Χρυσόγονος: Με οικονομικό βοήθημα η αναστολή εργασίας ανεμβολίαστων

Η αναστολή της εργασιακής σχέσης των εργαζόμενων σε ορισμένους τομείς μπορεί να επιβληθεί ως αντικίνητρο άρνησης εμβολιασμού, με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας. Αν όμως το μέτρο δεν συνοδευτεί από την καταβολή κάποιου οικονομικού βοηθήματος, θα πρόκειται για υπέρμετρο περιορισμό των δικαιωμάτων του εργαζόμενου, από τη στιγμή που υπάρχει πρόβλεψη καταβολής ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος ακόμα και για αυτούς που δεν έχουν δουλέψει ποτέ.

Αυτό υποστηρίζει ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΑΠΘ και πρώην ευρωβουλευτής Κώστας Χρυσόγονος, στη συνέντευξή του στο Euro2day.gr. Ο ίδιος θεωρεί πως ανάλογα αντικίνητρα μπορούν να νομοθετηθούν και για άλλους τομείς, όπως η εκπαίδευση, τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και κάποιες κατηγορίες ένστολων, έως ότου οικοδομηθεί το τείχος ανοσίας.

Με την ίδια λογική, χαρακτηρίζει ως υπέρμετρο περιορισμό την απόλυση εργαζόμενου, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς είναι ένα οριστικό μέτρο για μια προσωρινή κατάσταση. Όλα τα παραπάνω, υπό την επιφύλαξη της τελικής κρίσης των δικαστηρίων, που είναι αρμόδια να αποφανθούν επί της αυθαιρεσίας μιας νομοθετικής ρύθμισης.

Η αναστολή εργασίας λόγω άρνησης εμβολιασμού, που έχει αποφασιστεί για ορισμένες κατηγορίες εργαζόμενων, είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα;

Σύμφωνα με το Άρθρο 21 του Συντάγματος, το κράτος υποχρεούται να μεριμνά για την υγεία των πολιτών. Συνεπώς, εφόσον οι αρμόδιοι γιατροί είναι της γνώμης ότι ο εμβολιασμός προστατεύει τη δημόσια υγεία, ο νομοθέτης μπορεί να προβλέψει κίνητρα εμβολιασμού και αντικίνητρα για όσους αρνούνται τον εμβολιασμό. Στο πλαίσιο αυτό, η αναστολή των εργασιακών σχέσεων είναι ένα από τα μέτρα τα οποία μπορούν να ληφθούν, αν και κατά την προσωπική μου άποψη θα έπρεπε να συνοδεύονται από την πρόβλεψη καταβολής κάποιου βοηθήματος εκ μέρους του κράτους στους ανθρώπους οι οποίοι με τον τρόπο αυτό χάνουν έστω και προσωρινά τις θέσεις εργασίας τις οποίες κατείχαν.

Υπάρχει κάποιο προηγούμενο ή δεδικασμένο στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό;

Δεν υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις που να λύνουν το ζήτημα με οριστικό τρόπο, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Στο εξωτερικό υπάρχουν αποφάσεις οι οποίες προχωρούν ακόμη περισσότερο. Π.χ. στις ΗΠΑ, από τις αρχές του 20ού αιώνα, έχει κριθεί πως είναι συνταγματικός ο εμβολιασμός ακόμη και με απειλή ποινικών κυρώσεων για όσους αρνούνται. Υπό τα δεδομένα της ελληνικής έννομης τάξης, θεωρώ ότι κάτι τέτοιο δεν θα ήταν επιτρεπτό. Όμως θα μπορούσε να προβλέψει ο νομοθέτης άλλου είδους κίνητρα ή αντικίνητρα, όπως είναι η αναστολή της εργασιακής σχέσης. Τη στιγμή όμως που καταβάλλεται από το κράτος ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ακόμη και σε ανθρώπους που δεν εργάστηκαν ποτέ, το να αναστείλει την εργασιακή σχέση χωρίς καταβολή οποιουδήποτε βοηθήματος λόγω άρνησης εμβολιασμού έχω την εντύπωση ότι είναι υπέρμετρος περιορισμός των δικαιωμάτων του. Με την επιφύλαξη βέβαια ότι αυτό θα κριθεί από τα δικαστήρια, χωρίς να μπορούμε να προδικάσουμε από τώρα μετά βεβαιότητας την έκβαση των σχετικών αντιδικιών, όταν αυτές εμφανιστούν.

Προβλέπετε πως θα υπάρξουν μαζικές προσφυγές;

Δεν το ξέρω. Υποθέτω ότι θα εξαρτηθεί και από τον χρόνο που θα διαρκέσει όλη αυτή η υπόθεση. Αν η πανδημία υποχωρήσει μέσα στους επόμενους μήνες με την οικοδόμηση ενός τείχους ανοσίας, ίσως να αποδραματοποιηθεί η όλη κατάσταση. Αν οικοδομηθεί το τείχος ανοσίας και δεν υπάρχει κίνδυνος μεταδόσεως, εκεί αλλάζουν και οι συνταγματικές όψεις του ζητήματος. Ασφαλώς η προστασία της δημόσιας υγείας αξιολογείται ενόψει των επιδημιολογικών δεδομένων, όπως αυτά μας τίθενται από την ιατρική επιστημονική κοινότητα. Ούτως ή άλλως, ο δικαστικός έλεγχος σε αυτές τις περιπτώσεις είναι έλεγχος ακραίων ορίων. Δηλαδή είναι έλεγχος της αυθαιρεσίας του νομοθέτη. Τις ουσιαστικές αποφάσεις δεν τις λαμβάνει ο δικαστής, τις λαμβάνει ο νομοθέτης, αξιολογώντας τα επιδημιολογικά δεδομένα, όπως αυτά του μεταφέρονται από τους λοιμωξιολόγους. Εκείνο το οποίο μπορεί να κάνει ο δικαστής είναι να ελέγξει την προφανή αυθαιρεσία μιας νομοθετικής ρύθμισης. Και έχω την εντύπωση ότι η μη καταβολή, όπως σας είπα, καμίας μορφής βοηθήματος στον εργαζόμενο ο οποίος τίθεται σε αναστολή ενέχει ένα τέτοιο στοιχείο αυθαιρεσίας. Διότι αν ο εργαζόμενος δεν έχει καθόλου οικονομικά αποθέματα κινδυνεύει η ίδια η επιβίωσή του. Άρα εδώ έχουμε ένα μέτρο το οποίο φαίνεται να βαίνει πέραν του συνταγματικού ορίου, με την επιφύλαξη βεβαίως ότι όλα αυτά θα κριθούν από τα δικαστήρια, χωρίς κανείς να μπορεί από τώρα να προδικάσει μετά βεβαιότητος ποια θα είναι η κρίση τους.

Θα προσδιορίζατε ποσοτικά το ύψος του βοηθήματος;

Αυτό είναι κάτι που θα το κρίνει ο νομοθέτης, αλλά από τη στιγμή που υπάρχει ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, που έχει ένα ύψος κάπου στα 300 ευρώ και ένα επίδομα ανεργίας που βρίσκεται κάπου στα 400 ευρώ, υποθέτω ότι κάπου εκεί θα έπρεπε να κινηθεί και ένα ειδικό βοήθημα για τους ανθρώπους αυτούς που τίθενται σε αναστολή εργασίας.

Μπορεί να υπάρξει απόλυση εργαζόμενου στον ιδιωτικό τομέα για άρνηση εμβολιασμού;

Προσωπική μου άποψη είναι πως η απόλυση τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα είναι υπέρμετρος περιορισμός, διότι έχει οριστικό χαρακτήρα, ενώ η πανδημία ελπίζουμε τουλάχιστον ότι θα έχει προσωρινό χαρακτήρα. Άρα μετά το τέλος της πανδημίας με την οικοδόμηση του τείχους ανοσίας, είναι αδικαιολόγητο να μην μπορεί να επανέλθει ο εργαζόμενος στη θέση του. Και πάλι βεβαίως με την επιφύλαξη του πόσο θα κρατήσει η υγειονομική κρίση.

Στον ιδιωτικό τομέα δεν είναι πιο ευάλωτοι οι εργαζόμενοι; Αν ο εργοδότης επικαλεστεί άλλο λόγο;

Δεν ξέρουμε πώς θα μπορούσαν να αξιολογηθούν από τα δικαστήρια απολύσεις εργαζόμενων οι οποίες θα γίνουν από τους εργοδότες, λόγω άρνησης των εργαζόμενων να εμβολιαστούν. Όπως είπα και πριν, η άρνηση δεν είναι σπουδαίος λόγος που να δικαιολογεί την απόλυση. Θα μπορούσε μόνο να δικαιολογήσει την αναστολή της εργασιακής σχέσης, αν προβλεφθεί αυτό με υπουργική απόφαση, η οποία θα εκδοθεί και θα αφορά συγκεκριμένους κλάδους εργαζόμενων με υψηλή μεταδοτικότητα, με υψηλό κίνδυνο έκθεσης σε συνωστισμό, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Τώρα, αν υπάρχει προσχηματική επίκληση άλλου λόγου από τον εργοδότη, αυτό είναι κάτι που μπορεί να ελεγχθεί δικαστικά και να κριθεί η απόλυση ως καταχρηστική. Βέβαια, με τους γνωστούς αργούς ρυθμούς απονομής δικαιοσύνης στη χώρα μας.

Πώς βλέπετε την επέκταση του μέτρου σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους, όπως η εκπαίδευση, τα μέσα μεταφοράς, οι ένστολοι κ.ά.;

Για τους εκπαιδευτικούς και τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, έχω την εντύπωση ότι η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική από ό,τι είναι για τους υγειονομικούς. Για τους στρατιωτικούς και τους ένστολους, εξαρτάται από τη θέση στην οποία υπηρετούν. Αν είναι μια θέση στην οποία υπάρχει συνωστισμός για τον έναν ή τον άλλο λόγο, δηλαδή σε μονάδες που έχουν μια μαζικότητα, επίσης μπορεί να δικαιολογηθεί. Σε θέσεις που τυχόν είναι πιο απομονωμένες, υπάρχει μεγαλύτερο ερώτημα.

Υπάρχει και η επιλογή της αλλαγής πόστου, π.χ. ΕΜΑΚ.

Θα μπορούσε βεβαίως να προτιμηθεί το ηπιότερο μέτρο της μετάθεσης του στρατιωτικού σε μονάδα με μικρότερη έκθεση σε κινδύνους μετάδοσης.