Ηγεσία και μάνατζεμεντ: Δυο διαφορετικοί ρόλοι

Συμπληρώνονται πέντε χρόνια από τότε που ο Stephen R. Covey, άνθρωπος που ήταν αυθεντία σε θέματα ηγεσίας, έφυγε από την ζωή –θύμα ενός ηλίθιου ποδηλατικού ατυχήματος.

Μεγάλος δάσκαλος και επιχειρηματίας ο ίδιος, ο ιδρυτής του Κέντρου Ηγεσίας Franklin Covey είχε γράψει το περίφημο βιβλίο «Οι Επτά Συνήθειες των Εξαιρετικά Αποτελεσματικών Ανθρώπων». Επρόκειτο για ένα βιβλίο-σταθμό, στο οποίο ο Covey έθετε και το θέμα της διαφοροποίησης του μάνατζμεντ από την ηγεσία, τονίζοντας τα ακόλουθα:

«Μία από τις πολύ σημαντικές συνήθειες που θα έπρεπε να έχει κάθε άνθρωπος ο οποίος θέλει να πετύχει, είναι αυτή της ηγεσίας. Ιδιαιτέρως δε στον χώρο των επιχειρήσεων, στον οποίο η ηγεσία σαφώς προηγείται του μάνατζμεντ. Οι λόγοι είναι προφανείς. Το μάνατζμεντ δίνει έμφαση στο ζητούμενο: πώς μπορώ να εκτελέσω με τον καλύτερο τρόπο ορισμένα πράγματα; Η ηγεσία ασχολείται με το προαπαιτούμενο: ποια πράγματα θέλω να εκτελέσω; Όπως το διατύπωσαν τόσον ο Πήτερ Ντράκερ όσο και ο Γουώρεν Μπένις, «Μάνατζμεντ σημαίνει να κάνεις τα πράγματα σωστά. Ηγεσία σημαίνει να κάνεις τα σωστά πράγματα».

Το μάνατζμεντ είναι η αποτελεσματικότητα στο ανέβασμα της σκάλας της επιτυχίας. Η ηγεσία καθορίζει αν έχεις στηρίξει την σκάλα σου στον σωστό τοίχο.

»Εύκολα μπορείτε να συλλάβετε την σημαντική διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δύο, αν φανταστείτε μία ομάδα παραγωγών οι οποίοι ανοίγουν δρόμο μέσα από την ζούγκλα με τα ειδικά μαχαίρια, τα ματσέτε. Αυτοί είναι οι παραγωγοί, οι επιλυτές των προβλημάτων. Ανοίγουν δρόμο κόβοντας τα χαμόκλαδα και την άλλη βλάστηση με τα ματσέτε τους. Οι μάνατζερς βρίσκονται πίσω τους. Ακονίζουν τα ματσέτε, συντάσσουν εγχειρίδια πολιτικής και διαδικασιών, εφαρμόζουν πρόγραμμα μυϊκής ανάπτυξης, λανσάρουν βελτιωμένες τεχνολογίες, κανονίζουν τα προγράμματα εργασίας και αποδοχών για τους χειριστές των ματσέτε. Ο ηγέτης είναι εκείνος που σκαρφαλώνει στο ψηλότερο δέντρο, επιθεωρεί την όλη κατάσταση και φωνάζει: «Λάθος ζούγκλα!». Όμως, πώς αντιδρούν συχνά οι αποτελεσματικοί παραγωγοί και μάνατζερς; «Βούλωστο! Προχωρούμε μια χαρά».

»Συχνά, ως άτομα, ομάδες και επιχειρήσεις, είμαστε τόσο απασχολημένοι με το να κόβουμε τα χαμόκλαδα ώστε ούτε καν συνειδητοποιούμε ότι βρισκόμαστε σε λάθος ζούγκλα. Το ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον στο οποίο ζούμε κάνει την αποτελεσματική ηγεσία περισσότερο καθοριστική παρά ποτέ, σε κάθε πτυχή της ανεξάρτητης και της αλληλεξαρτημένης ζωής.

»Αυτό που περισσότερο χρειαζόμαστε είναι ένα όραμα, ένας προορισμός και μία πυξίδα –ένα σύνολο αρχών και κατευθύνσεων– και λιγότερο ενός χάρτης. Συχνά δεν ξέρουμε πώς θα είναι το έδαφος μπροστά μας ή τί θα χρειαστούμε για να το περάσουμε. Πολλά θα εξαρτηθούν από την κρίση μας την στιγμή εκείνη. Αλλά η εσωτερική μας πυξίδα πάντα θα μάς βοηθά να βρούμε την κατεύθυνση. Η αποτελεσματικότητα –συχνά, μάλιστα, και η ίδια η επιβίωση– δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το πόση προσπάθεια καταβάλλουμε, αλλά από τα αν η προσπάθεια που καταβάλλουμε διοχετεύεται στην σωστή ζούγκλα. Και η μεταμόρφωση που συντελείται σχεδόν σε κάθε κλάδο και επάγγελμα απαιτεί να δοθεί πρώτος ρόλος στην ηγεσία και δεύτερος στο μάνατζμεντ.

»Στον κόσμο των επιχειρήσεων η αγορά αλλάζει με τόσο ταχείς ρυθμούς ώστε πολλά προϊόντα και υπηρεσίες, που ικανοποιούσαν επιτυχώς τις ανάγκες και τα γούστα των καταναλωτών πριν λίγα χρόνια, σήμερα έχουν γίνει παρωχημένα. Η επιδραστική ισχυρή ηγεσία πρέπει να παρακολουθεί διαρκώς τις αλλαγές του περιβάλλοντος, ιδιαιτέρως δε τις αγοραστικές συνήθειες και τα κίνητρα των καταναλωτών, και να προσφέρει την δύναμη που απαιτείται για την οργάνωση των πόρων προς την σωστή κατεύθυνση.

»Αλλαγές, όπως η χαλάρωση των ρυθμίσεων στις αεροπορικές μεταφορές, η εκτόξευση του κόστους της ιατρικής περίθαλψης και η μεγαλύτερη ποιότητα και ποσότητα εισαγόμενων αυτοκινήτων, επηρεάζουν καθοριστικά τον περίγυρο. Αν οι επιχειρήσεις δεν παρακολουθούν τον περίγυρο, συμπεριλαμβανομένων και των δικών τους εργασιακών ομάδων, αν δεν ασκούν δημιουργική ηγεσία που θα τις κρατήσει σταθερά στην σωστή κατεύθυνση, μοιραία θα αποτύχουν –όσο καλό και αν είναι το μάνατζμεντ.

»Το αποτελεσματικό μάνατζμεντ χωρίς αποτελεσματική ηγεσία είναι, όπως το διατύπωσε κάποιος, «σαν να στερεώνεις καλύτερα τις καρέκλες του καταστρώματος στον Τιτανικό». Όσο μεγάλες και αν είναι οι επιτυχίες του μάνατζμεντ, δεν μπορούν να αντισταθμίσουν τις αποτυχίες της ηγεσίας. Αλλά η ηγεσία είναι δύσκολη υπόθεση, γιατί συχνά βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι σε παραδείγματα εμπνεόμενα από το μάνατζμεντ. Με άλλα λόγια, πολλά στελέχη επιχειρήσεων και επιχειρηματίες παγιδεύονται σε θέσεις του μάνατζμεντ, δίνοντας προσοχή στον έλεγχο και την αποτελεσματικότητα ή ακόμα και σε κανόνες, και παραβλέπουν ότι πρέπει να κατευθύνουν και να προσδίδουν σκοπό στο επιχειρηματικό όραμα. Κάτι τέτοιο, όμως, απαιτεί να ξεκαθαρίσουν ποιες είναι οι αξίες τους».

Στο πλαίσιο αυτό, κλείνοντας, θα ήθελα να προσθέσω τα εξής: Μάνατζμεντ είναι η διαδικασία εξασφάλισης ότι το πρόγραμμα και οι στόχοι κάθε εταιρείας θα εφαρμόζονται κανονικά. Η ηγεσία, από την άλλη πλευρά, έχει ως αντικείμενο να ορίσει το όραμα και να δώσει κίνητρα στους ανθρώπους. Στους ανθρώπους δεν αρέσει να τούς διοικούν. Τούς αρέσει να τούς καθοδηγούν. Έχετε ποτέ ακούσει για κάποιον παγκόσμιο μάνατζερ; Και βέβαια, όμως, έχετε ακούσει για παγκόσμιο ηγέτη.

Για εκπαιδευτικό ηγέτη. Πολιτική ηγέτη. Θρησκευτικό ηγέτη. Ηγέτη ομάδας. Ηγέτη κοινότητας. Ηγέτη εργατικού συνδικάτου. Ηγέτη επιχείρησης. Ηγούνται. Δεν διοικούν. Το καρότο είναι πάντα καλύτερο από το ξύλο. Ρωτήστε το άλογό σας: Μπορείτε να οδηγήσετε το άλογό σας μέχρι την πηγή, αλλά δεν μπορείτε να το υποχρεώσετε να πιει.

Αν θέλετε να διοικείτε κάποιον, καλύτερα να διοικείτε τον εαυτό σας. Όταν το καταφέρετε, θα είστε πλέον έτοιμοι να σταματήσετε να διοικείτε και να αρχίσετε να ηγείστε.