Όσο ο κόσμος είναι μονοπολικός, το δολάριο θα βασιλεύει

Για να μην ξεχνάμε, επειδή ως λαός δεν φημιζόμαστε για την ισχυρή μνήμη μας.  Την περίοδο που στην Ελλάδα κυκλοφορούσε το αφήγημα ότι οι δανειστές, όπως το ΔΝΤ, ανάγκασαν τη χώρα να πάει σε μνημόνιο και να πάρει δάνειο με δυστάβαχτους όρους, π.χ. επιτόκιο euribor+50 μονάδες βάσης, κάποιες χώρες του αποκαλούμενου Παγκόσμιου Νότου έβλεπαν το θέμα διαφορετικά. 

Μερικές χώρες των BRICS, π.χ. Βραζιλία, εξέφραζαν την αγανάκτησή τους για την προνομιακή μεταχείριση της χώρας μας από το ΔΝΤ και γενικότερα τη Δύση. Η Ελλάδα είχε δημοσιονομικό πρόβλημα και όχι πρόβλημα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών για το οποίο το ΔΝΤ είχε δημιουργηθεί, έλεγαν.  

Σύμφωνα με τους ίδιους, πολλές αναπτυσσόμενες χώρες είχαν συνεισφέρει κεφάλαια στο ΔΝΤ μετά το 2008 για την αντιμετώπιση μιας μελλοντικής κρίσης. Καμία από αυτές δεν είχε διανοηθεί ότι αυτά τα κεφάλαια θα χρησιμοποιούνταν για να σωθεί μια σχετικά πλούσια χώρα όπως η Ελλάδα, μέλος της ευρωζώνης όπως τόνιζαν τότε.  

Τα αναφέρουμε αφενός γιατί είναι ένα θέμα που μας αφορά και αφετέρου γιατί βοηθά να κατανοηθούν καλύτερα τα συναισθήματα των χωρών του Παγκόσμιου Νότου, όπως αποκαλείται, έναντι της Δύσης στην οποία ανήκει η Ελλάδα. 

Οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου και ειδικότερα οι BRICS+ (Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία, Νότιος Αφρική συν το Ιράν, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αιθιοπία) αισθάνονται ότι δεν τυγχάνουν ίσης και δίκαιης μεταχείρισης από τη Δύση και τους θεσμούς της όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Είναι λοιπόν λογικό να θέλουν να αποτελέσουν το πολιτικό και οικονομικό αντίβαρο στη Δύση, επιδιώκοντας την απεξάρτησή τους από το δολάριο καθώς αντιλαμβάνονται ότι αποτελεί γεωπολιτικό όπλο στα χέρια των ΗΠΑ.

Όμως, οι διαφορές μεταξύ των BRICS+, οι ηγέτες των οποίων συναντιούνται στο Καζάν της Ρωσίας,  είναι αρκετά μεγάλες σε κάποια ζητήματα, π.χ. της Κίνας με την Ινδία. Αυτό δυσκολεύει μια συμφωνία στο θέμα της αντικατάστασης του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος από κάποιο άλλο νόμισμα, π.χ. το κινεζικό γουάν.

Το γουάν είναι, θεωρητικά, μια αξιόπιστη απειλή στην κυριαρχία του δολαρίου. Όμως, οι κεφαλαιαγορές της Κίνας παραμένουν σχετικά κλειστές, με λίγα περιουσιακά στοιχεία εκφρασμένα στο γουάν για διεθνείς επενδυτές να αγοράσουν.

Μπορεί λοιπόν το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα να υποχωρεί από 65% το 2009 σε κάτω από 58% σήμερα, όμως δεν διαφαίνεται κάποιος διάδοχος. Το μερίδιο του ευρώ, το οποίο κάποτε θεωρείτο απειλή, έχει πέσει κάτω από το 20% από 28% το 2009 και μόνο το μερίδιο του χρυσού δείχνει να ανεβαίνει.

Παρά την άνοδο της Κίνας στο διεθνές οικονομικό στερέωμα, οι ΗΠΑ παραμένουν η κυρίαρχη παγκόσμια δύναμη και ο κόσμος είναι μονοπολικός. Ακόμα και στη διαμάχη ΗΠΑ-Κίνας, η πρώτη έχει το πάνω χέρι στη σχέση τους καθώς η Κίνα χρειάζεται να εξάγει στις ΗΠΑ περισσότερα απ’ ό,τι οι ΗΠΑ χρειάζονται να εισάγουν από την Κίνα. 

Το 1971, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον είχε προβλέψει ότι σύντομα θα προέκυπτε ένας κόσμος στον οποίο οι ΗΠΑ δεν θα ήταν σε «θέση πλήρους υπεροχής». Αναφερόταν σ’ έναν πολυπολικό (multipolar) κόσμο. Κάπου 26 χρόνια μετά το τέλος του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου, οι ΗΠΑ έμοιαζαν να παραιτούνται στη μοίρα τους.  

Όμως, η ταραχώδης δεκαετία του 1970 έφερε στην εξουσία το 1981 τον πρώτο άνθρωπο που χρησιμοποίησε τη φράση «Make America Great Again». Ο Ρόναλντ Ρίγκαν αποδείχθηκε ο σωστός άνθρωπος στη σωστή θέση, την κατάλληλη στιγμή για τις ΗΠΑ. Το 1987, ο Ρόγκαν ζήτησε να γκρεμισθεί το τείχος του Βερολίνου και λίγα χρόνια μετά κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση. 

Η ιδέα του πολυπολικού κόσμου επανήλθε το 2016 με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία. Έναν κόσμο όπου χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία θέλουν, γιατί θα έχουν μεγαλύτερο μερίδιο εξουσίας απ’ αυτό που έχουν σήμερα. Τυχόν επανεκλογή του στην προεδρία το 2024 μπορεί να επαναφέρει τα σενάρια του πολυπολικού παγκόσμιου συστήματος, δίνοντας ελπίδες στις χώρες BRICS+ και ειδικότερα στην Κίνα.

Όμως, αν υπάρχει μια δύναμη παγκοσμίως η οποία μπορεί να δρομολογήσει εξελίξεις, αυτή είναι οι ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος μας παραμένει μονοπολικός και επομένως η αποκαθήλωση του δολαρίου είναι δύσκολη υπόθεση.