Πού θα κριθεί το «στοίχημα» των επενδύσεων

«Κλειδί» για την ανάπτυξης της χώρας είναι η προσέλκυση επενδύσεων, στόχος που προϋποθέτει την υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων, προφανώς παράλληλα με τη δημοσιονομική σταθερότητα. Ομως θα πρέπει να βιαστούμε. Το διεθνές περιβάλλον είναι αρκετά ευάλωτο και δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο οικονομικής στασιμότητας στην ευρωζώνη.

Το μήνυμα αυτό στέλνει μεταξύ άλλων ο επικεφαλής οικονομολόγος της Eurobank, Δρ Τάσος Αναστασάτος, επιχειρηματολογώντας στη συνέντευξη που ακολουθεί, στο γιατί η διεθνής συγκυρία δεν είναι όσο ευνοϊκή ήταν. Από την άλλη πλευρά, θετικά είναι τα μηνύματα από το εσωτερικό της χώρας, με τα yields των ομολόγων να είναι ήδη στα προ κρίσης επίπεδα.

Στο μέτωπο των καταθέσεων, αναμένονται σταδιακά εισροές όσο η εμπιστοσύνη στις προοπτικές της χώρας ενισχύεται. Αλλωστε, η άρση των capital controls από μόνη της έδωσε στη διεθνή κοινότητα ένα θετικό σήμα επιστροφής στην κανονικότητα.

Brexit και ελληνική αγορά. Πόσο πιθανό είναι να επηρεασθεί το σύστημα, από τα απόνερα της εξόδου της Μ Βρετανίας και αν υπάρχει κάποιος κίνδυνος, προς ποια κατεύθυνση θα κινείτο;

Οποιοσδήποτε παράγοντας αβεβαιότητας, όπως το Brexit, επιδρά αρνητικά στις προοπτικές της ευρωπαϊκής οικονομίας, άρα και της ελληνικής. Ωστόσο, στην συγκεκριμένη περίπτωση οι χρηματοοικονομικοί δεσμοί μεταξύ της ελληνικής οικονομίας και της βρετανικής δεν είναι τόσο μεγάλοι. Τα μόνα κανάλια από τα οποία εισάγεται ουσιαστική επίδραση είναι αυτά των βρετανών τουριστών που κάνουν τις διακοπές τους στην Ελλάδα και του ποσοστού των ελληνικών εξαγωγών το οποίο κατευθύνεται στην Βρετανία. Και στα δύο αυτά ζητήματα δεν έχουμε παρατηρήσει έως τώρα κάποια σημαντική αρνητική επίδραση παρά την παρατεταμένη αβεβαιότητα στην εξέλιξη των διαπραγματεύσεων για το Brexit. Αντιθέτως, φέτος και πέρυσι είχαμε και μια σημαντική αύξηση στον αριθμό των βρετανών τουριστών. Αναμφισβήτητα, μία ταχεία και συνεκτική λύση θα ελαχιστοποιήσει τις επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία και την όποια δευτερογενής επίδραση στην Ελλάδα.

Αναβάθμιση από την S&P, σημαντική μείωση αποδόσεων και περιθωρίων ομολόγων, πρόωρη αποπληρωμή δανείων ΔΝΤ. Πώς συμβάλουν στην «επόμενη ημέρα»;

Είναι σαφές ότι η αναβάθμιση του αξιόχρεου της χώρας επιδρά θετικά στο οικονομικό κλίμα και στην ικανότητά της να προσελκύσει επενδύσεις. Επιπλέον, η μείωση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων βελτιώνει την βιωσιμότητα του ελληνικού δημόσιου χρέους, αλλά και το κόστος δανεισμού για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα απέχει ακόμη από την επενδυτική βαθμίδα και το ποσοστό των επενδύσεων στο ΑΕΠ παραμένει περίπου το μισό έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Επομένως, υπάρχει ακόμα δουλειά να γίνει για την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και την επίτευξη ταχείας και διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης βασισμένης σε επενδύσεις και εξαγωγές. Όσον αφορά την πρόωρη μερική αποπληρωμή του ΔΝΤ, δίνει ένα θετικό μήνυμα προς τις αγορές, έστω κι αν η άμεση επίπτωση στο κόστος αναχρηματοδότησης του χρέους δεν είναι μεγάλης κλίμακας.

Μεταρρυθμίσεις. Ποιές κατά τη γνώμη σας είναι οι προτεραιότητες ;

Θεωρώ ότι ο κεντρικότερος στόχος της οικονομικής πολιτικής της χώρας την επόμενη περίοδο πρέπει να είναι η αύξηση των επενδύσεων. Ως εκ τούτου, υψηλότερη προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στις μεταρρυθμίσεις εκείνες που επιδρούν στην ελκυστικότητα της χώρας ως τόπου διεξαγωγής επενδύσεων. Τέτοιες είναι η απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης των επενδύσεων, το άνοιγμα των αγορών, η μείωση του φορολογικού βάρους στην οικονομική δραστηριότητα, η σταθερότητα του φορολογικού πλαισίου, η επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης. Διεθνείς οργανισμοί έχουν κάνει επανειλημμένες αναφορές και σε πιο συγκεκριμένες περιοχές δράσης όπου υστερεί η Ελλάδα, όπως είναι η αποτελεσματικότητα της καταγραφής της περιουσίας (το κτηματολόγιο είναι ακομα ανολοκλήρωτο), η ευχέρεια της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και ο εκσυγχρονισμός του δικαίου της αφερεγγυότητας.

Αποτελεί η προσήλωση στους δημοσιονομικούς στόχους μονόδρομο για την ανάπτυξη της οικονομίας; Πού εκτιμάτε να διαμορφώνεται ο ρυθμός ανάπτυξης;

Για κάθε χώρα η δημοσιονομική σταθερότητα είναι προϋπόθεση για την επενδυτική εμπιστοσύνη και άρα για την ανάπτυξη. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για χώρες όπως η Ελλάδα, η οποία έχει ένα προβληματικό ιστορικό αθέτησης υποχρεώσεων. Ωστόσο, οι υπερβολικά απαιτητικοί δημοσιονομικοί στόχοι, ειδικά όταν εφαρμόζονται αδιακρίτως για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, δρουν περιοριστικά και αντιμάχονται την ανάπτυξη. Χρειάζεται να βρεθεί η χρυσή τομή. Ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης την επόμενη χρονιά θα επηρεαστεί από δύο αντίρροπες δυνάμεις. Από την μία, οι εγχώριες εξελίξεις δημιούργησαν προσδοκίες πιο φιλοαναπτυξιακού μίγματος οικονομικής πολιτικής, το οποίο τόνωσε την οικονομική εμπιστοσύνη. Από την άλλη, το εξωτερικό περιβάλλον δεν είναι πλέον όσο ευνοϊκό ήταν τα προηγούμενα έτη, γεγονός που επιδρά αρνητικά στις ελληνικές εξαγωγές. Κατά την γνώμη μου, το κλειδί για την επίτευξη ταχύτερης οικονομικής ανάπτυξης είναι η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα στην εφαρμογή τολμηρών διαρθρωτικών αλλαγών.

Βιωσιμότητα χρέους. Κριτήρια, προϋποθέσεις, προοπτικές.

Κατά την δική μας ανάλυση, το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι βιώσιμο, αλλά ευαίσθητο ακόμη στην διακύμανση των μακροοικονομικών υποθέσεων. Το πρόσφατο ράλι στα ελληνικά ομόλογα βελτιώνει τη βιωσιμότητα του χρέους, αρκεί να αποδειχθεί ότι θα έχει διάρκεια. Η δέσμευση του Eurogroup να ξαναδεί το ζήτημα το 2032 είναι πολύ σημαντική, καθόσον παρέχει μία άγκυρα για τις προσδοκίες. Η σημαντικότερη προϋπόθεση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας είναι η οικονομική ανάπτυξη, όχι τα υπέρογκα δημοσιονομικά πλεονάσματα.

Πρωτογενές πλεόνασμα. Είναι εφικτή η μείωση του στόχου για μετά το 2020;

Η συμφωνία της Ελλάδας με τους ευρωπαίους εταίρους της προβλέπει ότι ο δημοσιονομικός στόχος θα προσαρμοστεί σταδιακά στην περιοχή του 2,2% του ΑΕΠ μετά το 2022. Ο στόχος θα εξακολουθήσει να είναι απαιτητικός, λαμβανομένου υπόψιν ότι θα πρέπει να εφαρμόζεται για τα επόμενα 40 χρόνια. Ωστόσο, θα ασκεί λιγότερο περιοριστική επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα σε σχέση με το σημερινό 3,5%. Όσο πιο γρήγορα συμβεί η αναπροσαρμογή, τόσο το καλύτερο. Ο πιθανότερος τρόπος για να συμβεί αυτό είναι μέσω αλλαγής στη χρήση των κερδών των ομολόγων ANFAs και SMPs. Το αν αυτά θα ανακατευθυνθούν προς δημόσιες επενδύσεις ή άλλους αναπτυξιακούς σκοπούς, μένει να αποδειχτεί.

Μέσα στα reports των αναβαθμίσεων, οι οίκοι εστιάζουν στη διαχείριση NPLs και NPEs. Πιστεύετε ότι είμαστε σε καλό δρόμο;

Οι ελληνικές τράπεζες έχουν υπεραποδώσει μέχρι στιγμής έναντι των στόχων που έχουν συμφωνηθεί με τον SSM, για την μείωση την NPEs. Η κάθε τράπεζα έχει τη δική της στρατηγική και επεξεργάζεται λύσεις προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες του δικού της χαρτοφυλακίου. Η διαθεσιμότητα του “Ηρακλή” προσθέτει ένα ακόμα εργαλείο συμπληρωματικά προς τις αμιγώς ιδιωτικού χαρακτήρα λύσεις. Το μέγεθος της πρόκλησης είναι μεγάλο, όμως οι ελληνικές τράπεζες έχουν αποδείξει ότι μπορούν να ανταποκριθούν, με την προϋπόθεση της αποφυγής αρνητικών εκπλήξεων στο οικονομικό περιβάλλον.

Βλέπουμε σημάδια ανάκαμψης στο real estate. Υπάρχουν εκτιμήσεις και στοιχεία για κατηγορίες ακινήτων;

Η ανάκαμψη της κτηματαγοράς συνεχίζεται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Αρχικά, καταγράφηκε μια αύξηση των τιμών των επαγγελματικών ακινήτων, καθώς και εκείνων των οικιστικών ακινήτων που ενδιέφεραν περισσότερο τις βραχυχρόνιες τουριστικές μισθώσεις και το σχήμα της χρυσής βίζα. Εκτιμούμε ότι αυτές οι αυξητικές τάσεις θα συνεχιστούν και, όσο ανοίγει βήμα η οικονομική ανάκαμψη, θα επεκτείνονται και στις λοιπές κατηγορίες ακινήτων. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι κάποια τμήματα της αγοράς στα οποία έχουν σημειωθεί υπερβολές στην ανοδική πορεία τους τελευταίους μήνες, είναι πιο ευαίσθητα στο ενδεχόμενο αντιστροφής στην διάθεση των επενδυτών. Εν γένει όμως, η ανοδική πορεία εδραιώνεται και θα δώσει σταδιακά το κίνητρο και για την ανάκαμψη της οικοδομικής δραστηριότητας.

Capital controls. Υπάρχουν ορατά αποτελέσματα από την πλήρη άρση των πιστωτικών περιορισμών; Εχετε διαπιστώσει σε ποιους τομείς;

Η πλήρης άρση κεφαλαιακών περιορισμών έδωσε στους διεθνείς επενδυτές ένα πολύ θετικό σήμα επιστροφής της χώρας στην κανονικότητα. Παρότι αριθμός περιορισμών είχε ήδη αρθεί σε προηγούμενες φάσεις, ενώ επιχειρήσεις και νοικοκυριά είχαν μάθει να λειτουργούν υπό το καθεστώς περιορισμών, η άρση και των τελευταίων εξ αυτών διευκολύνει τη δραστηριότητα των εξαγωγικών επιχειρήσεων και την καταθετική εμπιστοσύνη. Ενδεικτικό της αυξημένης εμπιστοσύνης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι το γεγονός ότι η άρση των περιορισμών δεν οδήγησε στην παραμικρή εκροή καταθέσεων. Αντιθέτως, μεσοχρόνια αναμένεται να συμβάλλει στην επιστροφή καταθέσεων.

Τι είναι αυτό τελικά που θα πείσει τους Ελληνες καταθέτες του εξωτερικού να επαναπατρίσουν τα κεφάλαιά τους;

Ήδη ανέφερα ότι η άρση των κεφαλαιακων περιορισμών λειτουργεί ως κίνητρο, δεδομένου ότι εξαλείφει τον φόβο εγκλωβισμού. Όσο βελτιώνεται η εμπιστοσύνη στις προοπτικές της χώρας, η τάση επιστροφής των καταθέσεων θα ενισχύεται. Ας μην ξεχνάμε ότι οι καταθέτες στις ελληνικές τράπεζες εξακολουθούν να απολαμβάνουν θετικών αποδόσεων, την ώρα που σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες τα επιτόκια καταθέσεων είναι πολύ κοντα στο μηδέν ή και αρνητικά. Προσωπικά όμως, θεωρώ ότι ο σημαντικότερος παράγοντας δημιουργίας νέων καταθέσεων είναι η ανάπτυξη.

Η Ελλάδα πλέον δανείζεται με πιο ευνοϊκούς όρους από τις διεθνείς χρηματαγορές. Πώς εκτιμάτε ότι θα εξελιχθούν τα πράγματα;

Σε όρους απόδοσης (yields) είμαστε ήδη σε επίπεδα χαμηλότερα των προ κρίσης, λόγω και της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Τα περιθώρια (spreads) συνεχίζουν να μειώνονται σταδιακά και να συγκλίνουν στα προ κρίσης επίπεδα. Κατά την γνώμη μου, ο στόχος πρέπει να είναι οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων να συγκλίνουν με αυτές χωρών με παρόμοια μακροοικονομικά μεγέθη, όπως είναι η Ισπανία και η Πορτογαλία. Εξίσου σημαντικό είναι η μείωση να αποδειχτεί διατηρήσιμη.

Υπάρχει κάτι που ανησυχεί σήμερα τους οικονομολόγους και τους τραπεζίτες από το εγχώριο ή το διεθνές περιβάλλον;

Όπως ήδη ανέφερα, οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας και ιδιαίτερα της οικονομίας της Ευρωζώνης επιδεινώνονται. Με βάση τα σημερινά δεδομένα, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο οικονομικής στασιμότητας στην Ευρωζώνη και χαμηλών πληθωριστικών προσδοκιών για σημαντικό χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να αναμένουμε να μας τραβάει προς τα πάνω η παλίρροια της διεθνούς ανάπτυξης, χωρίς εμείς να κάνουμε όσα χρειάζεται για να μεταρρυθμίσουμε την χώρα μας. Η επιδείνωση του διεθνούς περιβάλλοντος καθιστά επιτακτικότερη απο ποτέ την ανάγκη να προχωρήσουν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα καταστήσουν την χώρα ελκυστικό τόπο για τη διεξαγωγή επενδύσεων.