Λούκα Κατσέλη: Δεν προστάτευσα τους κακοπληρωτές

Η «ψυχή» του Νόμου Κατσέλη, η καθηγήτρια, πρώην υπουργός και μεταξύ άλλων, πρώην πρόεδρος της Eθνικής Tράπεζας και της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών, κυρία Λούκα Κατσέλη, ξεδιπλώνει σε συνέντευξή της στο Euro2day.gr, το όραμά της να καλύψει το νομοθετικό κενό στο πτωχευτικό δίκαιο, διευκρινίζει την έννοια του στρατηγικού κακοπληρωτή, θεωρεί τη στέγαση αναφαίρετο κοινωνικό δικαίωμα κάθε δημοκρατικής πολιτείας και πιστεύει ότι οι αλλαγές που έχουν ήδη θεσμοθετηθεί για τον νόμο 3869/2010 είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.

Κυρία Κατσέλη, έχετε την «ευτυχία-ατυχία» να φέρει ένας από τους πιο πολυσυζητημένους νόμους το όνομά σας. Ποιο ήταν το σκεπτικό του Νόμου Κατσέλη; Τι θέλατε να πετύχετε;

Ο νόμος 3869/2010 κάλυψε ένα μεγάλο θεσμικό κενό που υπήρχε στο Πτωχευτικό Δίκαιο στη χώρα μας. Είναι ένας από τους πιο ολοκληρωμένους και σύγχρονους νόμους στην Ευρώπη. Δίνει τη δυνατότητα σε συμπολίτες μας, που έχουν μόνιμη και αποδεδειγμένη αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών τους, να αναζητήσουν διέξοδο από την ασφυκτική θηλιά της υπερχρέωσης, να ρυθμίσουν τις οφειλές τους με τρόπο συμβατό με τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους και να μπορέσουν να ανακτήσουν την οικονομική και κοινωνική τους υπόσταση. Συνέβαλε, επίσης, στην αλλαγή κουλτούρας και στο τραπεζικό σύστημα, καθώς οι Τράπεζες αντιλήφθηκαν ότι η έγκαιρη ρύθμιση δανείων, τα οποία αποδεδειγμένα δεν μπορούν να αποπληρωθούν, βοηθά στην εξυγίανση των χαρτοφυλακίων τους. Οι ίδιες οι Τράπεζες πλέον προωθούν ρυθμίσεις δανείων για τους πελάτες τους ενώ αρχίζουν, έστω και δειλά, να προτείνουν λύσεις εξωδικαστικού συμβιβασμού στη βάση της διαδικασίας διαμεσολάβησης.

Η αλήθεια είναι ότι στην ελληνική αγορά υπήρχε απουσία ενός συγκεκριμένου θεσμικού πλαισίου. Γιατί πιστεύετε ότι βρήκαν ανοιχτό χώρο οι στρατηγικοί κακοπληρωτές να αμυνθούν πίσω από έναν νόμο υπέρ του αδυνάτου και να εκμεταλλευθούν διατάξεις που στην ουσία δεν τους αφορούσαν;

Κατ' αρχάς ο νόμος 3869/2010 ούτε προστάτευσε, ούτε δικαίωσε τους λεγόμενους στρατηγικούς κακοπληρωτές. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, είναι περίπου μοιρασμένες ανάμεσα σε εκείνες που έκαναν δεκτές τις αιτήσεις υπαγωγής στο νόμο και σε εκείνες που ήταν απορριπτικές. Ο ίδιος ο νόμος άλλωστε από την αρχή είχε θέσει αυστηρές δικλίδες ασφαλείας ώστε να απορρίπτονται όσοι δεν ικανοποιούν τις προϋποθέσεις. Συμπεριφορές που επιδιώκουν να εκμεταλλεύονται τις ευεργετικές διατάξεις μίας διάταξης ή ενός νόμου και να κάνουν κατάχρηση για ίδιο όφελος πάντοτε υπήρχαν και θα υπάρχουν. Η εφαρμογή του Ν 3869/10 δεν αποτελεί εξαίρεση. Γι' αυτό άλλωστε είναι αναγκαία η συνεχής παρακολούθηση της εφαρμογής του και η θέσπιση βελτιωτικών ρυθμίσεων, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο, ώστε να μειώνεται η πιθανότητα καταχρηστικής συμπεριφοράς.

Πώς φτάσαμε, πιστεύετε, στην καταδολίευση του πλαισίου;

Δεν τεκμηριώνεται από πουθενά η άποψη ότι υπάρχει γενικευμένη «καταδολίευση του πλαισίου» ενώ το επιχείρημα ότι ο ίδιος ο νόμος «εξέθρεψε στρατηγικούς κακοπληρωτές» αποτελεί μύθευμα που δεν επαληθεύεται από τα στοιχεία και που σκοπό έχει να πλήξει τον ίδιο τον νόμο. Η έξαρση της υπερχρέωσης και η αδυναμία πληρωμής οφειλών αποτελεί κατά κύριο λόγο αναμενόμενο επακόλουθο της δραματικής μείωσης των εισοδημάτων που υπέστησαν τα νοικοκυριά, ως αποτέλεσμα της πολιτικής λιτότητας που επιβλήθηκε και όχι ως αποτέλεσμα καταχρηστικής συμπεριφοράς ιδιωτών.

Τελικά το άβατο της πρώτης κατοικίας... παραβιάστηκε εκ των πραγμάτων. Συμφωνείτε ότι κατά περίπτωση και υπό προϋποθέσεις, είναι σωστό το μέτρο του πλειστηριασμού της πρώτης κατοικίας;

Το δικαίωμα στη στέγαση αποτελεί αναφαίρετο κοινωνικό δικαίωμα σε μια ευνομούμενη και δημοκρατική πολιτεία. Επομένως πρέπει να υπάρχει ένα ελάχιστο επίπεδο επαρκούς προστασίας της πρώτης κατοικίας, στη βάση συγκεκριμένων εισοδηματικών και εν γένει περιουσιακών κριτηρίων. Εάν κάποιος όμως διαθέτει εισοδήματα ή περιουσιακά στοιχεία και δεν εξυπηρετεί τις οφειλές του παρά τις δυνατότητές του, είναι δηλαδή στρατηγικός κακοπληρωτής, τότε αναπόφευκτα θα πρέπει να υποστεί τις συνέπειες μεταξύ των οποίων και ο πλειστηριασμός.

Από την προηγούμενη εμπειρία σας ως προέδρου της ΕΕΤ, τι θεωρείτε ότι πρέπει να γίνει για να διαχωρισθεί η ήρα από το σιτάρι; Συμφωνείτε με τα νέα μέτρα-αλλαγές στον συγκεκριμένο νόμο;

Πιστεύω ότι από το 2010 έως σήμερα αρκετά έχουν αλλάξει. Οι Τράπεζες έχουν πλέον οργανωθεί εσωτερικά, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν πιο οργανωμένα και αποτελεσματικά το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το νομοθετικό πλαίσιο έχει, επίσης, εξελιχθεί υποβοηθώντας την όλη διαδικασία, είτε με τον πρόσφατο νόμο 4512/2018 για τη διαμεσολάβηση, είτε με την ενεργοποίηση του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων, είτε με τον αναθεωρημένο Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών. Οι αλλαγές που έχουν ήδη θεσμοθετηθεί ή προταθεί για τον νόμο 3869/2010 είναι προς τη σωστή κατεύθυνση καθώς βελτιώνουν τον έλεγχο των αιτήσεων, ώστε να απορρίπτονται γρήγορα αιτήσεις που δεν ικανοποιούν τις προϋποθέσεις του νόμου, αλλά και να μειώνουν δραστικά το χρονικό διάστημα μεταξύ της κατάθεσης της αίτησης και της έκδοσης δικαστικής απόφασης. Οι αλλαγές αυτές θα ενισχύσουν το νόμο και θα βελτιώσουν την εφαρμογή του.

Είσαστε αισιόδοξη για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και τις προοπτικές σχετικά με τη μείωση των κόκκινων δανείων;

Πιστεύω ότι πολλά μπορούν ακόμα να γίνουν για τη βελτίωση του πλαισίου διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Απαιτούνται κίνητρα ώστε οι μεν Τράπεζες να προβαίνουν έγκαιρα σε αποτελεσματικές αναδιαρθρώσεις δανείων και οι δανειολήπτες να συνεργάζονται με τις Τράπεζες για την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων. Αυτό απαιτεί μεταξύ άλλων και τη βελτίωση της διαπραγματευτικής δύναμης των οφειλετών με την εμπλοκή συλλογικών φορέων, όπως των Ενώσεων Καταναλωτών.