Η παγίδα της δημογραφικής κρίσης και ο Elon Musk

Ο Elon Musk είναι για πολλούς ένας εκκεντρικός άνθρωπος και επιχειρηματίας.  Ο ίδιος έχει αποκαλύψει στην εκπομπή «Saturday Night Live» ότι έχει το σύνδρομο Asperger (στο φάσμα του αυτισμού). Αυτό πιθανόν εξηγεί πολλές από τις «εκκεντρικότητές» του όπως άλλωστε και τον υψηλό δείκτη νοημοσύνης του. 

Όμως, δεν υπάρχει κανείς που θα διαφωνούσε με την άποψη ότι έχει το θάρρος της γνώμης του, αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις που  προκαλεί, ενώ βλέπει μπροστά, π.χ. πιστεύει ότι ο άνθρωπος πρέπει να γίνει διαπλανητικό ον για να επιζήσει.

Πρόσφατα, ο Musk αναδημοσίευσε ανάρτηση χρήστη στο Χ στην οποία αναφερόταν ότι η Ελλάδα απειλείται με πληθυσμιακή κατάρρευση καθώς οι ξαφνικοί θάνατοι αυξάνονται και η γονιμότητα πέφτει.

Η διαπίστωση είναι απολύτως ακριβής καθώς οι γεννήσεις ανήλθαν σε 76,5 χιλιάδες περίπου το 2022 ενώ οι θάνατοι τις 140,8 χιλιάδες περίπου, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ.

Εκτός από το εξόχως αρνητικό ελλειμματικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής που συμβάλλει στη γήρανση του πληθυσμού, βιώσαμε επίσης την προηγούμενη δεκαετία τη μετανάστευση μορφωμένων νέων στο εξωτερικό (brain drain), επιδεινώνοντας το πρόβλημα.

Προφανώς, το πρόβλημα είναι πολύπλοκο. Επομένως η λύση θα πρέπει να είναι πολυεπίπεδη και να έχει μεγάλη διάρκεια για να μειωθεί το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων και να υπάρξει προσέλκυση (καθαρή εισροή) των επιστημόνων που έφυγαν. Και φυσικά χρειάζονται πόροι για να βελτιωθούν οι δομές και υπηρεσίες του κράτους πρόνοιας και οι παροχές μέχρι τουλάχιστον την ενηλικίωση των παιδιών.

Μερικοί θεωρούν ως λύση τη μετανάστευση αλλογενών. Προφανώς, η νόμιμη μετανάστευση με συγκεκριμένα κριτήρια σε τομείς που χρειάζεται η χώρα εργατικά χέρια και μυαλά θα είναι επωφελής. Όμως, η ιστορία άλλων κρατών διδάσκει ότι δεν έχει σημασία μόνο ο αριθμός των μεταναστών αλλά κι η πολιτισμική, θρησκευτική και εθνική σύνθεσή τους. Η περίπτωση της Σουηδίας -μιας ανεκτικής χώρας- που έχει δει την εγκληματικότητα να αυξάνεται κατακόρυφα λόγω του μεταναστευτικού, μιλάει από μόνη της. 

Επομένως, η παράνομη μετανάστευση μπορεί να γίνει μπούμερανγκ, προκαλώντας κοινωνικές συγκρούσεις και πολιτική τοξικότητα. Ο καθένας μπορεί να αναλογισθεί πώς θα ήταν σήμερα η κατάσταση στην Ελλάδα, αν δεν είχε γίνει η ανταλλαγή πληθυσμών μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πιθανόν, ο μουσουλμανικός πληθυσμός των 400 χιλ. τότε να ήταν σήμερα 1 εκατομμύριο, καθορίζοντας τις πολιτικές εξελίξεις της χώρας. Αντίθετα, η ενθάρρυνση της μετανάστευσης ομογενών από 100 και πλέον χώρες στις οποίες βρίσκονται μοιάζει πιο λογική εξέλιξη, αν και οι αριθμοί τους μπορεί να μην είναι ικανοποιητικοί. 

Οι συνέπειες είναι προφανείς από την ανάληψη δράσης εδώ και χρόνια. Η δημογραφική κρίση απειλεί το διανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα καθώς αντιστοιχούν λιγότεροι τωρινοί εργαζόμενοι σε κάθε συνταξιούχο ενώ αυξάνονται οι δαπάνες για συντάξεις και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ακόμη, η εργατική δύναμη μειώνεται, βάζοντας εμπόδια στην ανάπτυξη της οικονομίας ενώ η επαρχία ερημώνεται και οι περιφερειακές ανισότητες ενισχύονται. 

Φέρνοντας στο μυαλό μας τον Elon Musk, αναρωτιόμαστε αν η λύση στη δημογραφική κρίση ή μέρος της βρίσκεται στην τεχνολογία και στην τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ). Αν η τελευταία μπορεί να αυξήσει πολύ την παραγωγικότητα, ίσως δεν χρειαζόμαστε τόσα πολλά εργατικά χέρια ενώ το μέρισμα των υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης θα μπορούσε να διατεθεί για την χρηματοδότηση του διανεμητικού συστήματος ενώ η επικουρική κεφαλαιοποιητική ασφάλιση κερδίζει έδαφος. 

Και πάλι όμως ένα τέτοιο σχέδιο είναι πιθανόν να κολλήσει στη συντηρητική ελληνική κοινωνία, σε μέρος της επιχειρηματικής τάξης και στην πολιτική. Οι τελευταίοι δεν βλέπουν συνήθως με καλό μάτι τις  μεγάλες ανατροπές που θα φέρει η ΑΙ, με μειώσεις προσωπικού σε κάποιους τομείς.  

Συμπέρασμα; Δύσκολα θα ξεφύγουμε από την παγίδα της δημογραφικής κρίσης, υιοθετώντας λογικές και πρακτικές Musk.