Αγροτική Τράπεζα: Πώς και γιατί έκλεισε μέσα σε μια μέρα

Στις 27 Ιουλίου του 2012, η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) ανακάλεσε την άδεια λειτουργίας Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος (ΑΤΕ). Για να τεθεί σε εκκαθάριση η ΑΤΕ, να «σπάσει» το υγιές τμήμα και να πωληθεί καταβλήθηκαν σε μια μόλις ημέρα τεράστιες προσπάθειες.

Την πρώτη εξήγηση για την ανάκληση την ακούσαμε στις 3 Αυγούστου του 2012. Ο τότε Υπουργός Οικονομικών, Γιάννης Στουρνάρας και ο τότε Διοικητής της TτΕ, Γεώργιος Προβόπουλος, κλήθηκαν στη Βουλή να αιτιολογήσουν την απόφαση και κατέθεσαν τις απόψεις των υπηρεσιών τους.

Δέκα χρόνια μετά, ο Νίκος Κέζος, επί σειρά ετών Διευθυντής Στρατηγικής του ομίλου ΑΤΕ, καταθέτει τη δική του – άλλη- άποψη για τα γεγονότα εκείνα.

Εξηγεί πως πείσθηκε η Αγροτική να δηλώσει συμμετοχή στο PSI, εξέλιξη που αποδείχθηκε ως «Κερκόπορτα» για την άλωσή της. Η ζημιά των 4,33 δισ. ευρώ από το «κούρεμα» και η υπόσχεση του Δημοσίου για ΑΜΚ, που ποτέ δεν τηρήθηκε.

Αναφέρεται σε σχέδιο της Τρόικας, με συμπαραστάτες ιδιωτικές τράπεζες, που έθετε ως στόχο τη διάλυση της ΑΤΕ και παραθέτει τις αποφάσεις Θεσμών, ΕΚΤ, TτΕ, που δημιούργησαν συνθήκες τετελεσμένου.

Ερωτήματα τίθενται και για το τίμημα των 95 εκατ. ευρώ, με το οποίο η Τράπεζα Πειραιώς αγόρασε το «υγιές» τμήμα εργασιών της ΑΤΕ και τη μεθοδολογία της αποτίμησης.

Κύριε Κέζο, διατελέσατε, επί σειρά ετών, ανώτατο στέλεχος της Αγροτικής Τράπεζας. Δέκα χρόνια μετά το κλείσιμό της αποφασίσατε να καταθέσετε την άποψή σας για όσα έγιναν την επίμαχη περίοδο. Γιατί;

Η βιαστική και συναισθηματικά φορτισμένη κριτική και αξιολόγηση δεν είναι ούτε σωστή, ούτε καλή επιλογή και κυρίως δεν συνεισφέρει στην καταγραφή της ιστορικής αλήθειας. Πολύ δε περισσότερο, όταν δεν είναι γνωστά όλα τα δεδομένα και όλες οι πληροφορίες. Τούτο επιβεβαιώθηκε, κατά τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο, στην περίπτωση της ΑΤΕ. Όλοι, μεταξύ των οποίων και ο έντυπος και ηλεκτρονικός τύπος, σπεύσατε να δημοσιεύσετε (ίσως και να αποδεχθείτε) όσα ειπώθηκαν στη Βουλή στις 3.8.2012.

Την ημέρα εκείνη ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος (TτΕ) και ο Υπουργός Οικονομικών, που κλήθηκαν στη Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής για εξηγήσεις, είπαν πολλά απαξιωτικά και προσβλητικά για την ΑΤΕ και για όσους εργάστηκαν στην τράπεζα, αμφισβητώντας ακόμη και τη συμβολή της στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα.

Αντιλαμβάνομαι ότι έπρεπε να υποστηρίξουν την απόφαση που πάρθηκε και που ενδεχομένως τους επιβλήθηκε. Δεν χρειάζονταν, όμως, τόσο πολλά και ανεδαφικά επιχειρήματα, που μείωναν την αξία της ΑΤΕ. Οι πωλητές δυσφημούσαν, στη Βουλή, το προϊόν που πουλούσαν (και μάλιστα τα υγιή στοιχεία που επέλεξε ο αγοραστής) και λίγο αργότερα ο αγοραστής πανηγύριζε γι’ αυτό που αγόραζε, καταρρίπτοντας εμμέσως τα επιχειρήματα των πωλητών!

Η ΑΤΕ για 83 ολόκληρα χρόνια, πρόσφερε πολλά στην ανάπτυξη της πρωτογενούς παραγωγής, αλλά και του δευτερογενούς τομέα. Είναι αυτή που ίδρυσε τις πρώτες γαλακτοβιομηχανίες, τις ψυκτικές εγκαταστάσεις, τα ελαιουργεία, τις οινοποιίες, τα κονσερβοποιεία, τα εργοστάσια ζάχαρης, επειδή δεν υπήρχε, τα χρόνια εκείνα, πρόθυμη για επενδύσεις ιδιωτική πρωτοβουλία.

Δεν έκλεισε, όμως, η Αγροτική, επειδή τέθηκε υπό αμφισβήτηση η συμβολή της στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα. Η χαμηλότερη της ελάχιστα απαιτούμενης κεφαλαιακή επάρκεια ήταν το πρόβλημα. Ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας (ΔΚΕ) της τράπεζας, στο τέλος του 2011 ήταν χαμηλότερος του 8%, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αντλήσει ρευστότητα, μέσω του έκτακτου μηχανισμού (ELA)…

Θα δούμε γιατί έκλεισε. Διερωτάται, όμως, εύλογα κανείς γιατί οι δύο αξιωματούχοι επικαλέστηκαν το επιχείρημα ότι δήθεν η ΑΤΕ δεν προσέφερε στον αγροτικό τομέα ή δεν ήταν «κελεπούρι» (η έκφραση είναι δική τους). Φαίνεται πως υπήρξε ένδεια επιχειρημάτων.

Πράγματι, ένας σοβαρός λόγος για τον οποίον η άδεια της ΑΤΕ ανακλήθηκε, είναι επειδή διέθετε δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας (ΔΚΕ) χαμηλότερο του 8%, αλλά πείτε μου εσείς, που ασχολείστε με τις τράπεζες, ποια τράπεζα είχε ΔΚΕ μεγαλύτερο του 8% στις 31.12.2011; Σε αντίστοιχη, λοιπόν, κατάσταση βρέθηκαν όλες οι τράπεζες που συμμετείχαν στην εθελοντική ανταλλαγή ομολόγων. Ακόμη κι αυτές που επιλέγηκαν να διασωθούν, ως συστημικές, είχαν ΔΚΕ κάτω του 8%. Γι’ αυτό χρειάστηκαν τρεις φορές ανακεφαλαιοποίηση.

Τη μείωση του ΔΚΕ της ΑΤΕ και όλων των τραπεζών, τη γνώριζε η κυβέρνηση συνεργασίας Ν.Δ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ, η οποία άλλωστε, στις προγραμματικές της δηλώσεις, (στις 8 Ιουλίου 2012 έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης) περιέλαβε την ανακεφαλαιοποίηση της Αγροτικής, με την αιτιολογία ότι αποτελεί μοχλό ανάπτυξης. Η ίδια δέσμευση καταγράφηκε και στη συμφωνία των τριών κομμάτων για κυβερνητική σύμπραξη.
Μερικές ημέρες αργότερα αποφασίστηκε, όμως, η ανάκληση της άδειάς της και ο Υπουργός Οικονομικών υποστήριζε ότι η ΑΤΕ δεν προσέφερε κάτι στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα!!

Στη Βουλή, όμως, τόσο ο Υπουργός, όσο και ο Διοικητής της TτΕ, υποστήριξαν ότι το κλείσιμο της ΑΤΕ δεν οφείλεται στο PSI…

Θα σας απαντήσω με στοιχεία της ίδιας της TτΕ. Το Δεκέμβριο του 2012, η TτΕ δημοσιοποίησε την «Έκθεση για την Ανακεφαλαιοποίηση και Αναδιάταξη του Ελληνικού Τραπεζικού Τομέα». Στη σελίδα 6 περιλαμβάνεται πίνακας, στον οποίο καταγράφεται η διαδικασία για τον υπολογισμό των κεφαλαιακών αναγκών των τραπεζών.

Ειδικά για την ΑΤΕ αναφέρεται ότι οι ζημιές από το PSI ήταν € 4.329 εκατ. και οι κεφαλαιακές ανάγκες ήταν € 4.920 εκατ. Χρειάζεται άλλο σχόλιο;

Αρχικά, η ΑΤΕ δεν δήλωσε εθελοντική συμμετοχή στο PSI. Αφενός επειδή δεν ήταν μέλος του IIF, που συντόνισε την πρωτοβουλία, αφετέρου επειδή με βάση τους κανόνες της Κομισιόν όποιο πιστωτικό ίδρυμα βρισκόταν υπό αναδιάρθρωση μπορούσε να μην συμμετάσχει. Η ΑΤΕ βρισκόταν σε καθεστώς αναδιάρθρωσης. Γιατί δήλωσε οικειοθελώς συμμετοχή;

Την εποχή εκείνη δεν υπηρετούσα στην ΑΤΕ. Εικάζω, όμως, ότι «δήλωσε» συμμετοχή επειδή η κυβέρνηση υποσχέθηκε στη διοίκηση της ΑΤΕ πως η ζημιά από το «κούρεμα» των ομολόγων θα αποκατασταθεί με αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου. Η υπόσχεση, μάλιστα, ήταν τόσο ισχυρή, που την έπεισαν να μετατρέψει και όλα τα άλλα χρέη κρατικών οργανισμών προς την τράπεζα σε ομόλογα, τα οποία, επίσης, «κουρεύτηκαν».

Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι η συμμετοχή της ΑΤΕ στο PSI αποφασίστηκε από το μέτοχο-δημόσιο στη Γενική Συνέλευση της 15.11.2011. Με την έννοια αυτή η συμμετοχή ήταν υποχρεωτική και όχι εθελοντική. Στην ίδια Γενική Συνέλευση αποφασίστηκε και η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου κατά 290 εκατ. Ο ορισμός του τραγέλαφου. Στην ίδια συνέλευση που το ελληνικό δημόσιο ενίσχυε την ΑΤΕ με € 290 εκατ., που απαιτούνταν για να αποκατασταθεί εκείνη τη στιγμή ο ΔΚΕ σε ανεκτά επίπεδα, προκαλούσε στην Τράπεζα ζημιά € 4.329 εκατ.!

Θυμίζω ότι στην κατάθεσή του στην Εξεταστική Επιτροπή για τα δάνεια των κομμάτων ο πρώην Διοικητής της TτΕ ανέφερε χαρακτηριστικά «Όσοι κρατούσαν δημόσια ομόλογα, κυβερνητικά, του Δημοσίου έχασαν το 80%». Είναι συνεπώς ξεκάθαρο ότι χωρίς το PSI η ΑΤΕ δεν θα χρειαζόταν ανακεφαλαιοποίηση ή πάντως δεν θα χρειαζόταν ουσιαστική αύξηση των κεφαλαίων της.

Η Γενική Συνέλευση των μετόχων της ΑΤΕ της 15.11.2011, ήταν η τελευταία ευκαιρία για να διασωθεί η Τράπεζα. Από την ημέρα εκείνη και μετά, ό,τι γινόταν ήταν αναγκαστικά βήματα για να κλείσει η ΑΤΕ.

Εκτιμάτε ότι υπήρχε σχέδιο; Αν ναι, από ποιόν επιβλήθηκε; Από την κυβέρνηση με τις ευλογίες των Θεσμών;

Θα έλεγα υπό την ασφυκτική πίεση και όχι με τις ευλογίες των θεσμών. Ήταν σε όλους γνωστό ότι οι ιδιωτικές ελληνικές τράπεζες δεν έβλεπαν με καλό μάτι την ανάπτυξη και επέκταση της ΑΤΕ, ιδιαίτερα σε τομείς εκτός του αγροτικού τομέα.

Η τρόικα, με την έλευσή της στη χώρα, ίσως και με την παρακίνηση των ιδιωτικών τραπεζών, έθεσε ως στόχο τη διάλυση της ΑΤΕ και προς τούτο ξεκίνησε η συνεργασία της ΕΚΤ (μέλους της τρόικα) με την TτΕ.
Η ιδέα για την ίδρυση κρατικού τραπεζικού πυλώνα, που αναπτύχθηκε την εποχή εκείνη (2010), συνάντησε ισχυρή αντίδραση από το εγχώριο τραπεζικό κατεστημένο, που βρήκε άμεσα ισχυρό συμπαραστάτη την τρόικα.

Άποψή μου είναι ότι η υποβολή προσφοράς από την Τράπεζα Πειραιώς για την εξαγορά της ΑΤΕ το 2010 δεν έγινε τυχαία. Η Διοίκηση της Τράπεζας Πειραιώς γνώριζε ότι πώληση τράπεζας, χωρίς διαγωνισμό, δεν μπορούσε να γίνει. Ουσιαστικά, όμως, επεδείκνυε το ενδιαφέρον της και ενδεχομένως έσπευδε να ακυρώσει τις συζητήσεις για τη δημιουργία ενός κρατικού τραπεζικού πυλώνα. Έδειχνε παρούσα και έδειχνε το δρόμο, ότι δηλαδή με την εφαρμογή του Ν. 3601/2007, και κάποιου επικαιροποιημένου νόμου, όπως υπήρξε ο Ν. 4021/2011, δεν χρειάζεται διαγωνισμός με την ουσιαστική έννοια του όρου.

Υπήρξε όμως σχέδιο;

Προφανέστατα υπήρξε στρατηγική. Αν για την εφαρμογή της καταστρώθηκε ή όχι συγκεκριμένο σχέδιο, το γνωρίζουν οι εμπλεκόμενοι. Εκτιμώ, όμως, ότι χωρίς σχέδιο δεν μπορεί να κλείσει μια τράπεζα 83 ετών, μέσα σε μια μέρα, με λήψη αποφάσεων από 4-5 διαφορετικά όργανα της χώρας και της Ευρώπης. Εγώ παραθέτω στοιχεία, που είναι αδιαμφισβήτητα και ο αναγνώστης θα βγάλει τα συμπεράσματά του.

Το Δεκέμβριο του 2011 έκλεισε η 5η αξιολόγηση του μνημονίου, στην οποία περιλαμβάνεται και η δέσμευση (που προφανώς την επέβαλε η τρόικα) να μη χρησιμοποιηθούν πόροι του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) για την ανακεφαλαιοποίηση κρατικών τραπεζών (δηλαδή ΑΤΕ και ΤΤ), ενώ είχε ήδη αποφασιστεί το PSI. Αυτή ήταν κυβερνητική απόφαση.

Επίσης, σύμφωνα με τον κ. Γκίκα Χαρδούβελη (Κρίση και Χρηματοπιστωτικά ανοίγματα στην Ελλάδα, Οκτώβριος 2020), στις αρχές του 2012 πάρθηκε η απόφαση από την TτΕ, σε συνεννόηση με την ΕΚΤ, για κρατική κεφαλαιακή ενίσχυση μόνον των υφιστάμενων τεσσάρων συστημικών τραπεζών. Αυτή ήταν απόφαση της ΕΚΤ (ουσιαστικά της τρόικα) και της TτΕ.

Η απόφαση, συνεπώς, είχε ληφθεί. Θα έμεναν 4 τράπεζες και ανακεφαλαιοποίηση σε κρατική τράπεζα δεν μπορούσε να γίνει. Τι απέμενε; Να ενταχθεί και η ΑΤΕ στο PSI (που ήταν για τον ιδιωτικό τομέα, ενώ η ΑΤΕ ήταν κρατική), ώστε να χάσει τα κεφάλαιά της και έτσι να έχει ανεπάρκεια κεφαλαίων. Στη συνέχεια και δια παν ενδεχόμενο η TτΕ χαρακτήρισε την ΑΤΕ, με απόφαση της Επιτροπής Πιστωτικών και Ασφαλιστικών Θεμάτων (ΕΠΑΘ), ως μη βιώσιμη για να αποκλειστεί εντελώς η δυνατότητα ανακεφαλαιοποίησης.

Όλες οι κυβερνήσεις και όλα τα κόμματα που συγκυβερνούσαν γνώριζαν ότι το Δ.Ν.Τ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κυρίως η ΕΚΤ, ήθελαν το κλείσιμο της ΑΤΕ. Πιστεύω ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν ήθελαν το κλείσιμο της ΑΤΕ. Ενδεχομένως ούτε η TτΕ, όμως τελικά συντάχθηκε με την Ε.Κ.Τ. Τότε τα πράγματα ήταν δύσκολα και σκληρά. Προείχε η σωτηρία της χώρας. Βλέπετε ότι ούτε η επόμενη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ μπόρεσε να αναβιώσει την ΑΤΕ, παρά το ότι το ήθελε και το υποσχέθηκε.

Και επειδή γίνεται αναφορά σε «σχέδιο» οφείλω να ξεκαθαρίσω ότι η αναστολή της άδειας λειτουργίας της ΑΤΕ έγινε σύμφωνα με το νόμο και γι’ αυτό το Συμβούλιο Επικρατείας, στο οποίο προσέφυγε ο Σύλλογος των Εργαζομένων της ΑΤΕ, με τη 3013/2014 απόφασή του, έκρινε νόμιμη τη διαδικασία αναστολής της άδειας λειτουργίας.

Η διαδικασία ήταν νόμιμη, αλλά σε υπερβολικό βαθμό άτυπη (έστω κι αν ο νόμος πράγματι προβλέπει άτυπη διαδικασία). Στις 2.7.2012 ζητήθηκε από τις υπόλοιπες 4 τράπεζες να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για το υγιές τμήμα της ΑΤΕ μέχρι τις 6.7.2012 (σε 4 ημέρες). Στη συνέχεια δόθηκε παράταση μέχρι τις 13.7.2012 και μετά μέχρι τις 27.7.2012. Στη διεκδίκηση παρέμεινε μόνο η Τράπεζα Πειραιώς (οι άλλοι εν δυνάμει διεκδικητές αποσύρθηκαν πολύ γρήγορα), η οποία ήδη είχε προετοιμαστεί καταλλήλως από καιρό, όπως και ο τότε Πρόεδρος της δήλωσε σε συνέντευξή του (Εφημερίδα Καθημερινή της 28.4.2013).

Η Ελλάδα δεν καταστράφηκε επειδή έκλεισε η ΑΤΕ, όμως η θυσία της δεν έσωσε δια μιας το τραπεζικό σύστημα. Χρειάστηκαν πολλές και δαπανηρές παρεμβάσεις.

Σε ποια απόφαση της TτΕ, που έκρινε την ΑΤΕ μη βιώσιμη, αναφέρεστε;

Αναφέρομαι στην απόφαση 36/19.4.2012 (θέμα 8ο) της ΕΠΑΘ της TτΕ, η οποία δεν είχε δημοσιευθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Προσωπικά, δεν μπόρεσα να τη βρω, ούτε στο αρχείο της TτΕ, ούτε στο αρχείο του Εθνικού Τυπογραφείου. Είναι δε περίεργο το γεγονός ότι στην απόφαση για την ανάκληση της άδειας λειτουργίας της ΑΤΕ δεν γίνεται επίκληση της ως άνω απόφασης της ΕΠΑΘ, που χαρακτηρίζει την ΑΤΕ μη βιώσιμη. Αντίθετα, στην απόφαση για την ανάκληση της άδειας λειτουργίας γίνεται αναφορά στην 37/19.4.2012 (θέμα 8ο), πλην όμως ούτε αυτή ανευρίσκεται!

Πληροφορίες για το σκεπτικό της απόφασης 36/19.4.2012 (θέμα 8ο), αντλούμε από την απόφαση του ΣτΕ, το οποίο έλαβε υπόψη του τις απόψεις των Υπηρεσιών της TτΕ.

Κατά το ΣτΕ, η ΕΠΑΘ της TτΕ έκρινε την ΑΤΕ ως μη βιώσιμη και συνεπώς μη επιλέξιμη για να ανακεφαλαιοποιηθεί από το ΤΧΣ, επειδή δεν είχε κεφαλαιακή επάρκεια, ως αποτέλεσμα του PSI, η ποιότητα της διοίκησης δεν ήταν καλή, το επιχειρηματικό σχέδιο της ΑΤΕ, που είχε εγκριθεί από την Ε.Ε. και την TτΕ δεν ήταν εύρωστο, τα μέλη του Δ.Σ. της ΑΤΕ τα διόριζε η κυβέρνηση (ως εάν τα μέλη του Δ.Σ. της TτΕ τα διορίζει ο Θεός) και το κράτος ήταν απρόθυμο να μετάσχει στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΤΕ.

Την περίοδο, όμως, εκείνη υποκεφαλαιοποιημένες και μη βιώσιμες, όπως προαναφέρθηκε, ήταν όλες οι τράπεζες και γι’ αυτό ανακεφαλαιοποιήθηκαν από το ΤΧΣ, ώστε, μεταξύ άλλων, να καταστούν ικανές να διεκδικήσουν την ΑΤΕ!

Αναφέρατε στην αρχή της συζήτησης ότι οι «πωλητές» της καλής ΑΤΕ δυσφημούσαν, στη Βουλή, το προϊόν που καλούντο να πωλήσουν ενώ λίγο αργότερα ο αγοραστής πανηγύριζε γι’ αυτό που αγόραζε. Τι εννοείτε;

Εννοώ ότι με τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησαν ο Υπουργός και ο Διοικητής έδιναν την εντύπωση ότι η ΑΤΕ δεν άξιζε τίποτα, αφού παρά τις κεφαλαιακές ενισχύσεις η τράπεζα είχε ανεπάρκεια κεφαλαίων, οι Διοικούντες και οι εργαζόμενοι δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους, αφού ενέγραφαν υποθήκες σε αγροτική γη που δεν έπρεπε, γιατί ίδρυαν εταιρίες που δεν έπρεπε, γιατί η αξία των μετοχών κυριότητας της ΑΤΕ μειώθηκε δραματικά και πολλά άλλα.

Ούτε λίγο ούτε πολύ, όλοι οι κακοί βρέθηκαν στην ΑΤΕ και όλοι οι καλοί βρέθηκαν στις άλλες τράπεζες. Ακόμη ο Υπουργός και ο Διοικητής στις 3 Αυγούστου 2012 κατακεραύνωναν την ΑΤΕ, προφανώς για να δικαιολογήσουν το κλείσιμό της, διερωτώμενοι: «Αφού τα υγιή στοιχεία που πωλούνταν ήταν κελεπούρια γιατί δεν προσήλθαν και άλλοι διεκδικητές»;

Όμως, η Τράπεζα Πειραιώς στο Ενημερωτικό Δελτίο (3.6.2013) για την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου, ανέφερε για την ΑΤΕ: α) Η απόκτηση στοιχείων της ΑΤΕ bank ήταν μία πολύ σημαντική συναλλαγή για την τράπεζα (Πειραιώς) λόγω του μεγέθους των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού που απέκτησε. β) Από τις καταθέσεις πελατών (της ΑΤΕ), 60% ήταν καταθέσεις ταμιευτηρίου και όψεως, οι οποίες έχουν χαμηλότερο κόστος σε σχέση με τις προθεσμιακές καταθέσεις και είναι πιο σταθερές. γ) To δίκτυο καταστημάτων της ATEbank εξυπηρετεί 2,1 εκατ. πολίτες. Οι σχέσεις με τους πελάτες είναι μακροχρόνιες και εδραιωμένες και το προσωπικό της ATEbank είναι έμπειρο, με στενές σχέσεις με τις τοπικές κοινωνίες και εξειδικευμένες γνώσεις σε τομείς όπως η αγροτική τραπεζική. δ) Μέσω της απόκτησης περιουσιακών στοιχείων της ATEbank, η Τράπεζα διατηρεί πλέον εδραιωμένες σχέσεις με περίπου 700.000 αγρότες. ε) Η Τράπεζα (Πειραιώς) πιστεύει ότι εξαγόρασε έναν ισχυρό ισολογισμό (της ΑΤΕ).

Πολλά έχουν γραφτεί για το τίμημα. Ποια είναι η άποψή σας;

Υπάρχουν πράγματι πολλά ερωτήματα για το τίμημα των € 95 εκατ. Είναι λογικό ο αγοραστής να θέλει να πληρώσει όσο το δυνατό λιγότερα. Ο πωλητής όμως πως δέχεται ένα συμβολικό τίμημα;

Ποιος και πότε αποτίμησε το υγιές τμήμα της ΑΤΕ; Στις 27.7.2012 η Τράπεζα Πειραιώς προσέφερε € 95 εκατ.

Η TτΕ για να δεχθεί αυτό το τίμημα την ίδια μέρα, σημαίνει ότι ήδη είχε κάνει την εκτίμησή της και προσδιόρισε κι εκείνη την αξία του υγιούς τμήματος στα € 95 εκατ. Πρόκειται για μια πραγματικά εξαιρετική σύμπτωση. Όμως πως δικαιολογούνται τα € 95 εκατ. το 2012 για το υγιές μόνο τμήμα της ΑΤΕ, όταν η Πειραιώς το 2010 έδινε για 77,35% του συνόλου (υγιούς και μη) της ΑΤΕ € 372 εκατ.;

Κι αν η Πειραιώς δεν λάμβανε τα δάνεια της Βιομηχανίας Ζάχαρης, που ήταν € 130 εκατ., το δημόσιο θα πλήρωνε κι από πάνω € 35 εκατ. στην Πειραιώς; Κι αν η Πειραιώς δεν λάμβανε τα δάνεια των κομμάτων, τι ποσό θα κατέβαλλε το δημόσιο για να αποκτήσει η Πειραιώς το υγιές τμήμα της ΑΤΕ; Αλήθεια ποιος (νομικό ή φυσικό πρόσωπο) διαπραγματεύθηκε το τίμημα με την Τράπεζα Πειραιώς; Και πως όλα (υποβολή προσφοράς – αξιολόγηση – διαπραγμάτευση - αποδοχή προσφοράς – έγκριση ΤΧΣ και TτΕ και ανάκληση άδειας) έγιναν σε μια μέρα (27.7.2012); Μήπως τελικά τα € 95 εκατ. ήταν το αναγκαίο ποσό για την αποζημίωση απόλυσης του προσωπικού της ΑΤΕ;

Όταν αποφασίστηκε η διάσπαση της τράπεζας, η τότε κυβέρνηση έθεσε ως προτεραιότητα την απορρόφηση του συνόλου του προσωπικού της. Η παροχή εγγύησης πλήρους απασχόλησης από την Πειραιώς, στη δεσμευτική της προσφορά, αποτέλεσε το καθοριστικό στοιχείο που έγειρε την πλάστιγγα υπέρ της σε σχέση με τη Eurobank, η οποία φέρεται να έθεσε προϋποθέσεις για την παροχή εγγύησης πλήρους απορρόφησης που δεν έγιναν δεκτές;

Δεν μπορώ να απαντήσω με σιγουριά στο ερώτημά σας. Όπως δεν γνωρίζω ποια κυβέρνηση αποφάσισε τη διάσπαση της ΑΤΕ και ποια κυβέρνηση επέλεξε το ένα από τα τέσσερα σενάρια που προτάθηκαν. Σύμφωνα με τον τότε Διοικητή της TτΕ , αρχές Μαΐου του 2012 ζητήθηκαν προσφορές – προτάσεις από τις άλλες τράπεζες για τα υγιή στοιχεία της ΑΤΕ, ενώ σύμφωνα με το ΣτΕ, τα σχετικά έγγραφα προς τις άλλες τράπεζες απεστάλησαν στις 2.7.2012.

Συνεπώς ποια κυβέρνηση αποφάσισε τη διάσπαση της ΑΤΕ και ποια κυβέρνηση επέλεξε το σενάριο που τελικά εφαρμόστηκε; Διότι άλλη κυβέρνηση ήταν στις αρχές Μαΐου και άλλη κυβέρνηση ήταν στις 2 Ιουλίου του 2012.

Ανεξάρτητα όμως απ’ αυτό, εκείνο που γνωρίζω από τα δημοσιεύματα της εποχής εκείνης και παλαιότερα είναι ότι η Eurobank πάντοτε ενδιαφερόταν για το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και η Τράπεζα Πειραιώς για την ΑΤΕ.
Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι ο κ. Ε. Βενιζέλος σε ομιλία στην Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ στις 31.7.2012 ανέφερε σχετικά με την ΑΤΕ: «Η απόφαση, που ελήφθη, δεν ήταν μια απόφαση πολιτική, μια απόφαση κυβερνητική.

Ήταν μια απόφαση, η οποία ελήφθη σε τεχνικό τραπεζικό επίπεδο από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Τράπεζα της Ελλάδος……. Το νέο στοιχείο το οποίο μας παρουσίασε η Τράπεζα της Ελλάδος ήταν μια λύση με πλήρη απορρόφηση του δικτύου και πλήρη απορρόφηση όλου του προσωπικού. Και αυτή ήταν η απόφαση που πήρε».

Από την απόφαση του ΣτΕ, πληροφορούμαστε ότι η Eurobank κλήθηκε να εκδηλώσει πιθανό ενδιαφέρον της για την ΑΤΕ στις 2.7.2012 και παραιτήθηκε της διεκδίκησης στις 24.7.2012. Είναι προφανές ότι εξαγορά τράπεζας μέσα 2-3 εβδομάδες δεν γίνεται.

Η TτΕ υποστήριξε ότι το πρόβλημα της βιωσιμότητας της ΑΤΕ οφείλεται στο ότι δίνονταν δάνεια με ελαστικά κριτήρια.

Κατ’ αρχάς πρέπει με λύπη μου να επισημάνω ότι εξαιτίας των αναφορών της TτΕ για την ποιότητα των δανείων που είχε χορηγήσει η ΑΤΕ, περισσότερα από 50 στελέχη της τράπεζας σύρθηκαν επανειλημμένα σε ανακριτές και εισαγγελείς, με τεράστιο ψυχικό και οικονομικό κόστος. Υπενθυμίζεται ότι τα κόκκινα δάνεια στις άλλες τράπεζες ξεπέρασαν τα € 100 δις.

Τα δάνεια που χορήγησαν τα στελέχη της ΑΤΕ, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, δόθηκαν με τραπεζικά κριτήρια και εισπράχθηκαν από την τράπεζα. Τα δάνεια που δόθηκαν με εντολή του δημοσίου σε ΔΕΚΟ, Συνεταιρισμούς και Συνεταιριστικές εταιρίες, πάντοτε υπό το βλέμμα της TτΕ, στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν εισπράχθηκαν.

Γι’ αυτό και το κράτος κατά καιρούς αποζημίωνε την Τράπεζα για τις παρεμβάσεις του. Παρεμβάσεις που επεκτείνονταν σε χάρισμα γεωργικών χρεών, σε υποχρεωτική ίδρυση εταιριών, υπό την ανοχή και έγκριση της TτΕ. Υπενθυμίζεται ότι στη δεκαετία του 1980 δάνεια χορηγούσαν και περιφερειακές, τοπικές επιτροπές πιστώσεων, στις οποίες μετείχαν και εκπρόσωποι των Δήμων, Κοινοτήτων, Συνεταιρισμών, ακόμη και εκπρόσωποι Συνδικάτων!

Ανεξάρτητα όμως από τον επηρεασμό του κράτους, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το 2009, ο Δείκτης μη Εξυπηρετούμενων Δανείων της ΑΤΕ ήταν 7,6% , με μέσο όρο τραπεζών 7,7%. Το 2010, η ΑΤΕ είχε τον ίδιο δείκτη στο 11%, έναντι μέσου όρου 14,1% και το 2011 είχε 16,6% έναντι μέσου όρου 21,5%. Κατά την ανάκληση της άδειας λειτουργίας της η ΑΤΕ είχε δείκτη 24,2% έναντι μέσου όρου 31,3%. Αλλά και σήμερα, ο όγκος των μη εξυπηρετούμενων δανείων βρίσκεται ακόμη στο 12,1% του συνόλου των δανείων, το μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Φυσικά παρά τις πωλήσεις δανείων ύψους € 88 δις που διαχειρίζονται ξένα funds. (BHMA Κυριακής 22.5 και 19.6.2022).

Επιπλέον, ο κ. Γκ. Χαρδούβελης (στο ίδιο άρθρο του) αναφέρει ότι οι 4 συστημικές τράπεζες προχώρησαν σε τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις, αντλώντας συνολικό ποσό € 51,78 δις, από το ΤΧΣ και από ιδιωτικούς πόρους. Παρά ταύτα, στις 31.12.2019 οι τέσσερις συστημικές τράπεζες παρουσίαζαν, σε επίπεδο ομίλου, Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα (ΜΕΑ) που το ποσοστό τους επί των δανείων ήταν 29,3%, 31,3%, 44,8% και 48,8% για την Πειραιώς. Ελπίζω, εύχομαι και θέλω να πιστεύω τα ποσοστά αυτά να αποτελούν παρελθόν. Πάντως εκτιμάται ότι το ΤΧΣ επένδυσε € 44,5 δις στις τράπεζες και θα εισπράξει περίπου € 2 δις. Αποδεικνύεται συνεπώς κατά αναντίρρητο τρόπο ότι η παραπάνω αναφορά της TτΕ για την ΑΤΕ, ήταν τουλάχιστον άδικη.

Γιατί δεν προχωρήσαν οι διοικήσεις της Αγροτικής ταχύτερα σε σταδιακή ρευστοποίηση των μετοχών εισηγμένων εταιρειών, τις οποίες εισέφερε σε είδος το Δημόσιο, αξιοποιώντας τους ανοδικούς κύκλους της αγοράς; Το 2007 οι συμμετοχές της ΑΤΕ είχαν αποτίμηση 1 δισ. ευρώ, σύμφωνα με έκθεση της Eurobank Equities.

Ανάλογη αναφορά έκανε και ο Διοικητής της TτΕ στην ομιλία του στη Βουλή, στις 3.8.2012. Είπε: «Η ΑΤΕ για τις θυγατρικές της είχε επενδύσει συνολικά πάνω από € 1,2 δις. Σήμερα έχουν απομείνει € 156 εκατ. Με άλλα λόγια έχασε πάνω από € 1 δις από τις θυγατρικές ή το 85% της αξίας των θυγατρικών της». Προφανώς γνώριζε το αποτέλεσμα, δεν γνώριζε την αιτία. Το μετοχικό κεφάλαιο της ΑΤΕ αυξήθηκε το 1999 κατά 200 δις δρχ. Ουσιαστικά όμως η ΑΤΕ αντί για μετρητά, διά νόμου και εξ ανάγκης, έλαβε μετοχές των εισηγμένων εταιρειών ΟΤΕ, ΕΛΠΕ και ΚΑΕ, ύστερα από έγκριση της TτΕ (σύσκεψη στο Υπουργείο Εθν. Οικονομίας της Τετάρτης 5.5.1999, στην οποία μετείχε και εκπρόσωπος της TτΕ).

Οι μετοχές αυτές, την περίοδο της χρηματιστηριακής έκρηξης, πωλήθηκαν στην ΑΤΕ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ (η οποία ιδρύθηκε με Νόμο και έγκριση της TτΕ) καθώς επίσης έγινε και αναπροσαρμογή της αξίας των μετοχών με πώληση και επαναγορά (γύρισμα) στο τέλος του 1999. Από τις δύο αυτές κινήσεις πραγματοποιήθηκαν κέρδη 114 και 126 δις δρχ. αντίστοιχα, με πλήρη γνώση και συναίνεση της TτΕ. Όλα αυτά αναφέρονται στο Ενημερωτικό Δελτίο που συντάχθηκε για την εισαγωγή των μετοχών της ΑΤΕ στο Χρηματιστήριο.

Στη συνέχεια (Φεβρουάριος του 2000), η ΑΤΕ έλαβε από το δημόσιο το 10% των μετοχών της ΕΤΒΑ και της ΕΥΔΑΠ, ως αποζημίωση στο πλαίσιο ρύθμισης χρεών των συνεταιριστικών οργανώσεων (Ν. 2538/97). Μετά την εξαγορά της ΕΤΒΑ από την ΠΕΙΡΑΙΩΣ, η ΑΤΕ κατείχε μετοχές της ΠΕΙΡΑΙΩΣ.

Όλες οι παραπάνω μετοχές δεν κατέστη δυνατόν να πωληθούν, όχι πάντως με ευθύνη των Διοικήσεων της ΑΤΕ. Είμαι σε θέση να γνωρίζω προσωπικά ότι υπήρξαν συγκεκριμένες περιπτώσεις όπου οι Διοικητές αποπειράθηκαν να πωλήσουν μετοχές αλλά δεν τους επετράπη από το μέτοχο (Δημόσιο).

Μπορούσε άραγε ο Διοικητής της ΑΤΕ να πουλήσει μετοχές ΕΛΠΕ, ΟΤΕ και ΕΥΔΑΠ, χωρίς έγκριση της Κυβέρνησης; Μήπως δεν έγινε προσπάθεια να πωληθούν οι μετοχές της Τράπεζας Πειραιώς, σε εξαιρετική μάλιστα τιμή, οι οποίες προέκυψαν από τις μετοχές της ΕΤΒΑ;

Και όχι μόνο δεν της επετράπη να πουλήσει μετοχές της Τράπεζας Πειραιώς, αλλά πολύ αργότερα (αρχές του 2011) της επιβλήθηκε να μετάσχει σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας Πειραιώς. Αν θυμάμαι καλά, όταν έγινε η απόπειρα πώλησης των μετοχών της Τράπεζας Πειραιώς από την ΑΤΕ, ο κ. Προβόπουλος ήταν Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος στην Τράπεζα Πειραιώς.

Και κάτι ακόμη. Ο κ. Προβόπουλος καταθέτοντας στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής για τα δάνεια των κομμάτων είπε: «Κατά τη κρίση, οι μετοχικές αξίες μειώθηκαν κατά 90%». Προς τι λοιπόν ο υπαινιγμός του στη Βουλή στις 3.8.2012 για την απώλεια της αξίας των μετοχών που κατείχε η ΑΤΕ; Και πως αλήθεια, ύστερα από 6 μήνες η χρηματιστηριακή αξία των μετοχών αυτών διπλασιάστηκε; Γι’ αυτό αναφέρθηκα σε απαξιωτικά και προσβλητικά επιχειρήματα του Υπουργού και του Διοικητή στη Βουλή. Δηλαδή το Χρηματιστήριο έπεσε από τις 6.500 μονάδες στις 800 εξαιτίας των στελεχών και των Διοικήσεων της ΑΤΕ;