Stratfor: Πώς θα παιχτεί η παρτίδα ΗΠΑ- Ρωσίας στην Ουκρανία

Πριν από 15 χρόνια, όταν ένας άγνωστος Ρώσος αξιωματούχος ονόματι Βλαντιμίρ Πούτιν ανέβηκε στην εξουσία, το Stratfor άρχισε να χαρτογραφεί την επάνοδο της Ρωσίας. Ο πρώην αξιωματικός της KGB εξουδετέρωσε μια εξέγερση των Τσετσένων, έβαλε χαλινάρι στους ισχυρούς ολιγάρχες της Ρωσίας και μεταμόρφωσε τις εταιρείες φυσικών πόρων της χώρας του σε κρατικούς πρωταθλητές.

Στη συνέχεια, η Ρωσία του Πούτιν εκμεταλλεύτηκε τους περισπασμούς των ΗΠΑ για να ξαναδημιουργήσει μια ζώνη επιρροής σε όλη την πρώην σοβιετική περιφέρεια, σχηματίζοντας παράλληλα μια στρατηγική σχέση με τη Γερμανία σε όλη τη Βόρεια Ευρώπη. Ήταν θέμα χρόνου οι ΗΠΑ να αισθανθούν την ανάγκη να απαντήσουν στον επαναπροσδιορισμό των παραμεθόριων περιοχών Ρωσίας-Ευρώπης.

Το déjà vu της ψυχροπολεμικής περιόδου, που έγινε αισθητό στην Ευρασία το τελευταίο τρίμηνο, δεν ήταν με κανέναν τρόπο η αρχή -ή το τέλος- της αντιπαράθεσης ΗΠΑ-Ρωσίας.

Το Stratfor έχει γράψει το χρονικό της αντιπαράθεσης, συμπεριλαμβάνοντας την "Πορτοκαλί" Επανάσταση του 2004-2005, όπου οι αμερικανικοί και οι ευρωπαϊκοί μη κυβερνητικοί οργανισμοί προσπάθησαν και τελικά απέτυχαν να αγκιστρώσουν την Ουκρανία στη Δύση, και στη ρωσική εισβολή στη Γεωργία το 2008, με την οποία ο Πούτιν ήθελε να υπογραμμίσει τα όρια της δυτικής στήριξης προς οποιαδήποτε χώρα βρίσκεται στην άκρη της Ρωσίας. Κάθε φορά που οι ΗΠΑ προσπάθησαν να θέσουν όρια για τη Μόσχα, όπως έκαναν το 2011 όταν οι αμερικανικοί μη κυβερνητικοί οργανισμοί ενθάρρυναν τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στη Ρωσία, ο Πούτιν είχε έτοιμη την απάντηση.

Στο τέλος του 2013, όταν η Ρωσία έκανε για πρώτη φορά καλύτερο ελιγμό από τις ΗΠΑ στο θέμα της Συρίας και στη συνέχεια έδωσε έκταση στις διαρροές των παρακολουθήσεων της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας που δημοσιοποίησε ο Έντουαρντ Σνόουντεν, με εσκεμμένη πρόθεση να υπονομεύσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τους συμμάχους, οι ΗΠΑ ετοίμαζαν και αυτές την απάντησή τους.

Σε αυτό το σημείο το Stratfor δεν υπολόγισε σωστά το πόσο σκληρά θα πίεζε η Ουάσιγκτον τη Μόσχα, ενώ θα προσπαθούσε να εξισορροπήσει άλλες προτεραιότητες εξωτερικής πολιτικής, όπως για παράδειγμα τις εύθραυστες διαπραγματεύσεις με το Ιράν.

Στις ετήσιες προβλέψεις του 2014, το Stratfor εκτιμούσε πως η Ρωσία θα πετύχαινε την ουδετερότητα της Ουκρανίας μετά την απόφαση του τότε Ουκρανού προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς να κάνει πίσω στην υπογραφή συμφωνίας με την Ε.Ε. Αν και οι διαδηλώσεις ήταν αναμενόμενες, αυτό που δεν ήταν αναμενόμενο ήταν πως οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι θα πιάνονταν από τις διαδηλώσεις αυτές και θα εκμεταλλεύονταν την ευκαιρία για να πλήξουν τη Ρωσία στο πιο ευαίσθητο σημείο της περιφέρειάς της.

Όμως, ορισμένα θεμελιώδη στοιχεία που πλαισίωναν τις αρχικές προβλέψεις εξακολουθούν να ισχύουν. Η Γερμανία δεν είναι έτοιμη να διαρρήξει τις σχέσεις της με τη Ρωσία για το θέμα της Ουκρανίας, και σίγουρα όχι την ώρα που προσπαθεί να διαχειριστεί μια όλο και πιο κατακερματισμένη ευρωζώνη. Και οι ΗΠΑ, ενώ με μεγάλη τους χαρά υπενθυμίζουν στη Ρωσία μέχρι πού μπορεί να φτάσει η συγκαλυμμένη επιρροή της, δεν είναι ακόμα σε θέση να διατηρήσουν μια υψηλού επιπέδου αντιπαράθεση με τη Μόσχα.

Για τη συνέχεια, το Stratfor αναμένει η αναζωπύρωση του πρώτου τριμήνου να καταλαγιάσει σε ένα πλαίσιο όμοιο με αυτό που καθόρισε τον Ψυχρό Πόλεμο. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία εγκαταλείπουν τη φαντασία του συντονισμού των πολιτικών τους με μια διχασμένη Ευρώπη. Και οι δύο πλευρές, βεβαίως, θα συζητήσουν τα ζητήματα με τους Ευρωπαίους, όμως τα όρια αυτής της αντιπαράθεσης θα καθοριστούν στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας.

Αυτό δεν σημαίνει πως οι ΗΠΑ και η Ρωσία είναι έτοιμες να καταλήξουν σε περιεκτική συμφωνία φέτος η οποία θα τραβά γραμμή μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή παραμεθόριο. Αυτή είναι μια μακροχρόνια αντιπαράθεση, όπου και οι δύο πλευρές θα τονίσουν προσεκτικά τους μοχλούς επιρροής τους σε όλη την Ευρασία και πέραν αυτής, παραμένοντας παράλληλα κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο σύγκρουσης.

Η Ουκρανία παραμένει θεμελιώδους σημασίας στη δυναμική αυτή. Για τη Ρωσία, η ανάγκη να κατευθύνει, ή τουλάχιστον να καταστήσει ουδέτερη, την Ουκρανία, είναι κρίσιμο θέμα εθνικής ασφάλειας. Για τις ΗΠΑ, η Ουκρανία είναι ένα εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις προσπάθειες να παραμείνει υπό έλεγχο η Μόσχα την ώρα που η Ρωσία συνεχίζει να έχει δυσανάλογη ισχύ στην ήπειρο. Ως εκ τούτου, η Ρωσία θα παίξει το αργό παιχνίδι στην Ουκρανία.

Η επαναστατική ευφορία στην Ουκρανία θα ξεθωριάσει γρήγορα καθώς τα μέτρα λιτότητας θα αρχίσουν να γίνονται αισθητά και θα ισχυροποιήσουν τη φυσική τάση διχασμού στο πολιτικό σκηνικό του Κιέβου. Όπως έγινε και με την Πορτοκαλί Επανάσταση, η Μόσχα θα περάσει το υπόλοιπο του έτους υποβαθμίζοντας τον διχασμό στην Ουκρανία και εκμεταλλευόμενη την αναπόφευκτη οικονομική εξάρτηση της χώρας από τη Ρωσία, προκειμένου να ξαναχτίσει αργά και σταθερά την επιρροή της.

Στο παιχνίδι θα μπουν και οι χώρες της Βαλτικής, η Μολδαβία και η Γεωργία. Η Ρωσία θα βασιστεί στο παραδοσιακό της μήνυμα της υπεράσπισης των ρωσικών εθνικών μειονοτήτων στο εξωτερικό για να διακηρύξει τις απειλές της στα κράτη της Βαλτικής, ενώ παράλληλα θα δώσει έμφαση στην επιρροή της στις αυτονομημένες περιοχές της Γεωργίας και της Μολδαβίας.

Την ώρα που οι εντάσεις θα επιμένουν, η Ρωσία θα δώσει προσοχή στους περιορισμούς της και θα αποφύγει τις «αρπακτικές» στρατιωτικές κινήσεις στις χώρες του εξωτερικού που βρίσκονται κοντά της. Η προσάρτηση της Κριμαίας σχεδιάστηκε για να δείξει την προθυμία της Ρωσίας να καταφύγει σε στρατιωτικά μέτρα για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της. Πιθανή εισβολή στην ανατολική Ουκρανία, πολύ λιγότερο μια επιδρομή από τον Δνείπερο προς τη Μολδαβία, θα ήταν υπερβολική και θα κόστιζε πολύ στους Ρώσους - κάτι που γνωρίζει καλά ο Πούτιν.

Παρομοίως, οι ΗΠΑ θα επιδείξουν αυτοσυγκράτηση έναντι της Ρωσίας, η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να υπολογίζει σε συνεκτική ευρωπαϊκή ανταπόκριση για να ενισχύσει τη γραμμή κατά της Μόσχας. Αν και το θέμα της οικονομικής ενσωμάτωσης της Μολδαβίας και της Γεωργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπόκειται σε διαπραγμάτευση, οι ΗΠΑ θα αποφύγουν να ασκήσουν πιέσεις για το πολύ πιο θεμελιώδες ζήτημα της ένταξης της Ουκρανίας και της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ.

Θα συνεχίσει να υπάρχει περιθώριο για πιο περιορισμένη αμερικανική και νατοϊκή στρατιωτική βοήθεια σε χώρες στο ανατολικό άκρο της Ευρώπης καθώς οι σκανδιναβικές χώρες και η ομάδα Visegrad (Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία και Ουγγαρία) θα συζητούν μεταξύ τους και με τις ΗΠΑ πώς να αναπτύξουν πιο ενωμένη στρατιωτική στάση έναντι της Ρωσίας. Όμως αυτή είναι μια μακροχρόνια διαδικασία και αν η αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ρωσίας παραμείνει εντός ορισμένων ορίων, δεν θα υπάρξει αρκετή δυναμική ώστε να περάσουν από τις συζητήσεις για στρατιωτική ενοποίηση σε πιο ουσιαστικές ενέργειες φέτος.

Το β' τρίμηνο του ημιψυχροπολεμικού αδιεξόδου μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας μπορεί να μην είναι τόσο θεαματικό όσο το πρώτο, όμως θα εξακολουθήσει να υπάρχει μπόλικη δράση στο περιθώριο.

Το Stratfor παραμένει αισιόδοξο για την πορεία των διαπραγματεύσεων ΗΠΑ-Ιράν, αν και μπορεί να αναμένεται η Μόσχα να επιχειρήσει να δημιουργήσει περισπασμούς για τις ΗΠΑ και τη Μέση Ανατολή. Μια διεκδικητική Ρωσία είναι ένα μόνο από τα πολλά κρίσιμης σημασίας ζητήματα που αναστατώνουν την Ευρώπη, την ώρα που τα εθνικιστικά κόμματα συνεχίζουν να αυξάνουν τη δημοτικότητά τους. Και καθώς δεν υπάρχει κάποια ουσιαστική οικονομική ελάφρυνση εν όψει, η Κίνα θα πρέπει να συνεχίσει να καθυστερεί τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις αφού θα προσπαθεί να διαχειριστεί τα σταθερά αυξανόμενα οικονομικά της προβλήματα.