Πού οφείλεται η διολίσθηση του ευρώ

Είναι κοινός τόπος ότι μια διολίσθηση της αξίας του ευρώ αποτελεί αναγκαία (ίσως όχι ικανή) συνθήκη που μπορεί να συμβάλει στη μεγέθυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Τα τελευταία μέτρα της ΕΚΤ αναμφίβολα συμβάλλουν, εμμέσως, προς αυτήν την κατεύθυνση. Μάλιστα υπολογίζεται ότι η απόφαση του Ντράγκι να υιοθετήσει αρνητικά επιτόκια για τις καταθέσεις των τραπεζών στην ΕΚΤ οδήγησε σε ενίσχυση του ευρώ έναντι του δολαρίου κατά 0,2%.

Οι κινήσεις αυτές της ΕΚΤ, στο επίπεδο της νομισματικής πολιτικής, δεν έχουν τον απαιτούμενο βαθμό ελευθερίας δεδομένου ότι υπάρχει ένα περιοριστικό πλαίσιο που καθορίζεται in ultima istanza, από τη νομισματική πολιτική της FED. Με απλά λόγια η βούληση του Μάριο Ντράγκι να πετύχει την εξασθένηση του ευρώ εξαρτάται από τις διαθέσεις της προέδρου της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Fed) Τζάνετ Γέλεν.

Υπάρχουν αρκετοί χρηματιστηριακοί αναλυτές οι οποίοι αντιλαμβάνονται κατά τρόπο απόλυτο το παραπάνω πλαίσιο. Μάλιστα θεωρούν ότι η πρόσφατη διολίσθηση της αξίας του ευρώ έναντι του δολαρίου γύρω στο 1,35-1,34 οφείλεται αποκλειστικά στην επικεφαλής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας, σε συνέχεια των δηλώσεών της ότι μπορεί να αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού νωρίτερα απ' ό,τι αναμενόταν από τις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Βεβαίως παραβλέπουν τις δηλώσεις της Γέλεν ότι δεν πρόκειται να υπάρξει μείωση των επιτοκίων πριν από τα μέσα του 2015 και με την προϋπόθεση ότι οι εξελίξεις στην αμερικανική οικονομία θα είναι οι αναμενόμενες. Μάλιστα η μείωση του ρυθμού μεγέθυνσης της αμερικανικής οικονομίας το 2014, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, από 2,0% σε 1,7%, σηματοδοτεί δίχως άλλο ότι η μείωση των επιτοκίων θα αργήσει να συμβεί.

Το ποσοστό ανεργίας εκτιμάται ότι θα κυμανθεί στο 6,4% (6,1% τον Μάιο) και σε 6,0% το 2015. Με τη μεγέθυνση της οικονομίας καλυτερεύει και η δημοσιονομική θέση της αμερικάνικης οικονομίας: το δημοσιονομικό έλλειμμα από 4,3% του ΑΕΠ, το 2013, θα μειωθεί στο 3,5% το 2014, ενώ για το 2015 προβλέπεται 3,1%. Το ΔΝΤ συμβουλεύει η νομισματική πολιτική να παραμείνει επεκτατική, ενώ η FED πρέπει να είναι έτοιμη για επιμήκυνση των νομισματικών κινήτρων στην οικονομία.

Δηλαδή η νομισματική πολιτική του Quantitative Εasing η οποία λήγει τον Οκτώβριο μπορεί να χρειασθεί να διατηρηθεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Μάλιστα η Γέλεν θεωρεί πως παρότι η απασχόληση βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα των τελευταίων τριάντα χρόνων υπάρχει «κρυμμένη ανεργία» υπό την έννοια ότι πολλοί Αμερικανοί εργάζονται σε θέσεις μερικής απασχόλησης, ενώ επιθυμούν να εργαστούν σε θέσεις πλήρους απασχόλησης (αναπόφευκτη η σύγκριση με ΕΚΤ και Ε.Ε.) και ότι οι μισθοί είναι ακόμη χαμηλοί.

Παράλληλα υπάρχουν ταυτόχρονες εξελίξεις οι οποίες, κατά την άποψή μας, είναι αυτές που προσδιορίζουν, το πιθανότερο, τις πρόσφατες εξελίξεις. Πρόκειται ουσιαστικά για τις εξελίξεις που αφορούν την πραγματική οικονομία της Γερμανίας, και συγκεκριμένα την ανακοίνωση της Bundesbank ότι η μεγέθυνση της οικονομίας της  το δεύτερο τρίμηνο του 2014 θα είναι μηδενική. Σύμφωνα με την Bundesbank, η μεγέθυνση μειώθηκε σημαντικά τους δύο πρώτους μήνες της άνοιξης, κυρίως στον τομέα κατασκευής κατοικιών. Όμως και ο βιομηχανικός τομέας δεν κατάφερε να συνεχίσει τα χειμωνιάτικα επιτεύγματα λόγω των γεωπολιτικών πιέσεων από τις εξελίξεις στο Ιράκ αλλά κυρίως στη Ρωσία και στην Ουκρανία.

Στις εξελίξεις της γερμανικής οικονομίας επιδρούν δίχως άλλο η μείωση της ζήτησης από τη Ρωσία μετά την επιβολή των γνωστών περιορισμών από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. Οι γερμανικές εξαγωγές στη Ρωσία μειώθηκαν το α΄ τρίμηνο του 2014 (7,6 δισ. ευρώ) κατά 13% , έναντι του αντίστοιχου τριμήνου του 2013 (8,7 δισ. ευρώ).

Σύμφωνα με υπολογισμούς της Deutsche Bank, η κρίση θα προκαλέσει μείωση του γερμανικού ΑΕΠ κατά 0,5%, ενώ σύμφωνα με το German industry's Committee on Eastern European Economic Relations θα χαθούν περίπου 25.000 θέσεις εργασίας. Αν συνεχιστούν και επεκταθούν οι περιορισμοί προς τη Ρωσία (κυρίως στην αμυντική τεχνολογία και στην ενέργεια) οι αρνητικές επιδράσεις θα είναι μεγαλύτερες στη γερμανική οικονομία, άρα και στην ισοτιμία του ευρώ προς το δολάριο, αλλά και προς το γεν (η αξία του ενιαίου νομίσματος βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων πέντε μηνών σε σχέση με το ιαπωνικό).

Εκτός αυτών που αποτελούν κατά την άποψή μας τη βασική εξήγηση των πιέσεων που δέχεται το ευρώ, έχουμε και την αναπροσαρμογή των χαρτοφυλακίων των διαφόρων funds προς το δολάριο επειδή πλέον οι αποδόσεις σειράς αμερικανικών χρεογράφων έχουν γίνει ανταγωνιστικές με τις αντίστοιχες των περιφερειακών χωρών της Ε.Ε.

Η μεγάλη ζήτηση για ευρωπαϊκά κρατικά ομόλογα το 2013 συνέβαλε στην ενίσχυση του ευρώ κατά 4,2% το ίδιο έτος, άνοδος που είναι η μεγαλύτερη τα τελευταία έξι χρόνια. Όλα αυτά φαίνεται ότι έχουν κάνει τον κύκλο τους και σε αυτήν τη φάση αναζητούν ασφαλέστερες και αποδοτικότερες τοποθετήσεις.

Πάντως η ισοτιμία του ευρώ είναι στενά συνδεδεμένη με τις εξελίξεις στην πραγματική οικονομία και ειδικότερα με τις εξαγωγές της γερμανικής οικονομίας και λιγότερο με τις κινήσεις νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ.

* Ο κ. Κώστας Μελάς είναι Δρ Οικονομίας, Όμιλος Κοινωνικού - Οικονομικού Προβληματισμού και Πολιτικής Δράσης.