Γιατί το τεχνολογικό χάσμα είναι χειρότερο από την κρίση

Η τεχνολογία αλλάζει ολοένα και περισσότερο την καθημερινότητά μας και είναι σημαντικός παράγοντας για την δυναμική μίας οικονομίας. H πρόσφατη ετήσια έρευνα του IMD κατατάσσει τις χώρες με βάση την ψηφιακή τους ανταγωνιστικότητα και επισημαίνει την άμεση σύνδεση του συγκεκριμένου δείκτη με την συνολική ανταγωνιστικότητα μίας χώρας.

Με άλλα λόγια, η έρευνα αποτυπώνει και τον οικονομικό δυναμισμό των χωρών που καλύπτει.

Στην συγκεκριμένη έρευνα βλέπουμε, δυστυχώς, την χώρα μας να πέφτει από την 44η θέση το 2013 στην 50η το 2017. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η διαφορά είναι μικρή, αλλά θα πρέπει να παρατηρήσει ότι μέσα στο ίδιο διάστημα η γειτονική Βουλγαρία ανέβηκε από την 55η θέση το 2013 στην 45η το 2017. Το ανησυχητικό είναι ότι στο διάστημα αυτό η Ελλάδα έπεσε από την 41η στην 51η θέση όσον αναφορά τον επιμέρους δείκτη της σχετικής Γνώσης, που αποτυπώνει τις ικανότητες του ανθρώπινου δυναμικού, όπως εκπαίδευση, επένδυση και παραγωγή γνώσης για την ψηφιακή μεταρρύθμιση της οικονομίας. Στο ίδιο διάστημα η γείτονα χώρα έκανε άλμα από την 55η θέση στην 41η.

Αυτή η σύγκριση θα πρέπει να μάς βοηθήσει να καταλάβουμε ότι, παρ’ όλο που νιώθουμε ότι η τεχνολογία έχει επιφέρει αλλαγές στην ζωή μας, οι αλλαγές αυτές είναι πολύ πιο γρήγορες και σημαντικές σε άλλες χώρες, που πολλές φορές άδικα μπορεί και να υποτιμούμε.

Η Ελλάδα της κρίσης υποχωρεί ίσως στον σημαντικότερο δείκτη που θα μπορούσε να την οδηγήσει σε ριζική αλλαγή και αναδόμηση της οικονομίας της: την τεχνολογική ετοιμότητα και τεχνογνωσία.

Στην αγορά αυτό είναι φανερό με πολλαπλούς τρόπους. Από την μια, το να βρει στελέχη που να έχουν τις κατάλληλες γνώσεις και εμπειρίες (π.χ. προγραμματιστές) δεν είναι όσο εύκολο ήταν πριν από μερικά χρόνια –ακούει συχνά κανείς ότι πολλοί έχουν μεταναστεύσει ή, και αν δεν έχουν μεταναστεύσει, βρίσκονται στην Ελλάδα αλλά εργάζονται για εταιρείες του εξωτερικού. Από την άλλη, εταιρείες που αλλάζουν ριζικά στο πώς λειτουργούν οι νέες οικονομίες δεν έχουν το ίδιο επίπεδο παρουσίας.

Για παράδειγμα, στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες, εταιρείες όπως η Amazon έχουν ανατρέψει τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς και έχουν δημιουργήσει καινούργια επιχειρηματικά μοντέλα. Πολίτες σε αυτές τις χώρες έχουν μειώσει σημαντικά τις αγορές τους από τα καταστήματα και η πρώτη τους σκέψη είναι η αγορά μέσω Ίντερνετ. Σε πολλές πόλεις η παραγγελία σου από την Amazon παραδίδεται όχι μόνον την ίδια μέρα, αλλά και μέσα σε μία ώρα. Πέρα από την ευκολία και την εξοικονόμηση χρόνου, ο πολίτης σε αυτές τις χώρες αντιλαμβάνεται ότι το παλιό μοντέλο λιανικής με φυσικά καταστήματα πεθαίνει.

Ενώ η Uber έχει προβλήματα και σε άλλες χώρες, ο ανταγωνισμός στον συγκεκριμένο τομέα έχει ανατρέψει τα δεδομένα και απλές τοπικές εταιρείες ταξί στο εξωτερικό έχουν τις δικές τους εφαρμογές (applications) παρέχοντας αντίστοιχες υπηρεσίες. Στην χώρα μας υπάρχει ακόμη αντίσταση στην ιδέα ότι οι πελάτες μπορεί να έχουν την δυνατότητα να βαθμολογούν τις υπηρεσίες ταξί που τούς παρέχονται. Τέτοιες αντιδράσεις οδηγούν σε πολιτικές που σχετίζονται με την απαγόρευση της λειτουργίας τεχνολογικά προηγμένων λύσεων που ανατρέπουν το status quo.

Με την έλλειψη αντίστοιχων εμπειριών που θέτουν την τεχνολογία πολύ πιο ενεργά στην καθημερινότητα, ο νέος επιχειρηματίας στην χώρα μας μπορεί να μην αντιλαμβάνεται εύκολα το πώς λειτουργούν άλλες σημαντικές αγορές. Έτσι, μειώνονται οι πιθανότητες για την δημιουργία νέων επιχειρηματικών μοντέλων με διεθνή απήχηση.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν χρειαζόμαστε άλλον ένα φούρνο ή σουβλακερί και ότι ο κόσμος γύρω μας αλλάζει γρήγορα. Ο ξένος επενδυτής που δεν αναζητά τον ήλιο και την θάλασσα, γιατί να επενδύσει σε μία χώρα που τεχνολογικά υποχωρεί σε σχέση με άλλες; Αν κανείς προσθέσει και το δυσανάλογο κόστος εργασίας (λόγω υπέρογκων εισφορών), ποιο είναι το πλεονέκτημα που προσφέρουμε για την προσέλκυση κεφαλαίων; Ενώ ένα σημαντικό μέρος του τεχνολογικά καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού μας έχει φύγει, ολοένα περισσότεροι νέοι βλέπουν το εξωτερικό σαν αυτονόητο βήμα για το ξεκίνημα της καριέρας τους.

Αν η έρευνα και η καινοτομία με σκοπό την δημιουργία προστιθέμενης αξίας δεν περάσουν ουσιαστικά στην αντίληψη όλων, πολύ φοβάμαι ότι το τεχνολογικό κενό της χώρας θα μεγαλώνει και μαζί του θα απομακρύνεται κάθε πιθανότητα για ουσιαστική ανάπτυξη.

*Ο Βασίλειος Θεοχαράκης είναι Λέκτορας σε Marketing and Entrepreneurship, Διευθυντής του MBA and Executive Programmes στο Sheffield University Management School.