A. Ξενόφος: Παρεμβάσεις σε 3 άξονες για «κόκκινα» δάνεια

Τις βασικές ψηφίδες που λείπουν για να διαμορφωθεί ένα ευέλικτο και αποτελεσματικό πλαίσιο διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων αναλύει ο διευθύνων σύμβουλος του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας Άρης Ξενόφος.

Μιλώντας αποκλειστικά στο Euro2day.gr, o CEO του ΤΧΣ ορίζει τους εξής βασικούς άξονες διαρθρωτικών παρεμβάσεων για να αντιμετωπισθεί το «βουνό» των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων, ύψους 102 δισ. ευρώ:

Να δημιουργηθεί ένα ευέλικτο νομικό και κανονιστικό πλαίσιο, να δοθούν φορολογικά κίνητρα και να υπάρξει συνεργασία και συντονισμός μεταξύ τραπεζών.

Το νέο πλαίσιο «επιβάλλεται να παρέχει προστασία» στα ευάλωτα νοικοκυριά, χωρίς «να δίνει πάτημα σε στρατηγικούς κακοπληρωτές». Η λειτουργία της Διεύθυνσης Πλούτου μπορεί υπό προϋποθέσεις να αποτελέσει κίνηση ματ για όσους έχουν αλλά δεν πληρώνουν.

Ταυτόχρονα, πρέπει να προβλέπει γρήγορες διαδικασίες για αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων, όπως η μετοχοποίηση χρέους, χωρίς να απαιτείται προηγούμενη συναίνεση των μετόχων και με σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας των πιστωτών.

Η απαλλαγή των νέων εταιρικών διοικήσεων από ποινικές και αστικές ευθύνες των διοικήσεων του παρελθόντος, η χαλάρωση υφιστάμενων ορίων, που περιορίζουν το εύρος των προς πώληση επιχειρηματικών δανείων, και η μείωση των φορολογικών βαρών για μεταβίβαση ακινήτων από εταιρείες σε πιστωτές θα βοηθούσαν επίσης.

Με κρίσιμο ζητούμενο το ευέλικτο πλαίσιο, η σημειούμενη καθυστέρηση δεν είναι καθοριστική, όπως εξηγεί, καθώς η επίλυση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων θα απαιτήσει «χρόνο πέντε και πλέον ετών».

Για φέτος προτεραιότητα είναι να αδειοδοτηθούν εξειδικευμένες εταιρείες διαχείρισης, ώστε να διαμορφωθούν δείκτες αναφοράς ως προς τις επιδόσεις, ενώ εκτιμά ότι οι τράπεζες θα επικεντρωθούν στα εταιρικά προβληματικά δάνεια, πεδίο στο οποίο «είναι πιθανόν να δούμε, σχετικά σύντομα, συνεργασίες μεταξύ τραπεζών».

Τέλος, αναλύει το πού θα εστιασθεί η μελέτη για τον καλύτερο συντονισμό δράσης των τραπεζών και π;vς θα χρησιμοποιηθεί, ενώ ανακοινώνει ότι η αξιολόγηση των Διοικητικών Συμβουλίων των τραπεζών και των δομών εταιρικής διακυβέρνησης θα διενεργηθεί από διεθνή Σύμβουλο με πολύχρονη και εξειδικευμένη εμπειρία στην αξιολόγηση διοικήσεων τραπεζών.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης.

Είμαστε στις αρχές Απριλίου, με την αξιολόγηση ακόμη ανοικτή και φλέγον θέμα της διαπραγμάτευσης τα «κόκκινα» δάνεια. Υπάρχει ορατός κίνδυνος η φετινή χρονιά να αποδειχθεί «χαμένη» στο μέτωπο των ενεργειών για μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων;

Αναμφισβήτητα, τα «κόκκινα» δάνεια αποτελούν το πλέον κρίσιμο θέμα για τις τράπεζες. Στο τέλος του περασμένου χρόνου, τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NonPerformingExposures- NPEs) άγγιζαν τα 102 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας σε περίπου 49% των εν Ελλάδι συνολικών χορηγήσεων. Η αποτελεσματική τους διαχείριση, αφενός θα απελευθερώσει ρευστότητα για τις τράπεζες, αφετέρου θα συμβάλει στην επανεκκίνηση της οικονομίας.

Ωστόσο, η επίλυση του προβλήματος δεν θα είναι μια προσπάθεια σε στενά χρονικά περιθώρια έξι ή δώδεκα μηνών. Θα είναι θέμα το οποίο θα απασχολήσει τις τράπεζες και την αγορά για τα επόμενα πέντε και πλέον χρόνια.

Επομένως, το κρίσιμο δεν είναι αν χαθεί ένα τρίμηνο, αλλά να υπάρξει ένα ευέλικτο πλαίσιο, το οποίο θα επιτρέπει τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων, είτε εσωτερικά από τις τράπεζες, είτε από εξειδικευμένες εταιρείες, παρέχοντας και τη δυνατότητα πώλησης χαρτοφυλακίων.

Oι τράπεζες εργάζονται πλέον προς την κατεύθυνση της αποτύπωσης νέων επιχειρησιακών στόχων και διεύρυνσης των δεικτών αποδοτικότητας, αναμένοντας τη συμφωνία κυβέρνησης-θεσμών, ώστε να οριστικοποιήσουν τη στρατηγική και τον σχεδιασμό τους.

Υπάρχει η ανησυχία μεταξύ των επενδυτών ότι αν αποφασιστεί γενική προστασία για 2 ή 3 χρόνια στα δάνεια με υποθήκη σε πρώτη κατοικία, οι τράπεζες θα υποβάλουν συντηρητικότερους στόχους μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων κατά την τριετία 2016-18.

Σε όλες τις κατηγορίες των χορηγήσεων υπάρχουν υψηλά μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, από τα καταναλωτικά ως και τα δάνεια σε μεγάλες επιχειρήσεις. Ακόμη και αν τεθούν περιορισμοί, υπάρχουν τμήματα του παραπάνω χαρτοφυλακίου τα οποία υπό αποτελεσματική διαχείριση θα μπορούσαν να δώσουν, στην έναρξη της προσπάθειας, ένα καλό αποτέλεσμα.

Η άποψή μου είναι ότι επιβάλλεται να μπει ένα «δίχτυ» κοινωνικής προστασίας, καθώς υπάρχουν νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερη δυσκολία να αντεπεξέλθουν στις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες. Από την άλλη, όμως, δεν πρέπει οι όποιες ρυθμίσεις να δίνουν «πάτημα» στους στρατηγικούς κακοπληρωτές να μην εξυπηρετούν τα δάνειά τους.

Υπό το παραπάνω πρίσμα, είναι κρίσιμο να συσταθεί και να λειτουργήσει φορέας πιστοληπτικής αξιολόγησης (Διεύθυνση Πλούτου), ο οποίος θα πιστοποιεί την ικανότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους. Είναι μια από τις πρόνοιες του τελευταίου Μνημονίου και προς τα μέσα του έτους εκτιμώ ότι θα έχει διαμορφωθεί το πλαίσιο υπό το οποίο θα λειτουργήσει.

Όσον αφορά στους στόχους, το κρίσιμο, τουλάχιστον για φέτος, είναι να δοθούν άδειες διαχείρισης σε τρίτους παρόχους, ώστε να διαμορφωθούν δείκτες αναφοράς (benchmarks) ως προς τις επιδόσεις.

Η πώληση χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων δανείων εκτιμώ ότι θα απασχολήσει την αγορά σε δεύτερο χρόνο. Θα προηγηθεί η ενεργητική διαχείριση μη εξυπηρετούμενων μεγάλων εταιρικών δανείων και προς την κατεύθυνση αυτή είναι πιθανόν να δούμε, σχετικά σύντομα, συνεργασίες μεταξύ τραπεζών.

Αναφέρεστε στο υπό διαβούλευση σχήμα μεταξύ Eurobank, AlphaBank και του private equity fund KKR;

Δεν υπάρχει προς το παρόν επίσημη ανακοίνωση αλλά το σχήμα στο οποίο αναφέρεστε, αποτελεί ένα καλό παράδειγμα ότι γίνονται τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης των μη εξυπηρετούμενων επιχειρηματικών δανείων.

Στον βαθμό, μάλιστα, που μια αναδιάρθρωση δανειακής σχέσης συνοδεύεται και από δημιουργικές παρεμβάσεις (διοικητικές και κεφαλαιακές) στην ίδια την εταιρεία, ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητά της και η απασχόληση των εργαζομένων, θα είχε μια επιπρόσθετη θετική επίπτωση.

Τι βήματα πρέπει να γίνουν ακόμη, για να υπάρξει αποτελεσματικότερη διαχείριση για τα προβληματικά δάνεια μεγάλων και μεσαίων επιχειρήσεων;

Θα έλεγα ότι τρεις είναι οι βασικοί άξονες διαρθρωτικών παρεμβάσεων: Πρώτον, ένα ευέλικτο και αποτελεσματικό νομικό και κανονιστικό πλαίσιο. Δεύτερον, ένα φορολογικό περιβάλλον κινήτρων. Τρίτον, μια αγορά που θα προάγει τη συνεργασία και τον συντονισμό μεταξύ των πιστωτών.

Υπάρχουν παραδείγματα η υιοθέτηση των οποίων θα διευκόλυνε την αποτελεσματικότερη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων εταιρικών δανείων, όπως η δυνατότητα μετοχοποίησης χρέους (debt equity swap), χωρίς να απαιτείται προηγούμενη συναίνεση των μετόχων και υπό τον όρο ότι μια τέτοια παρέμβαση θα διασφάλιζε τη βιωσιμότητα της επιχείρησης και θα είχε τη σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας των πιστωτών.

Επίσης, η άρση της ποινικής/αστικής ευθύνης σε μια νέα διοίκηση μιας επιχείρησης από νέους μετόχους για παραλείψεις ή ενέργειες των διοικήσεων που προηγήθηκαν και η χαλάρωση υφιστάμενων ορίων, όπως για παράδειγμα στον κύκλο εργασιών της επιχείρησης, στο μέγεθος του προσωπικού και των κανονιστικών αποφάσεων, όρια τα οποία περιορίζουν το εύρος των προς πώληση επιχειρηματικών δανείων και δυσχεραίνουν και καθυστερούν τη διαχείριση ενός προβληματικού δανείου.

Τέλος, θα μπορούσαν να αμβλυνθούν τα υψηλά φορολογικά βάρη πάνω στην ακίνητη περιουσία, που καθιστούν την κτήση ακίνητης περιουσίας από έναν πιστωτή σημαντικό βάρος.

Το ΤΧΣ έχει αναλάβει τη δέσμευση να διενεργήσει μελέτη για τον καλύτερο συντονισμό δράσης μεταξύ των τραπεζών, όσον αφορά στα μεγάλα εταιρικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Πότε αναμένεται να ολοκληρωθεί; Τι θα περιλαμβάνει;

Η μελέτη έχει ανατεθεί στη McKinsey και βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο εκπόνησης. Εκτιμώ ότι θα ολοκληρωθεί και θα κατατεθεί προς τα τέλη του Απριλίου. Ένα σκέλος της αφορά στην αποτύπωση των προβλημάτων, που υπάρχουν στο νομικό και διαχειριστικό πλαίσιο, ώστε να αποτελέσει τη βάση για πιθανές νομοθετικές και κανονιστικές βελτιώσεις.

Το δεύτερο σκέλος αφορά στη διαμόρφωση της περιμέτρου, των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων των μεγάλων επιχειρήσεων, συνεκτιμώντας εκτός των άλλων τη βιωσιμότητα της επιχείρησης και του κλάδου, ώστε να αξιολογηθεί η προοπτική των εκάστοτε παρεμβάσεων και η έκταση του πιθανού αποτελέσματος.

Τέλος, η μελέτη θα περιλαμβάνει συγκεκριμένη πρόταση για τον καλύτερο συντονισμό δράσης μεταξύ των πιστωτριών τραπεζών. Οι τράπεζες έχουν, σε πολλές περιπτώσεις, διαφορετικά κίνητρα (διαφορετική δανειακή έκθεση, διαφορετικής ποιότητας εξασφαλίσεις, σχέσεις που έχουν με την επιχείρηση/επιχειρηματία) και είναι κρίσιμο, πέραν της βελτιστοποίησης του νομικού και διαχειριστικού πλαισίου, να διαμορφωθούν συνθήκες που θα οδηγούν σε καλύτερη και αποδοτικότερη συνεργασία μεταξύ τους.

Πρέπει να υπάρξει συνολική αντιμετώπιση και για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές μεγάλων επιχειρήσεων προς τις τράπεζες και το Δημόσιο;

Θα ήταν το ιδανικό, αλλά ενδεχομένως να καταστήσει ακόμη πιο δύσκολο το εγχείρημα. Αν η επιδίωξη είναι να υπάρξει μια συνολική ρύθμιση των χρεών, υπάρχει κίνδυνος σημαντικής καθυστέρησης της διαδικασίας.

Σε πρώτη φάση, ίσως πρέπει να επιχειρηθεί μια ενιαία προσέγγιση από την πλευρά των Τραπεζών στη βάση του συντονισμού που ανέφερα στο θέμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η οποία θα διευκολύνει την αποτελεσματική αναδιάρθρωσή τους, ώστε να διασφαλιστεί μια ταμειακή ροή τέτοια που θα επιτρέψει και τη σταδιακή εξυπηρέτηση των ανοιγμάτων προς εφορία και ασφαλιστικά ταμεία.

Έχει ανατεθεί η μελέτη για την αξιολόγηση των δομών εταιρικής διακυβέρνησης των τραπεζών και την επάρκεια των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων;

Έχουμε ολοκληρώσει την αξιολόγηση των προσφορών και είμαστε στο στάδιο επιλογής της προτιμητέας εταιρείας. Εκτιμώ ότι μέχρι το τέλος αυτής της εβδομάδας ή τις αρχές της επόμενης θα οριστικοποιηθεί η απόφαση, αφού λάβουμε το πράσινο φως από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), που ενεργεί ως τεχνικός σύμβουλος.

Στόχος είναι η αξιολόγηση να ξεκινήσει άμεσα και να έχει ολοκληρωθεί ως τα τέλη Μαΐου.

Αξιολόγηση-εξπρές...

Νομίζω ότι το δίμηνο αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την ολοκλήρωση του έργου. Έχουν δοθεί, άλλωστε, ήδη συγκεκριμένες κατευθύνσεις σε όλους τους υποψηφίους αναφορικά με το αντικείμενο της αξιολόγησης ενώ έχουν δεσμευτεί για την εμπλοκή ομάδων με πολύχρονη εμπειρία, γεγονός που μας επιτρέπει να προσδοκούμε σε καλά αποτελέσματα μέσα στα χρονικά περιθώρια που έχουμε θέσει.

Πού θα εστιασθεί η αξιολόγηση; Θα πρέπει να περιμένουμε μεγάλες αλλαγές στα Διοικητικά Συμβούλια των τραπεζών;

Η αξιολόγηση θα έχει δύο σκέλη. Το πρώτο αφορά στην αξιολόγηση των μελών Διοικητικών Συμβουλίων και Επιτροπών ως πρόσωπα, στη βάση τόσο των κριτηρίων που περιγράφει ο νόμος του Ταμείου, όσο και επιπρόσθετων κριτηρίων που θα εισαγάγει ο εξωτερικός Σύμβουλος.

Το δεύτερο σκέλος έχει να κάνει με τις δομές των Διοικητικών Συμβουλίων (ΔΣ) και των επιτροπών. Θα εξετασθούν θέματα όπως η σύνθεση των ΔΣ, η δυναμική που αναπτύσσεται μεταξύ των μελών του ΔΣ και των επιτρόπων, η δημιουργική παρέμβαση των μελών στο ΔΣ, η έκταση της εποπτείας που ασκεί το ΔΣ στη διοίκηση της Τραπέζης, η συνδρομή των επιτροπών και άλλα σχετικά θέματα.

Στόχος είναι μέσα από τον έλεγχο ποιοτικών στοιχείων να φανεί αν υπάρχουν ελλείμματα όσον αφορά στις αρχές εταιρικής διακυβέρνησης.

Πιστεύω ότι η πρόκληση της «άσκησης» αυτής είναι να προκύψει ένα ΔΣ και να διασφαλιστεί μια τέτοια δομή στην εταιρική διακυβέρνηση που θα επιτρέψει στις Διοικήσεις των Τραπεζών να ανταποκριθούν με επιτυχία στις προκλήσεις και τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής τραπεζικής αγοράς προς όφελος της τλληνικής κοινωνίας, των πελατών και των μετόχων.