Η βόμβα του δημογραφικού αλλάζει το τοπίο

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, ο πληθυσμός της Ελλάδας μεταξύ 1990 και 2023 παρέμεινε αμετάβλητος. Από τις υπόλοιπες χώρες που γνώρισαν αύξηση του πληθυσμού τους ξεχωρίζουν το Λουξεμβούργο, η Κύπρος, η Τουρκία, η Ανδόρρα, η Ισλανδία, η Ιρλανδία και η Μάλτα, με ποσοστό 74%, 71%, 56%, 54%, 52%, 48% και 45% αντίστοιχα. 

Στον αντίποδα, οι μεγαλύτερες μειώσεις πληθυσμού την περίοδο 1990-2023 καταγράφηκαν στη Μολδαβία, τη Γεωργία, την Ουκρανία, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία, τη Λιθουανία, την Αρμενία, τη Ρουμανία και την Αλβανία, με 31%, 30%, 28%, 28%, 23%, 23%, 17%, 17% και 14% αντίστοιχα.     

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι καθαρές εκροές κατοίκων (εισροές μείον εκροές) ήταν 159 χιλ. το 2023, κατατάσσοντας την Ελλάδα στην 11η θέση παγκοσμίως. Πακιστάν, Σουδάν, Ινδία, Κίνα, Μπαγκλαντές,  Νεπάλ, Τουρκία (-318 χιλ.), Ουκρανία, Βραζιλία και Φιλιππίνες είχαν μεγαλύτερες εκροές, ενώ η Ουγκάντα, η Βενεζουέλα και το Μεξικό ακολουθούσαν πέρυσι.   

Επανερχόμενοι στα στοιχεία της περιόδου 1990-2023 και με δεδομένες τις εκροές εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων που είχε η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και το χαμηλό ποσοστό αναπαραγωγής (πολύ κάτω από το όριο του 2,1 παιδιά ανά γυναίκα),  ο αμετάβλητος πληθυσμός μπορεί να εξηγηθεί από δύο κυρίως παράγοντες, κατά την άποψή μας.

Πρώτον, τη μετανάστευση, κυρίως τη δεκαετία του 1990 και των αρχών του 2000 (από Αλβανία και άλλες βαλκανικές κυρίως χώρες) και σε μικρότερο βαθμό των τελευταίων χρόνων. Δεύτερον, την αύξηση του προσδόκιμου ζωής τα τελευταία 33 χρόνια.

Εκτός κι αν οι μηχανές αντικαταστήσουν πλήρως ή μερικώς τους ανθρώπους στις περισσότερες δουλειές και η παραγωγικότητα αυξηθεί κατακόρυφα, ώστε η εργατική δύναμη να μη χρειάζεται να παίξει τον ρόλο που έπαιζε στην οικονομική ανάπτυξη μέχρι σήμερα, η Ελλάδα και οι άλλες ανεπτυγμένες χώρες έχουν πρόβλημα.

Από τη μια πλευρά, θα λείπουν εργατικά χέρια και από την άλλη, οι αυξημένες δαπάνες για συντάξεις (διανεμητικό σύστημα), ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και βοήθεια στο σπίτι  σ’ ένα γηράσκοντα πληθυσμό θα αυξήσουν την πίεση στα δημοσιονομικά. Αν μάλιστα υπάρχει υπερχρέωση όπως στη περίπτωση της Ελλάδας, το πρόβλημα γίνεται ακόμη μεγαλύτερο. 

Η ενίσχυση των μέτρων υπέρ της μητρότητας και άλλα, π.χ. στέγασης για νέα ζευγάρια, ώστε να αυξηθεί το ποσοστό αναπλήρωσης μεσοπρόθεσμα είναι καλοδεχούμενα. Όμως, δεν λύνουν το πρόβλημα, που είναι σύνθετο, καθώς οι ανάγκες σε αρκετούς κλάδους όπως αγροτικές εργασίες, οικοδομικά έργα, τουρισμό, εστίαση κ.λπ. είναι πιεστικές. 

Η Ελλάδα έχει το μεγάλο αλλά αναξιοποίητο πλεονέκτημα να έχει μια τεράστια Διασπορά αρκετών εκατομμυρίων ομογενών σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Τα άτομα ελληνικής καταγωγής βρίσκονται σε περισσότερες χώρες απ' ό,τι η Εβραϊκή Διασπορά. Μερικοί ισχυρίζονται ότι υπάρχει μια ακόμη Ελλάδα εκτός συνόρων. Όμως, πιο μετριοπαθείς υπολογισμοί ομιλούν για 4 με 6 εκατομμύρια άτομα.

Δυστυχώς, η πολιτεία δεν έχει επιδείξει ούτε την πολιτική βούληση ούτε το ενδιαφέρον να καταγράψει όλους αυτούς παρά τα παχιά λόγια και τα λεφτά που έχουν ξοδευτεί σε διάφορα πρότζεκτ γι’ αυτό τον λόγο. Οι εκάστοτε διορισμένοι από τις κυβερνήσεις πολιτικοί υπεύθυνοι (με εξαίρεση τον κ. Νιώτη παλιά) είτε δεν είχαν οργανωτικές ικανότητες είτε έβαζαν πάνω απ’ όλα το δικό τους όφελος, π.χ. υφυπουργός έκανε ρεκόρ επισκέψεων σε ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού για να παίρνει τα εκτός έδρας.               

Η πολιτεία θα έπρεπε να είχε βάση δεδομένων με τα στοιχεία τους και να μπορούσε να φέρει πίσω δεκάδες χιλιάδες από αυτούς. Ετσι και το δημογραφικό θα μπορούσε να αμβλύνει και να βρει ανθρώπους που θα ήθελαν να δουλέψουν σε τομείς που η χώρα έχει ανάγκες. 

Βραχυπρόθεσμα, οι διακρατικές συμφωνίες για την εποχική απασχόληση καταγεγραμμένων ξένων εργατών από φιλικές χώρες αποτελούν μια λύση-γέφυρα. Το ίδιο και η προσέλκυση ξένων ψηφιακών νομάδων και άλλων με την παροχή κινήτρων από περιοχές όπως κάνει η Εξτρεμαδούρα στην Ισπανία. Πρόκειται για την πιο αραιοκατοικημένη αγροτική περιοχή της Ισπανίας, με 26 κατοίκους ανά τετρ. χιλιόμετρο έναντι 16.000 της Βαρκελώνης. Η τοπική κυβέρνηση προσφέρει δωρεάν ενίσχυση μέχρι 15 χιλ. ευρώ για να τους προσελκύσει. Αν είναι άτομα εκτός ΕΕ, θα πρέπει να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα βίζας για ψηφιακούς νομάδες της Ισπανίας.

Η Εξτρεμαδούρα δεν είναι η μοναδική περιοχή που κάνει κάτι τέτοιο. Η Τοσκάνη στην Ιταλία προσφέρει στους νέους κατοίκους 32 χιλ. δολάρια, η Σαρδηνία 15 χιλ. δολάρια όπως αναφέρει το Forbes. Η Τούλσα στην Οκλαχόμα των ΗΠΑ προσφέρει 10 χιλ. δολάρια συν δωρεάν χώρο εργασίας για εξ αποστάσεως εργαζόμενους. 

Το δημογραφικό είναι σύνθετο πρόβλημα και γι’ αυτό η λύση δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη. Όμως, θα πρέπει να υπάρχει σχέδιο, πολιτική βούληση και τα κατάλληλα άτομα να την εφαρμόσουν. Αν δεν γίνει το συντομότερο, το οικονομικό τοπίο θα αλλάξει προς το χειρότερο για την Ελλάδα και μαζί του το γεωπολιτικό.