Η... δύσκολη υπόθεση της επικοινωνίας

Οσο διευρύνονται οι μεταξύ των ανθρώπων επικοινωνιακές δυνατότητες, τόσο δυσκολότερη γίνεται η επικοινωνία. Κυρίως δε η προφορική, σε μία εποχή όπου πολλές λέξεις δείχνουν να χάνουν το νόημά τους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι λέξεις μπορεί να φαίνονται ακριβείς αλλά δεν είναι -διότι ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη υφίστανται κάθε μορφής εμπόδια, τα οποία, αν δεν ξεπεραστούν, το «μήνυμα» θα διαστρεβλωθεί ή πιθανόν να μη φθάσει καν στον αποδέκτη. Ας δούμε όμως ποια είναι τα βασικά εμπόδια στην επικοινωνία.

*Ακούμε μόνον αυτά που θέλουμε να ακούσουμε: Το τι ακούμε ή καταλαβαίνουμε όταν κάποιος μιλά, εξαρτάται κυρίως από τις εμπειρίες που έχουμε και το υπόβαθρο που διαθέτουμε. Αντί να ακούσουμε αυτά που μας λένε, εμείς ακούμε αυτά που νομίζουμε ότι μας είπαν. Δείχνουμε προκατάληψη προς αυτά που σκοπεύουν να μας πουν, και αν αυτά που μας πουν δεν ταιριάζουν με τις απόψεις που έχουμε διαμορφώσει χάρη στις εμπειρίες μας, τα προσαρμόζουμε ανάλογα.

*Αγνοούμε τις αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες: Έχουμε την τάση να αγνοούμε ή να απορρίπτουμε τις απόψεις οι οποίες έρχονται σε αντίθεση προς τις δικές μας. Αν δεν τις απορρίψουμε, βρίσκουμε κάποιον τρόπο να τις αλλάξουμε και να τροποποιήσουμε το νόημά τους για να ταιριάζουν με τις προκαταλήψεις μας. Όταν ένα μήνυμα δεν συμβιβάζεται με τις υπάρχουσες απόψεις, ο ακροατής το απορρίπτει, αποφεύγει να του δίνει σημασία, πολύ εύκολα το ξεχνάει και με το μυαλό του αλλοιώνει αυτά που έχει ακούσει.

*Απόψεις γύρω από το άτομο του ομιλητή: Είναι δύσκολο να αγνοήσουμε αυτά που πιστεύουμε για τον ομιλητή. Μπορεί από μόνοι μας να του προσάψουμε κάποια ανύπαρκτα κίνητρα. Αν μας αρέσει κάποιος, είναι πολύ πιθανό να δεχθούμε όλα όσα μας πει, άσχετα αν είναι σωστά ή λανθασμένα, παρά όταν δεν τον συμπαθούμε. Μου έχει συμβεί να ακούω ή να διαβάζω κριτικές βιβλίων χωρίς ο ασκών την κριτική να έχει διαβάσει περισσότερες από δύο σελίδες του βιβλίου.

*Η επιρροή του συνόλου: Το σύνολο των ατόμων με τα οποία έχουμε σχέσεις επηρεάζει την ψυχοσύνθεσή μας και τη στάση μας. Το τι ακούει ένα σύνολο ατόμων εξαρτάται από τα ενδιαφέροντά του. Οι εργάτες είναι πιθανότερο να ακούν και να καταλαβαίνουν τους συναδέλφους τους, που έχουν τις ίδιες εμπειρίες, παρά τρίτους όπως είναι οι μάνατζερ και οι υπεύθυνοι των εργατικών σωματείων.

*Κάθε λέξη έχει διαφορετική έννοια για κάθε άτομο: Κατά βάση, η γλώσσα είναι μία μέθοδος χρησιμοποίησης συμβόλων που αντιπροσωπεύουν γεγονότα και συναισθήματα. Με τη γλώσσα δεν είναι δυνατό να μεταφέρουμε νοήματα. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μεταδώσουμε λέξεις. Μη νομίζετε ότι επειδή κάτι έχει κάποιο νόημα για εσάς, θα έχει το ίδιο νόημα και για κάποιον άλλον.

*Επικοινωνία χωρίς λόγια: Όταν επιχειρούμε να κατανοήσουμε το νόημα των λόγων που ακούμε, ακούμε μεν τις λέξεις αλλά χρησιμοποιούμε άλλα μέσα αποκωδικοποίησης για να κατανοήσουμε το μήνυμά τους. Δεν προσέχουμε μόνον το τι μας λένε, αλλά και με ποιον τρόπο μάς το λένε. Σχηματίζουμε γνώμη και από αυτό που λέγεται «γλώσσα του σώματος», δηλαδή από το βλέμμα, το σχήμα του στόματος, τους μυς του προσώπου, ακόμη και τη στάση του σώματος του ομιλούντος. Μπορούμε να πούμε ότι όλα αυτά μάς λένε περισσότερα από αυτά που λένε τα χείλη του προφέροντας τις διάφορες λέξεις. Το ποσοστό όμως της κακής ερμηνείας είναι πολύ μεγάλο.

*Συναισθήματα - Παρορμήσεις: Ο συναισθηματικός μας κόσμος «χρωματίζει» την ικανότητά μας να μεταδίδουμε ή να λαμβάνουμε το πραγματικό μήνυμα. Όταν νιώθουμε ανασφάλεια ή είμαστε ανήσυχοι, κάθε τι που ακούμε μας φαίνεται περισσότερο «μαύρο» παρά όταν νιώθουμε ασφαλείς και ήρεμοι. Όταν είμαστε θυμωμένοι ή στενοχωρημένοι, έχουμε την τάση να απορρίπτουμε πράγματα και απόψεις που κάτω από άλλες συνθήκες θα μας φαίνονταν λογικά και καλά. Κατά τη διάρκεια μιας έντονης συζήτησης, πολλά πράγματα μπορεί να μην τα καταλαβαίνουμε, ή μπορεί να τα ακούμε πολύ διαφορετικά.

*Ο θόρυβος: Κάθε είδους εμπόδιο που δυσκολεύει την επικοινωνία θεωρείται «θόρυβος».

*Το μέγεθος: Όσο μεγαλύτερη και πιο σύνθετη είναι μία εταιρεία, τόσο μεγαλύτερο το πρόβλημα της επικοινωνίας. Όσο περισσότερα είναι τα κλιμάκια διοίκησης και εποπτείας από τα οποία πρέπει να διοχετευθεί ένα μήνυμα, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα παραποίηση ή παρανόησής του.

* Σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού και συνεργάτης-συγγραφέας στον εκδοτικό οίκο Kogan Page.