικά και με απλά λόγια το σημερινό καθεστώς. Έχουμε ένα γενικό συντελεστή 23% που αφορά όλα τα είδη, εκτός τρεις κατηγορίες εξαιρέσεων:

(α) τρόφιμα, ποτά (πλην αλκοόλ), ιατρικές υπηρεσίες, υπηρεσίες μεταφοράς ανθρώπων, ΔΕΗ, αέριο, ύδρευση και εστίαση που έχουν 13%

(β) φάρμακα, βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, ξενοδοχεία και θέατρα που έχουν 6,5%.

Τέλος, έχουμε (γ) καθεστώς μείωσης κατά 30% των παραπάνω συντελεστών στα νησιά, εκτός από την Κρήτη, την Εύβοια, τα νησιά του Ιονίου και του Αργοσαρωνικού.

Σήμερα η συζήτηση για τους συντελεστές ΦΠΑ γίνεται στη βάση του «τι θα αυξηθεί». Η γραμμή διαπραγμάτευσης προς την τρόικα είναι «να μην αλλάξει τίποτα». Πρόκειται για μία ακόμη στρέβλωση της κατάστασης, καθώς το περίφημο μνημόνιο για όσους μπήκαν στον κόπο να το μελετήσουν δεν ζητάει πουθενά την αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ. Αυτό που ζητάει είναι να επανεξεταστούν οι συντελεστές με σκοπό ένα δικαιότερο σύστημα συντελεστών. Το αυτονόητο δηλαδή που παραμένει ζητούμενο.

Θεωρούμε λογικό να πληρώνουμε για τα περισσότερα είδη που καταναλώνουμε 23% ΦΠΑ, αλλά για τη διαμονή σε ξενοδοχείο, που αφορά κυρίως τους τουρίστες 6,5% σε όλη την Ελλάδα, ενώ στα παραπάνω νησιά χρεώνεται μόλις με 4,5%. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όλοι μας επιδοτούμε, από αρκετά έως πολύ, όλα τα είδη που βρίσκονται σε χαμηλότερο του 23% συντελεστή καθώς και τους διαμένοντες στα νησιά που αναφέραμε.

Σε κάθε εισιτήριο μεταφοράς ανθρώπων, αεροπορικό, ακτοπλοϊκό, ταξί, ΚΤΕΛ κ.λπ. ο ΦΠΑ είναι 13% και όχι 23% όπως είναι ο γενικός συντελεστής. Είναι δίκαιο αυτό; Σε κάθε εισιτήριο θεάτρου ο ΦΠΑ είναι μόλις 6,5%, στη συνδρομή ίντερνετ ή τηλεφώνου είναι 23%, το ίδιο και σε όλα τα μη φαγώσιμα αγαθά. Είναι δίκαιο; Το ξενοδοχείο στις Κυκλάδες χρεώνεται με 4,5% ΦΠΑ, ενώ στην Κρήτη και στο Ιόνιο με 6,5%. Μας εξήγησε κάποιος γιατί αυτό είναι λογικό;

Τα έσοδα από τον ΦΠΑ δεν είναι ένα επιμέρους θέμα για την οικονομία μας. Στο φετινό προϋπολογισμό το κράτος περιμένει να εισπράξει από ΦΠΑ τα 14,4 από τα 50,3 δισ. τακτικών εσόδων, σχεδόν το 30%. Αντί λοιπόν για την καθημερινή κοκορομαχία, θα βοηθούσε το πολιτικό σύστημα και τους φορείς να δουν προσεκτικά τις αλλαγές εκείνες που θα διορθώσουν τις αδικίες και θα βελτιώσουν την απόδοση του τόσο σημαντικού αυτού φόρου.

Θα πρέπει οι αρμόδιοι του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης με τεχνογνωσία και πολιτική βούληση να μελετήσουν τεχνοκρατικά και υπομονετικά το θέμα και να προτείνουν αλλαγές που θα διορθώνουν όλες, και όχι κάποιες, από αυτές τις αδικίες.

Μία πρόταση που αξίζει να μελετηθεί είναι η αντικατάσταση των στρεβλών εξαιρέσεων που θυμίζουν τη μεταπολιτευτική Ελλάδα από έναν κύριο συντελεστή για όλα τα είδη της τάξης του 16-17% και ενός δεύτερου γύρω στο 8-9% στο οποίο θα μεταφερθεί μόνο ό,τι φέρει επάξια τον τίτλο «πρώτης ανάγκης», όπως λίγα είδη διατροφής, φάρμακα και ιατρικές υπηρεσίες. Η μετάβαση στους νέους συντελεστές θα μπορούσε να γίνει σε δύο στάδια, μέσα σε δύο χρόνια, ώστε τον πρώτο χρόνο που η μείωση θα είναι από το 23% στο π.χ. 19% να εξοικονομήσει και 1 δισ. ευρώ που ήταν η δημοσιονομική τρύπα του 2015 πριν μπούμε στο νέο κεφάλαιο αβεβαιότητας τον περασμένο Δεκέμβριο.

Η συνολική μεταρρύθμιση των συντελεστών ΦΠΑ θα έδινε στρατηγικά οφέλη στη χώρα μας: ένα θετικό σοκ από τη μείωση των συντελεστών για το 90% της χώρας, διόρθωση ιστορικών αδικιών στα νησιά μας που σήμερα έχουν διαφορές στο ΦΠΑ, αδικώντας τα νησιά του Αργοσαρωνικού, του Ιονίου, την Κρήτη και την Εύβοια. Θα προκαλούσε όμως ταυτόχρονα μεγάλη δυσαρέσκεια σε ένα μικρό αριθμό συμπολιτών μας, καθώς θα έχαναν το ιστορικό τους κεκτημένο. Η συντριπτική πλειονότητα του κόσμου θα έχει όφελος εκατοντάδες ευρώ ετησίως από τη μείωση των συντελεστών, το οποίο στην πράξη δεν θα επιβαρυνθούν υπέρμετρα οι υπόλοιποι, που στο ισοζύγιο θίγονται, καθώς μεγάλο μέρος θα καλυφθεί από τον εισερχόμενο τουρισμό.

Το 2014 η άμεση συμβολή του ξένου τουρισμού στην οικονομία μας ανήλθε στα 17 δισ., το μεγαλύτερο μέρος του οποίου πηγαίνει στα ξενοδοχεία και στην εστίαση. Η αύξηση κατά περίπου 12% στο ΦΠΑ στις δύο αυτές κατηγορίες θα έδινε πρόσθετα έσοδα κοντά στο 1,5 δισ. ευρώ που είναι όσα περίπου μας έλλειπαν φέτος για να μην χρειαστεί να πάρουμε κανένα μέτρο και να μην υπογράψουμε τρίτο μνημόνιο σε λίγους μήνες.

Στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις υπάρχουν κάποιοι λίγοι που θίγονται και ολόκληρη η κοινωνία που ωφελείται. Για λόγους που όλοι καταλαβαίνουμε, οι κυβερνήσεις μας θεωρούν ότι το πολιτικό κόστος της μικρής ομάδας που θίγεται θα είναι μεγαλύτερο από το πολιτικό όφελος που θα πάρει από το γενικό πληθυσμό. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που στην Ελλάδα δύσκολα γίνονται μεταρρυθμίσεις και μόνο υπό συνθήκες εξωτερικής πίεσης.

Με το που έπεσε στο δημόσιο διάλογο το θέμα, ως ενδεχόμενο και μόνο, αμέσως βουλευτές νησιωτικών περιοχών παραβιάζοντας τον όρκο τους, ξεσπάθωσαν με το γνωστό τρόπο: «Δεν θα περάσει κάτι τέτοιο». Όλο αυτό βασίζεται στην αδιαφορία ή στην ελλιπή ενημέρωση των πολιτών που επιτρέπει στις κυβερνήσεις να εθελοτυφλούν μπροστά σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα. Και η χρεοκοπία συνεχίζεται...

• Ο κ. Μιχάλης Πεγκλής διετέλεσε Σύμβουλος Ευρωπαϊκής Ένωσης και Διεθνών Σχέσεων στο Γραφείο του Πρωθυπουργού επί πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά.