Βασιλικός: Τι μας δίδαξε η πτώχευση της Thomas Cook

Στη δύση μιας χρονιάς που σημαδεύτηκε από την πτώχευση ενός από τους δύο ισχυρότερους ταξιδιωτικούς ομίλους της Ευρώπης (Thomas Cook), ο πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΞΕΕ) ΕΕ Αλέξανδρος Βασιλικός τοποθετείται μέσω του Euro2day.gr σε όλα τα «μεγάλα θέματα» που περιλαμβάνει η «ατζέντα» των Ελλήνων ξενοδόχων.

Η οπτική του αποκτά ιδιαίτερο ειδικό βάρος καθώς έχει τη δυνατότητα να αντικρούσει ευθέως τη «μεγάλη εικόνα» των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι ξενοδόχοι, καθώς μέχρι το τέλος του 2020 θα είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής (ExCom) του κορυφαίου θεσμικού φορέα των ξενοδόχων της Γηραιάς Ηπείρου, της Συνομοσπονδίας των Εθνικών Ενώσεων Ξενοδοχίας, Εστίασης και Αναψυχής (HOTREC) των χωρών-μελών της Ε.Ε.

Ο επικεφαλής του ΞΕΕ τοποθετείται για τις προκλήσεις (τεχνολογικές και άλλες) που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ξενοδόχοι και μεταφέρει το «απόσταγμα» του 30υ Διεθνούς Φόρουμ Φιλοξενίας που διοργάνωσε πρόσφατα το ΞΕΕ.

Ξεκαθαρίζει τη στάση των ξενοδόχων έναντι των βραχυχρόνιων μισθώσεων και απορρίπτει την εντύπωση πως οι ξενοδόχοι αντιμάχονται τις πλατφόρμες τύπου Airbnb. Ταυτόχρονα, τοποθετεί τη διαχωριστική γραμμή του αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ ξενοδόχων και όσων δραστηριοποιούνται στον χώρο των βραχυχρόνιων μισθώσεων.

Ο πρόεδρος του ΞΕΕ απορρίπτει την κριτική πως οι ξενοδόχοι αντιδρούν στην Airbnb επειδή θέλουν να εισπράττουν τη μερίδα του λέοντος των τουριστικών εισπράξεων. Επισημαίνοντας με έμφαση πως οι ξενοδόχοι είναι αυτοί που μεγαλώνουν την τουριστική πίτα.

Ο Α. Βασιλικός τοποθετείται στο γεγονός πως μεγάλο ποσοστό των εμπορικότερων ελληνικών ξενοδοχείων ελέγχεται πλέον από ξένους ομίλους. Παίρνει, μάλιστα, σαφείς αποστάσεις από εκείνους τους επενδυτές οι οποίοι επενδύουν στη χώρα μόνο επειδή βρήκαν κάποιο ξενοδοχείο «κοψοχρονιά». Σημειώνοντας δηκτικά πως ο τουρισμός δεν είναι συμβατός με την αντίληψη «είδα φως και μπήκα».

Η πτώχευση του Thomas Cook θεωρήθηκε από κάποιους η 11η Σεπτεμβρίου στον χώρο του τουρισμού. Τι φέρνει η επόμενη μέρα για τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις;

Πράγματι υπήρξε ένα πολύ μεγάλο πλήγμα στον ξενοδοχειακό κλάδο. Τα σημάδια υπήρχαν από καιρό και αποδείχθηκε τελικά πως η θεωρία "too big to fail" δεν ισχύει ούτε στην παγκόσμια τουριστική αγορά ούτε πουθενά. Ζούμε την εποχή των μεγάλων ανατροπών και μπροστά στις προκλήσεις των καιρών απαιτείται εγρήγορση κι ετοιμότητα. Γι' αυτό είναι σημαντικό το γεγονός πως με τη διαρκή προσπάθεια όλων των εμπλεκομένων στον τουρισμό, φαίνεται πως αυτή η «μαύρη τρύπα» που άνοιξε με την πτώχευση του Thomas Cook αρχίζει να κλείνει και μάλιστα με ρυθμούς ταχύτερους από το αναμενόμενο. Αυτό μας κάνει αισιόδοξους πως θα καλύψουμε σ' ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, ίσως και πλήρως, τις εκτιμώμενες απώλειες για το 2020, οι οποίες για το σύνολο της πραγματικής οικονομίας, σύμφωνα με έρευνα που έκανε αμέσως το ΞΕΕ μέσω του ΙΤΕΠ, προσεγγίζουν τα 2,5 δισ. ευρώ.

Προκύπτουν διδάγματα για τους ξενοδόχους κι αν ναι, ποια;

Το δίδαγμα είναι ένα και είναι διαχρονικό. Είναι επικίνδυνο να μπαίνουν όλα τα κεράσια σ' ένα καλάθι. Είναι μια αδυναμία που έχει κοστίσει και στο παρελθόν. Αυτό σημαίνει πως η εξάρτηση μιας ξενοδοχειακής μονάδας είναι αντιστρόφως ανάλογη της δυνατότητά της να προσελκύει απευθείας πελάτες από την παγκόσμια αγορά. Σίγουρα αυτό δεν είναι κάτι απλό, ούτε κάτι εύκολο. Χρειάζεται όμως να επιμείνουμε προς αυτή την κατεύθυνση, με συγκροτημένη στρατηγική και σοβαρή δέσμευση.

Η πτώχευση του TC σημαίνει ότι οι TOs περνούν στο παρελθόν του τουρισμού; Αρχίζει η εποχή των online «παικτών» που θα αποτελούν πλέον τους συνομιλητές των ξενοδόχων;

Η εξάρτηση είναι εξάρτηση, είτε online είτε offline. H δεσπόζουσα πλέον θέση των online travel agents στον ευρωπαϊκό τουρισμό είναι από τα θέματα που αναδεικνύουμε και στην ατζέντα της HOTREC, στην Εκτελεστική Επιτροπή της οποίας έχω την τιμή να εκπροσωπώ τον κλάδο, ζητώντας τολμηρές παρεμβάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα μονοπώλια και τα ολιγοπώλια αντιστρατεύονται εκ των πραγμάτων τις αξίες και τις αρχές της ελεύθερης οικονομίας και οδηγούν σε ανορθολογισμούς. Ενώ η επένδυση γίνεται από τον ξενοδόχο, επένδυση εντάσεως κεφαλαίου και εργασίας, καταλήγει ο ίδιος να μην ελέγχει όχι μόνον τα data των πελατών του, σε μια εποχή που "data is the new oil" όπως καταδείξαμε με τη σχετική θεματική μας στο περυσινό Διεθνές Φόρουμ Φιλοξενίας του ΞΕΕ, αλλά στο τέλος ούτε και τη διαθεσιμότητα των δωματίων του. Αυτή η σχέση λοιπόν απαιτεί εξορθολογισμό και μια πιο δίκαιη ισορροπία.

Στον απόηχο της χρεοκοπίας του TC, το ΞΕΕ διοργάνωσε το Διεθνές Φόρουμ Φιλοξενίας. Τι θα πρέπει να κρατήσουν οι ξενοδόχοι ως «απόσταγμα» από τη φετινή τρίτη διοργάνωση;

Πράγματι και φέτος δώσαμε την ευκαιρία στους Ελληνες ξενοδόχους να έχουν άμεση πρόσβαση στις παγκόσμιες τάσεις που διαμορφώνουν το μέλλον της ελληνικής φιλοξενίας και οι θεματικές μας αφορούσαν την «καρδιά» των προκλήσεων που οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία.

Πρώτα απ' όλα, το Direct Booking θα παραμένει σταθερά δυναμική επιλογή για τον τουρισμό, όλα τα κανάλια κρατήσεων έχουν δαπάνες, ενώ είναι απαραίτητη περισσότερο από ποτέ η δημιουργία Brand για την επιβίωση μιας επιχείρησης στον χώρο της φιλοξενίας. Επίσης επισημάνθηκε πως η αυθεντικότητα και η παροχή εμπειρίας αποτελούν προϋπόθεση επιτυχίας στον τομέα F & B της ξενοδοχίας. Η γαστρονομική εμπειρία, για παράδειγμα, μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση. Το τρίτο και εξίσου βασικό που πρέπει να κρατήσουμε είναι πως ο τουρισμός είναι παροχή υπηρεσιών από ανθρώπους σε ανθρώπους.

Το ανθρώπινο δυναμικό είναι υπερπολύτιμο πλεονέκτημα για κάθε ξενοδοχείο, οι επισκέπτες του οποίου συναντούν χαμογελαστούς ανθρώπους υψηλού επαγγελματισμού. Αυτό δεν αφορά μόνο τα κλαδικά οικονομικά ζητήματα που τα χειρίζεται με επιτυχία η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων, αποδεικνύοντας έμπρακτα ακόμη και μέσα στις πιο δύσκολες στιγμές της κρίσης πως οι ξενοδόχοι βάζουμε πάνω απ' όλα τους ανθρώπους μας. Αφορά στην εκπαίδευση, στην εργασιακή εξέλιξη, στις ίσες ευκαιρίες, στην ηθική και θετική δράση για τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που θα χαρακτηρίζεται από φιλικότητα, αυθεντικότητα, αξιοπιστία και ειλικρίνεια.

Πριν από επτά χρόνια το ΞΕΕ έκανε για πρώτη φορά λόγο για την απειλή του Airbnb. Στο μεσοδιάστημα, πολλοί θεώρησαν το φαινόμενο περίπου ως μάννα εξ ουρανού. Τελικά είναι ευλογία ή κατάρα;

Είναι μια εξέλιξη της ίδιας της αγοράς καθώς οι νέες τεχνολογίες παίζουν όλο και μεγαλύτερο ρόλο σε όλο το φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Αυτό που βάζει το θετικό ή αρνητικό πρόσημο είναι το πώς διαχειρίζεσαι ή δεν διαχειρίζεσαι αυτή τη νέα πραγματικότητα. Η διαχείριση είναι αυτή που θα μετατρέψει μια υπαρκτή εξέλιξη σε ευλογία ή κατάρα. Ακριβώς για τον λόγο αυτό το ΞΕΕ, έγκαιρα και με πολύ έγκυρο τρόπο, χτύπησε το καμπανάκι για τους κινδύνους που επιφέρει η αδράνεια. Όταν το φαινόμενο προσλαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και παγιώνεται ένα καθεστώς ασυδοσίας, τότε τα ανακλαστικά που οφείλει να επιδείξει μια οργανωμένη και σοβαρή Πολιτεία πρέπει να είναι άμεσα και αποτελεσματικά και όχι απλά «να κλωτσάμε παρακάτω το τενεκεδάκι», σε μια παρελκυστική τακτική «βλέποντας και κάνοντας».

Υπάρχει η γενική αίσθηση πως οι ξενοδόχοι αντιμάχονται τις βραχυχρόνιες μισθώσεις παρότι θεσπίστηκε θεσμικό πλαίσιο για να μπουν κανόνες στη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Δεν σας ικανοποιεί το πλαίσιο που έχει τεθεί;

Για να το ξεκαθαρίσω, δεν αντιμαχόμαστε κανέναν. Οι ξενοδόχοι δεν ανήκουμε σε αυτούς που αρνούνται να αποδεχθούν την εξέλιξη των πραγμάτων και πως η οικονομία διαμοιρασμού ήρθε για να μείνει. Καλοδεχούμενη λοιπόν. Αλλά με όρους και προϋποθέσεις, με πιστοποιήσεις και δικλίδες ασφαλείας για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, όπως συμβαίνει και στον ξενοδοχειακό κλάδο. Αλλιώς ο αθέμιτος ανταγωνισμός δημιουργεί μείζονα ζητήματα στρεβλώσεων στην τουριστική αγορά αλλά και πελώρια ζητήματα στην κοινωνία, από την ασφάλεια μέχρι τις εξώσεις οικογενειών και την αύξηση των ενοικίων. Γι' αυτό και η απόπειρα ρύθμισης που έγινε μόνο σε φορολογική βάση απέτυχε επί της ουσίας. Η φοροδιαφυγή εξακολουθεί να υφίσταται σύμφωνα με όλες τις μελέτες και τα διαθέσιμα στοιχεία και αποδείχθηκε πως τα κοινωνικά προβλήματα δεν λύνονται με φορολογικά μέτρα.

Εμείς επιμένουμε λοιπόν πως δεν χρειάζεται «να ανακαλύψουμε την πυρίτιδα». Είναι αρκετό το να κάνουμε αυτό που έκαναν όλοι οι σοβαροί ευρωπαϊκοί προορισμοί, αντιλαμβανόμενοι πως κανένα ξέφραγο αμπέλι δεν μπορεί να είναι γόνιμο, στην πραγματικότητα. Ρύθμιση λοιπόν με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα αλλά και τις ιδιαιτερότητες κάθε τόπου, απαρέγκλιτη εφαρμογή των κανόνων, ευαισθησία απέναντι στις κοινωνικές ανάγκες.

Για αρκετούς, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις και η οικονομία του διαμοιρασμού είναι το νέο που έρχεται ενώ οι ξενοδόχοι, το τουριστικό «κατεστημένο» που αντιδρά. Απέχει από την πραγματικότητα κάτι τέτοιο;

Ειλικρινά δεν ξέρω πόσο «νέα» είναι η αντίληψη του «πέσε πίτα να σε φάω». Προσωπικά θεωρώ πως αντανακλά πολύ βαθιές κοινωνικές και οικονομικές παθογένειες. «Να κάνει ο άλλος όλη τη δουλειά κι εγώ να κάνω τα λεφτά». Αυτές οι «παλιές συνταγές» ευθύνονται άλλωστε και για την οδυνηρή κρίση που βίωσε η ελληνική κοινωνία. Οι ξενοδόχοι είμαστε αυτοί που τρέχουμε σε όλο τον κόσμο για να προσελκύσουμε επισκέπτες και να ανοίξουμε νέες αγορές. Οι ξενοδόχοι είμαστε στη Marketing Greece για την προβολή της χώρας. Οι ξενοδόχοι είμαστε αυτοί που πληρώνουμε το branding κάθε τοπικού προορισμού. Για ποια μερίδα του λέοντος μιλάμε λοιπόν; Μερίδα από μια πίτα που φουσκώνει χάρη σε εμάς;

Η περίπτωση της Airbnb αποτελεί για πολλούς την κορυφή ενός παγόβουνου που περιλαμβάνει τις δραστηριότητες μιας νέας οικονομίας στην οποία σχηματοποιούνται νέες επιχειρηματικές και κοινωνικές συμμαχίες απ’ όσους την αποδέχονται και τη στηρίζουν. Αισθάνεστε πως οι ξενοδόχοι βρίσκονται απέναντι σε έναν χώρο ο οποίος υποστηρίζεται από ευρύτερες κοινωνικές ομάδες;

Το να διαθέτει κάποιος το διαμέρισμά του για βραχυχρόνια μίσθωση, για να ενισχύσει το ετήσιο εισόδημά του, είναι κάτι στο οποίο κι εμείς οι ξενοδόχοι είμαστε σύμμαχοι. Το να αγοράζει όμως ο άλλος 10 πολυκατοικίες και να τις χρησιμοποιεί για βραχυχρόνιες μισθώσεις είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Εκεί πλέον μιλάμε για μια επιχειρηματική δραστηριότητα, που παριστάνει το ξενοδοχείο χωρίς τα βάρη και τις ευθύνες του ξενοδοχείου. Δεν αντέχει λοιπόν σε καμιά λογική το να γίνεται κανείς σύμμαχος της ασυδοσίας και του αθέμιτου ανταγωνισμού. Επιπλέον, θα σας έλεγα πως ευρύτερες κοινωνικές ομάδες είναι αυτές που αντιδρούν και δικαιολογημένα στην ανεξέλεγκτη επέκταση του φαινομένου. Όλα τα νοικοκυριά που ψάχνουν σπίτι και δεν βρίσκουν ή το βρίσκουν σε πανάκριβες τιμές ενοικίων. Οι φοιτητές επίσης. Αλλά και κατηγορίες εργαζομένων όπως εκπαιδευτικοί, γιατροί, στρατιωτικοί, στελέχη των σωμάτων ασφαλείας, υπάλληλοι επιχειρήσεων που δεν βρίσκουν σπίτι στον τόπο της δουλειάς τους. Η πραγματική συμμαχία λοιπόν είναι μεταξύ όλων όσοι ζητούν την κοινή λογική.

Οι δραστηριότητες που συνδέονται με την οικονομία διαμοιρασμού φαίνεται πως προσελκύουν σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων, μεμονωμένων επαγγελματιών, αυτοαπασχολούμενων και ανέργων. Διευρύνεται, δηλαδή, η κοινωνική βάση όσων υποστηρίζουν αυτές τις δραστηριότητες. Οι ξενοδόχοι, από την άλλη πλευρά, εμφανίζονται να υπερασπίζονται στενά τα συμφέροντα του κλάδου τους. Είναι έτσι;

Ο τουρισμός διαχέει τα οφέλη του σε όλη την κοινωνία. Δεν είναι στενό συμφέρον του κλάδου μια συμβολή στο ΑΕΠ που ξεπερνάει το 25%. Τα ξενοδοχεία είναι αυτά που δημιουργούν πραγματικές θέσεις εργασίας, τονώνουν την απασχόληση και ενισχύουν τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων για να πληρώνονται συντάξεις. Τα ξενοδοχεία κάθε προορισμού είναι αυτά που δημιουργούν αλυσίδες αξίας για τις τοπικές οικονομίες και κοινωνίες, δημιουργώντας τζίρους για όλους τους σχετιζόμενους κλάδους. Από την πρωτογενή παραγωγή και την οικοδομή μέχρι υπηρεσίες τεχνολογιών και πληροφορικής. Αλλά για να μπορέσει το ξενοδοχείο να συνεχίσει αυτή τη μεγάλη προσφορά και μάλιστα μέσα σε συνθήκες υπερφορολόγησης, θα πρέπει να μείνει όρθιο. Το να μην πυροβολούμε τα πόδια μας θα έπρεπε να είναι στοιχειωδώς αυτονόητο.

Το 2019 είχε θεωρηθεί εξαρχής μια δύσκολη χρονιά. Σε επίπεδο μεγεθών, ωστόσο, καταγράφηκαν νέα ρεκόρ αφίξεων και εισπράξεων. Οι ξενοδόχοι είναι ευχαριστημένοι;

Σίγουρα πήγαμε καλύτερα απ' όσο περιμέναμε στην αρχή του 2019. Όσο κυλούσε ο χρόνος διαπιστωνόταν η διατήρηση της ελκυστικότητας και της δυναμικής του τουριστικού προϊόντος μας κι αυτό έδωσε θετικά αποτελέσματα. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως οι ανησυχίες που είχαμε, έπαψαν να υφίστανται. Η επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας και η ψυχολογία ανασφάλειας που δημιουργεί, η εκκρεμότητα του Brexit και η ισοτιμία της λίρας, η ανάκαμψη άμεσων ανταγωνιστών μας είναι παράγοντες που εξακολουθούν να υφίστανται. Επιπλέον, από τα μέσα του 2019 κι έπειτα έχουμε την έξαρση του προσφυγικού/μεταναστευτικού προβλήματος ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο τουρισμός είναι εξαιρετικά ευαίσθητος σε συγκυριακές διακυμάνσεις γεωπολιτικών εξελίξεων. Όλοι αυτοί οι παράγοντες, είτε μεμονωμένα είτε, πολύ περισσότερο, συνδυαστικά εξακολουθούν να μας δημιουργούν ανησυχίες. Καμιά επιτυχία λοιπόν δεν δικαιολογεί εφησυχασμό.

Τα νέα ξενοδοχεία και οι κατοικίες που προσφέρονται στους τουρίστες μέσω ψηφιακών πλατφορμών όπως η Airbnb οδηγούν, σύμφωνα με κάποιους, σε υπερπροσφορά κλινών. Διαπιστώνετε κάτι τέτοιο ή μήπως, απλώς, οι τουρίστες στρέφονται σε άλλα καταλύματα και όχι τόσο σε ξενοδοχεία; Είναι θέμα τιμής;

Μην ξεχνάμε πως έχουμε μια σειρά ετών με ανοδικές επιδόσεις. Όμως προηγήθηκε και μια σειρά ετών με πτώση. Μια διόρθωση της ζήτησης δεν μπορεί να αποκλείεται κι εκεί είναι που θα φανεί η όποια υπερπροσφορά. Όμως το θέμα κατά τη γνώμη μου δεν είναι να κάνουμε τους μάντεις για το πώς θα κινηθεί η ζήτηση και πώς θα επηρεάσει την προσφορά.

Το μεγάλο ζήτημα είναι αυτό των υποδομών. Όλοι οι προορισμοί της χώρας έχουν ανάγκη από αποτελεσματική διαχείριση της καθημερινότητάς τους, για μόνιμους κατοίκους και επισκέπτες. Απορρίμματα, δρόμοι, ηλεκτρική ενέργεια, ύδρευση, είναι μείζονα ζητήματα που ζητούν άμεσες απαντήσεις. Και ταυτόχρονα να δούμε πώς μέσα από αναβαθμισμένες υποδομές, όπως για παράδειγμα ένα μεγάλο συνεδριακό κέντρο διεθνών προδιαγραφών στην Αθήνα, μπορούμε να ενισχύσουμε την ελκυστικότητα των προορισμών μας. Το ίδιο ισχύει και για άλλου τύπου υποδομές όπως αθλητικοί χώροι, μαρίνες, λιμάνια, αεροδρόμια κ.λπ. Ο τουρισμός έχει ανάγκη από ένα υποστηρικτικό περιβάλλον και αντίστοιχες πολιτικές σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης, από την κυβέρνηση μέχρι τους δήμους, για να μπορέσει να δώσει όλα αυτά που μπορεί.

Οι μεγάλοι tour operator και οι διεθνείς ξενοδοχειακές αλυσίδες ελέγχουν, πλέον, μεγάλα μερίδια του ξενοδοχειακού κλάδου, ιδιαίτερα των δύο υψηλότερων κατηγοριών. Κάποιοι το χαρακτηρίζουν «αφελληνισμό». Τελικά πόσο «ελληνικός» παραμένει ο ελληνικός τουρισμός, όταν μεγάλος αριθμός των πιο εμπορικών ξενοδοχειακών επιχειρήσεων ελέγχεται από ξένους ομίλους;

Σε μια ανοιχτή, παγκοσμιοποιημένη οικονομία, οι ξένες επενδύσεις είναι ευπρόσδεκτες και μπορούν να συνεισφέρουν στην αναβάθμιση του ξενοδοχειακού προϊόντος μας. Αρκεί να γίνονται με όραμα και στρατηγική και όχι απλά και μόνο γιατί κάτι πουλιέται σχεδόν τζάμπα, λόγω κακής εξέλιξης στον δανεισμό του. Ο τουρισμός δεν είναι «είδα φως και μπήκα». Θέλει γνώση και δέσμευση σε στόχους. Από κει κι έπειτα, η ραχοκοκαλιά της ξενοδοχίας ήταν και παραμένει ελληνική, κινούμενη σε μικρομεσαία μεγέθη επιχειρηματικότητας. Κι εκεί είναι που πρέπει να εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας. Να προσελκύσουμε ασφαλώς επενδύσεις αλλά να στηρίξουμε κιόλας τις επενδύσεις που γίνονται ήδη και δημιουργούν δουλειές και εισοδήματα. Θυμίζω την έρευνα του ΙΤΕΠ για λογαριασμό του ΞΕΕ, που αποτύπωσε επενδύσεις 1,6 δισ. ευρώ για ανακαίνιση των ξενοδοχειακών μονάδων μόνο μέσα στη διετία 2017-18. Χρειάζονται λοιπόν τα κατάλληλα κίνητρα και η απαιτούμενη στήριξη, ώστε το ελληνικό ξενοδοχείο όλων των κατηγοριών να μπορεί να επενδύσει στο μέλλον του και να διεκδικεί με αξιώσεις όχι μόνο την παραμονή αλλά και την αναβάθμισή του στον ξενοδοχειακό χάρτη της χώρας.