Οι διαφορές πολιτικών και επιχειρηματικών ηγετών

Πολλοί πλέον στην χώρα μας υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα πάσχει από κενό ηγεσίας. Η έκφραση αυτή, βεβαίως, είναι πολύ αόριστη, διότι ο καθένας ερμηνεύει το κενό αυτό με τον δικό του τρόπο.

Το ίδιο συμβαίνει και με τον ορισμό του ηγέτη. Και αυτός διαφοροποιείται από περίπτωση σε περίπτωση. Άλλος ο ηγέτης μίας ομάδας μέσα σε μία επιχείρηση και άλλος ο πολιτικός ηγέτης. Ωστόσο, πρέπει να παραδεχθούμε ότι οι ηγέτες, είτε ηγούνται μίας τάξεως, μίας ομάδας ή ακόμα της οικογένειάς τους, πρέπει να διαθέτουν ορισμένα προσόντα τα οποία είναι κοινά. Έτσι, τα ερωτήματα που τίθενται είναι αυτά του νοήματος της ηγεσίας και της ποιότητας του ανθρώπου που καλείται να αναλάβει ηγετικά καθήκοντα.

Τί άνθρωπος είναι, λοιπόν, ο θεωρητικά ιδανικός ηγέτης; Ο ιδανικός ηγέτης πρέπει να διαθέτει την εξυπνάδα να κατανοεί τις λεπτομέρειες και την πολυπλοκότητα του ρόλου ενός ηγέτη. Προκειμένου να λειτουργήσει κάποιος ως ηγέτης, δεν αρκεί να φέρει απλώς τον τίτλο και να κρατά την εξουσία. Η ίδια η ιδέα της ηγεσίας έχει υποκειμενική χροιά, γι’ αυτό τον λόγο υπάρχουν τόσο διαφορετικές μορφές και επίπεδα ηγεσίας στην κοινωνία και στις επιχειρήσεις. Ο τέλειος ηγέτης κατανοεί τί σημαίνει να ηγείσαι, όσο και να ακολουθείς.

Ο ιδανικός ηγέτης συνειδητοποιεί την αμοιβαία ευθύνη του ηγέτη και της ομάδας. Ο ένας στηρίζει και ταυτοχρόνως στηρίζεται από τον άλλον. Ένας ηγέτης χωρίς ανθρωπιστικά αισθήματα, δεν είναι παρά ηγέτης με την ιδιότητα της ανώτερης εξουσίας. Ο σπουδαίος ηγέτης εμπνέει περισσότερο με το σθένος του χαρακτήρα και των αρχών του, παρά με τον φόβο και την τρομοκρατία.

Επίσης, ο ιδανικός ηγέτης πρέπει να είναι κάποιος τον οποίο μπορείς να εμπιστευθείς. Η πεμπτουσία της εμπιστοσύνης και της αξιοπιστίας συνίσταται στην αναγκαιότητα της αλληλεξάρτησης. Αν ένας ηγέτης χάσει την εμπιστοσύνη εκείνων που τον ακολουθούν, θα σταματήσουν να τον ακολουθούν. Αν ένας ηγέτης δεν καταφέρει να εμπιστευθεί τις ικανότητες εκείνων που τον ακολουθούν, το αποτέλεσμα θα είναι πανωλεθρία. Κανείς δεν μπορεί να ηγείται μόνος του –και μόνον ως ιδέα, είναι άτοπη.

Ένας ηγέτης πρέπει να διαθέτει και μεγάλη αυτοπεποίθηση, η οποία συνδέεται με την εμπιστοσύνη που μπορεί να έχει κανείς στον εαυτό του να τα βγάλει πέρα με το απρόβλεπτο, με περιορισμένους πόρους, καθώς και να σχετίζεται δημιουργικά με τους άλλους. Με αυτοπεποίθηση μπορούμε να βγάλουμε λόγο μπροστά στο κοινό, να περνάμε καλά και με κόσμο και μόνοι μας, να νοιώθουμε νικητές στην ζωή, να γνωρίζουμε τον εαυτό μας καλύτερα και να επιλέγουμε σωστά πώς να τον βελτιώσουμε.

Σημαντικό είναι, επίσης, να διαθέτει ένας ηγέτης τεράστια αποθέματα θάρρους και αποφασιστικότητας, ιδιαιτέρως όταν βρίσκεται μπροστά σε κρίσεις. Ο επιτυχημένος ηγέτης είναι ανδρείος –και όχι με την φυσική έννοια. Παρόλο που έχει στο πλευρό του πολλούς συμβούλους, πρέπει να πάρει μόνος πολλές αποφάσεις. Ο ιδανικός ηγέτης είναι εκείνος ο οποίος οικειοθελώς αναλαμβάνει την ευθύνη να προχωρήσει ή να υποχωρήσει και αποδέχεται τις συνέπειες. Αν ένας ηγέτης δεν φαίνεται να έχει το απαιτούμενο θάρρος για να ενεργήσει εξ’ ονόματος όλων, θα χάσει την εμπιστοσύνη της ομάδας και, τελικά, την θέση του ηγέτη.

Ένας ηγέτης θα πρέπει να γνωρίζει ότι οι μάχες κερδίζονται μόνον από αυτούς που δεν σκέπτονται την ήττα.

Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να συνεργάζεται. Συνεπώς, πρέπει να διαθέτει και κουλτούρα συνεργασίας με τους καλύτερους. Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι ο φρόνιμος ηγέτης είναι αυτός που γνωρίζει το συλλογικό καλό και γνωρίζει πώς να το υλοποιεί. Ο ηγέτης πρέπει να έχει επίγνωση της πραγματικότητας, να εντοπίζει τα εμπόδια στην υλοποίηση των ονείρων και να προτείνει τρόπους υπέρβασης. Πάντα η πραγματικότητα αντιστέκεται στην χειραγώγησή της.

Ο ηγέτης πρέπει να αντιλαμβάνεται τον θεσμικό του ρόλο και να δεσμεύει τους ανθρώπους του σε ένα σύνολο από αρχές, αξίες και προτεραιότητες. Πρέπει, επίσης, να δώσει μία ταυτότητα, μέσα από την οποία θα δημιουργήσει ένα σύνολο από διακριτές ικανότητες πάνω στις οποίες θα επιδιώξει την θεμελίωση των πλεονεκτημάτων. Ένα άλλο βασικό γνώρισμα που χρειάζεται είναι η διαχρονική συνέπεια στην λήψη αποφάσεων, χτίζοντας ικανότητες μέσα από την δράση.

Υπάρχουν δύο παγίδες: ο καιροσκοπισμός και ο ουτοπισμός. Με τον καιροσκοπισμό, δεν παρέχονται αξίες και αρχές στην λήψη αποφάσεων, δεν υπάρχουν στόχοι και οι αποφάσεις λαμβάνονται στο πόδι. Με τον ουτοπισμό, έχουμε υπερ-γενικευμένους στόχους που αναδιοργανώνουν διότι δεν παρέχουν πλαίσιο πορείας. Ο ουτοπισμός είναι το άλλοθι των καιροσκόπων και της αυθαιρεσίας. Το όραμα –το όνειρο που δίνει βαθύτερο νόημα στις πράξεις μας και μάς κινητοποιεί να κάνουμε κάτι παραπάνω– το οποίο δίνει ο ηγέτης, οφείλει να το ενσαρκώσει με το παράδειγμά του και την καθημερινή συμπεριφορά του. Είναι επίσης ανάγκη ο ηγέτης να εμπνέει την πειθαρχία μέσα από την καθοδήγηση, την δόμηση με το παράδειγμα. Χωρίς αυτά τα προσόντα, η αποτελεσματικότητα πάει περίπατο.

Ο πολιτικός ηγέτης πρέπει να γνωρίζει και ποιες είναι οι διαδικασίες των αλλαγών. Σε τέτοιες συνθήκες, ένας ικανός ηγέτης α) αρχίζει με έναν αριθμό πιστών και επιχειρεί μικρά βήματα, β) προβάλλει το λογικό μέρος της αλλαγής, γ) χτίζει εμπιστοσύνη, δημιουργεί βεβαιότητες και ελαττώνει τους φόβους, δ) σταθεροποιεί ό,τι κερδίζεται στην διαδικασία της αλλαγής. Αποτελεί σπουδαία ικανότητα να μπορεί κανείς να ορίζει και να επανορίζει το πρόβλημα κατά την διαδικασία της προσέγγισης της λύσης του.

Δύο άλλες ικανότητες που χρειάζονται είναι η υπομονή και η έντονη ενεργητικότητα. Όλες αυτές οι ικανότητες ενισχύονται και διοχετεύονται στο έργο της αλλαγής όταν υπάρχει όραμα για το καινούργιο –όραμα πραγματικό, όχι αερολογίες.

Αυτές είναι μερικές σκέψεις οι οποίες κατατίθενται στην συζήτηση που γίνεται για το κενό ηγεσίας στην χώρα μας και ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του. Δικό μας συμπέρασμα είναι ότι πράγματι υπάρχει κενό και είναι πολύ σοβαρό. Όμως, δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο στον ορίζοντα. Έτσι, η χώρα καλείται να πορευτεί υπό συνθήκες αβεβαιότητας.

Ίσως, μέσα από αυτές και τους κλυδωνισμούς που προκαλούν, ξεπηδήσουν και οι ηγέτες, σε όλα τα επίπεδα, οι οποίοι θα φέρουν ένα ακυβέρνητο πλοίο σε σταθερή πορεία.