Τρεις… πρακτικές «συνταγές» για την ανάπτυξη

Τα πράγματα στο μέτωπο της σταθεροποίησης των δημόσιων οικονομικών φαίνεται πως βρίσκουν σταδιακά τον δρόμο τους: Μετά το 2013, το 2014 ξεκίνησε και αυτό με πρωτογενές πλεόνασμα, η χώρα κατάφερε και πάλι να βγει στις αγορές, ενώ παράλληλα οι ενδείξεις είναι θετικές για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και το προσεχές φθινόπωρο αναμένεται νέα συμφωνία για την ευνοϊκότερη αναχρηματοδότηση του ελληνικού χρέους (χρονική επιμήκυνση και μείωση επιτοκίων).

Πέρα από το δημοσιονομικό μέτωπο όμως, ελπιδοφόρα φαίνεται να είναι τα πράγματα φέτος και σε ό,τι αφορά την πορεία του ΑΕΠ, όπου άλλοι προβλέπουν τη σταθεροποίησή του (μετά από εξαετή συνεχόμενη ύφεση) και άλλοι προσδοκούν ρυθμό ανάπτυξης που ίσως θα μπορούσε να ξεπεράσει ακόμη και το 1%.

Θετικοί παράγοντες για φέτος είναι η αναμενόμενη πορεία του εισερχόμενου τουρισμού (εκτιμήσεις για 18,5 εκατομμύρια ξένους επισκέπτες), η διαφαινόμενη ανάκαμψη στη ναυτιλία, η μεγαλύτερη απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων και η επανεκκίνηση των μεγάλων αυτοχρηματοδοτούμενων οδικών αξόνων. 

Όλα αυτά όμως, αν και πολύ ευχάριστα, δεν είναι σε θέση να δώσουν από μόνα τους χαρακτήρα διατηρήσιμης, μακροπρόθεσμης ανάπτυξης στην ελληνική οικονομία. Όλοι λοιπόν συμφωνούν πως αν θέλουμε μέσα στα επόμενα πέντε - δέκα χρόνια να επανέλθουμε σε ποσοστά ανεργίας παρόμοια με τα προ κρίσης επίπεδα, θα πρέπει να αναδιαρθρώσουμε την ελληνική οικονομία και -ελλείψει πλέον δανεικών κεφαλαίων και κρατικών σπαταλών- να εστιάσουμε σε τομείς της οικονομίας που είτε θα είναι εξαγωγικοί, είτε θα υποκαθιστούν προϊόντα που σήμερα εισάγονται.

Οι βιώσιμες λύσεις

Με αυτό το σκεπτικό, πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν πως μέσα από τις νέες δυνατότητες της πληροφορικής, του διαδικτύου και της τεχνολογίας γενικότερα, η Ελλάδα θα μπορούσε να δημιουργήσει μια σειρά νέων καινοτόμων εφαρμογών μέσα από νέες επιχειρήσεις (start ups) και έτσι να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας που συχνά θα είναι και ιδιαίτερα αποδοτικές.

Κανείς δεν μπορεί να πει όχι σε μια τέτοια δυναμική. Η «Ελλάδα έχει ταλέντο» στην πληροφορική, διαθέτοντας «πολλά και φρέσκα μυαλά».

Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα, γνωστής εταιρείας από τη Θεσσαλονίκη (πρόκειται για την εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Αθήνας MLS), που δραστηριοποιούμενη ενεργά στους πλοηγούς, στα κινητά τηλέφωνα και τα tablets έχει καταφέρει να «χτυπά στα ίσα» μεγάλα πολυεθνικά ονόματα, να κερδίζει μερίδια αγοράς και να έχει δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Σε μακροπρόθεσμη βάση επίσης, θα μπορούσαν ίσως να φτιάχνονται στην Ελλάδα τέτοιου είδους συσκευές.

Παρ' όλα αυτά, μέσα από τις παραπάνω διαδικασίες, δεν θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν τόσο πολλές θέσεις εργασίας, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί ριζικά το πρόβλημα της ανεργίας: Οι νέες τεχνολογίες αυτές καθεαυτές -αν και είναι εντυπωσιακές, αν και μπορούν να προσφέρουν πολλά και σημαντικά πράγματα- δεν είναι σε θέση να σηκώσουν στην πλάτη τους την ελληνική οικονομία. 

Από την παραγωγή… στο εξωτερικό

Αντίθετα, η ουσιαστική ανάκαμψη θα περάσει σε μεγάλο βαθμό μέσα από ελληνικά προϊόντα του πρωτογενή τομέα, τα οποία με περαιτέρω εγχώρια επεξεργασία θα μπορούν να πωλούνται σε χώρες του εξωτερικού. Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας διαδικασίας είναι πολλά:

α) Ευνοούνται περισσότεροι από έναν τομείς της οικονομίας, όπως ο πρωτογενής (π.χ. αγροτική παραγωγή), ο δευτερογενής (μεταποίηση) και ο τριτογενής (συμπληρωματικές και σχετιζόμενες υπηρεσίες).

β) Η περιφερειακή διάσταση του εγχειρήματος είναι μία ακόμα επίδραση, καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό της ανάπτυξης θα ευνοήσει την ελληνική επαρχία.

γ) Υπάρχει  δυνατότητα δημιουργίας πολλών θέσεων εργασίας σε άτομα που δεν έχουν ιδιαίτερες εξειδικεύσεις, άρα δύσκολα θα μπορούσαν να βρουν δουλειά σε εναλλακτικές θέσεις απασχόλησης.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το βαμβάκι. Η Ελλάδα είναι η μόνη βαμβακοπαραγωγός χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το μεγαλύτερο τμήμα του «λευκού χρυσού» το εξάγουμε, προκειμένου αυτό να το… επανεισάγουμε έμμεσα (και με το παραπάνω, δηλαδή σε σαφώς υψηλότερο τίμημα) μέσα από τις αθρόες εισαγωγές ρούχων…

Αν τώρα το ελληνικό βαμβάκι εκκοκκιστεί από τα ελληνικά εκκοκκιστήρια, μετατραπεί σε νήμα από τις εγχώριες νηματουργίες, βαφτεί και φινιριστεί από τα ελληνικά βαφεία, μετατραπεί σε ρούχα από τα εγχώρια πλεκτήρια και τελικά πουληθεί ως ρούχο είτε στην Ελλάδα, είτε στο εξωτερικό, τότε θα μπορούσε το ΑΕΠ που παράγεται σήμερα από το βαμβάκι να πολλαπλασιαστεί επί δέκα κα βάλε… Και με τον τρόπο αυτό -άμεσα και έμμεσα- θα μπορούσαν να δημιουργηθούν πάνω από εκατό χιλιάδες θέσεις εργασίας, πολύ μεγάλο ποσοστό των οποίων στην ελληνική περιφέρεια (Στερεά Ελλάδα, Μακεδονία, Θράκη).

Πολλοί παράγοντες της αγοράς θεωρούν το παραπάνω σχέδιο εφικτό, καθώς υπάρχει τάση στροφής προς την ευρωπαϊκή κλωστοϋφαντουργία και ας μην ξεχνάμε πως οι ελληνικοί μισθοί πλέον αποτελούν περίπου το 30%-40% αυτών της Βορείου Ιταλίας.

Αν όμως το παράδειγμα της MLS και του βαμβακιού αφορούσαν τη Βόρειο Ελλάδα, ας πάμε σε μια άλλη περίπτωση στην Κρήτη. Πρόκειται για την επιχείρηση Κρητών Άρτος (έδρα στο νομό Ηρακλείου, εισηγμένη στην Εναλλακτική Αγορά του Χρηματιστηρίου της Αθήνας) η οποία τον τελευταίο καιρό έχει αναπτύξει και προωθεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό το σνακς με την εμπορική ονομασία «Μικιό». Η καινοτομία έγκειται στο ότι η συγκεκριμένη εταιρεία είναι η μόνη που χρησιμοποιεί για την παραγωγή των σνακς γνήσια αγροτικά προϊόντα και μάλιστα αυτά προέρχονται από την Κρήτη.

Στο βαθμό λοιπόν που πάνε καλά οι πωλήσεις της συγκεκριμένης εταιρείας στο εξωτερικό, τότε δεν θα ωφεληθεί μόνο αυτή, οι μέτοχοι και οι εργαζόμενοί της, αλλά και οι αγρότες της Κρήτης.

Με άλλα λόγια, υπάρχει πεδίον δόξης λαμπρόν σε όσες εταιρείες καταφέρουν μέσα από προϊόντα προστιθέμενης αξίας να προωθήσουν ελληνικές πρώτες ύλες στο εξωτερικό.

Η δυσκολία ενός τέτοιου εγχειρήματος όμως δεν περιορίζεται μόνο στην παραγωγή αυτών των προϊόντων, αλλά επίσης στην τυποποίησή τους, στη δημιουργία επώνυμων και ελκυστικών εμπορικών σημάτων και φυσικά στον αποτελεσματικό τρόπο προώθησης των προϊόντων αυτών μέσα από τα απαιτούμενα κανάλια διανομής και δίκτυα πωλήσεων.

Ως θετικό παράδειγμα, αναφέρουμε την εισηγμένη Ικτίνος Μάρμαρα που εδώ και πολλά χρόνια έχει εξαγωγική δραστηριότητα στην Κίνα, στον κλάδο των μαρμάρων. Η συγκεκριμένη ανέλαβε το branding και την προώθηση ελαιολάδου και κρασιού από τη Ζάκυνθο στη «μακρινή» αγορά της Κίνας, εκμεταλλευόμενη τις εκεί γνωριμίες της.

Η ουσία είναι πως μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια θα πρέπει να δημιουργηθούν πολλοί σε αριθμό και σε αποτελεσματικότητα τρόποι παραγωγής, τυποποίησης και διάθεσης προϊόντων στο εξωτερικό, πράγμα όπως που απαιτεί:

Πρώτον, αλλαγή νοοτροπίας από μεγάλο μέρος του αγροτικού κόσμου.

Δεύτερον, είτε ενεργότερη και αποτελεσματικότερη δραστηριοποίηση των συνεταιρισμών, είτε συνεργασίες με αγροτικών εκμεταλλεύσεων μεταποιητικές επιχειρήσεις.

Τρίτον, συγκροτημένη παρέμβαση των τραπεζών - η διαδικασία της συμβολαιοποιημένης γεωργίας (βλέπε κινήσεις της Τραπέζης Πειραιώς) αποτελεί δείγμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Τέταρτον, διάθεση για χρηματική επένδυση και χρονική υπομονή από όλους τους εμπλεκομένους.